BORSALAR ARASINDA BULAŞMA ETKİLERİ: KIRILGAN EKONOMİLERDE Mİ, YOKSA EKONOMİK AÇIDAN BİRBİRİNE YAKIN ÜLKELERDE Mİ?

Year 2020, Volume: 1 Issue: 1, 16 - 37, 23.04.2020

Ziya Çağlar Yurttançıkmaz , Hatıra Sadeghzadeh Emsen

Abstract

Bir ülke veya bölgede ortaya çıkan ekonomik veya finansal yüksek düzeyli dalgalanmalar kriz olarak tanımlanmaktadır. Krizin bir ülke veya bölgeden bir başka ülke veya bölgelere yansıması ise bulaşma, yayılma veya domino etkileri olarak tanımlanmaktadır. Dünyanın en kalabalık nüfuslu ülkesi olan Çin’de ortaya çıkan virüs, Çin’in sosyo-kültürel ve ekonomik ilişkilerinin yüksekliğine bağlı olarak tüm insanlığı tehdit eder hale gelmiştir. Büyük bir ekonomide ortaya çıkan negatif ve derin şoklar, benzer şekilde tüm dünyaya yayılabilmektedir. Bulaşma etkileri üzerine literatür de özellikle küreselleşmenin nimetlerine karşılık külfetinin varlığına işaret etmektedir. Külfet boyutunu “ABD hapşırınca, AB nezle olur” şeklinde kısaca özetlemek mümkündür. Yani küresel sisteme entegre ekonomiler küresel iklimdeki olumluluktan pozitif yönde etkilenirken, olumsuzluktan da negatif yönde ve daha derin bir şekilde etkilenmektedirler. Bu yönüyle küresel ekonomiye entegre olmuş Türkiye’de BİST100 endeksinin de en güçlü aktör konumundaki ABD borsasından doğrudan etkilenme olasılığı söz konusudur. Ancak, ABD ekonomisinden yayılma etkilerinin ekonomik güç açısından benzer ekonomilere veya coğrafi ve sosyo-kültürel yakın ekonomilere daha fazla etki yaptığına dair yaygın literatürün varlığından bahsedilmektedir. Bu çerçevede ABD S&P’den Almanya borsasına ve buradan da BİST100’e; yine kırılganlık açısından da ABD S&P’den Brezilya ve Rusya borsasına ve buradan da BİST100’e etkilerin olması beklenmektedir. VAR analizlerinde BİST100 endeksinin çok güçlü bir şekilde ABD’den ve kırılgan ekonomiler kategorisindeki Brezilya borsasından etkilendiği görülmüştür. İkinci kategoride de yakın ilişkili olduğu Almanya ve Rusya borsalarının etkilerinin olduğu dikkat çekmektedir. Türkiye borsasının yakın ekonomik ilişki ve kırılganlık açısından kendisine benzer ülkelerdeki değişkenliklerden etkilendiği görülmüştür.

Keywords

Bulaşma etkileri, Borsalar arası geçişkenlik, VAR analizleri

References

• Andritzky, Jochen, Bernhard Kassner and Wolf Heinrich Reuter (2016), “Propagation of Changes in Demand through International Trade: Case Study China”, German Council of Economic Experts, Working Paper 10/2016, pp: 1-27.
• Armada, Manuel J. Rocha, João Leitão and Júlio Lobão (2011), “The Contagion Effects of Financial Crisis on Stock Markets: What Can We Learn from A Cointegrated Vector Autoregressive Approach for Developed Countries?”, Revista Mexicana de Economia y Finanzas, 6 (1): 29-53.
• Atakan, Tülin, Ümit Gümrah and R. İlker Gökbulut (2010), “Contagion Effects of the Credit Crisis in Financial Markets of the United States to Emerging Countries: An Evidence from Turkey”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (1): 388-414.
• Bayramoğlu, Mehmet Fatih ve Tezcan Abasız (2017), “Gelişmekte Olan Piyasa Endeksleri Arasında Volatilite Yayılım Etkisinin Analizi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Nisan/2017: 183-199.
• Baker, Scott R., Nicholas Bloom and Steven J. Davis (2013). Measuring Economic Policy Uncertainty, (Erişim: Aralık 2019), https://www.policyuncertainty.com/media/EPU_BBD_2013.pdf
• Baker, Scott R., Nicholas Bloom and Steven J. Davis (2015). “Measuring Economic Policy Uncertainty”, NBER Working Paper 21633. (Erişim: Aralık 2018), https://www.nber.org/papers/w21633.pdf
• Contreras, Martha G. Alatriste and Giorgio Fagiolo (2014), “Propagation of Economic Shocks in Input-Output Networks: A Cross-Country Analysis”, Laboratory of Economics and Management (LEM) Working Paper Series (Erişim: Ocak 2020; https://arxiv.org/pdf/1401.4704.pdf).
• Çiçek, Macide (2010), “Türkiye’de Faiz, Döviz ve Borsa: Fiyat ve Oynaklık Yayılma Etkileri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(02): 1-28.
• Davids, Steven J. (2016). “An Index of Global Economic Policy Uncertainty”, NBER Working Paper Series, Cambridge, MA 02138, pp: 1-16. (Erişim: Aralık 2019), https://www.nber.org/papers/w22740.pdf
• Değirmenci, Nurdan (2017), “Finansal Piyasalar Arasındaki Oynaklık Yayılımı: Literatür Araştırması”, The Journal of Academic Social Science, 47: 161-179.
• Dewachter, Hans, Joris Tielens and Jan Van Hove (2018), “Credit Supply Shock Propagation and Amplification in the Real Economy: Firm–Level Evidence”, UPF Working Paper, (Erişim: Şubat 2020), https://editorialexpress.com/cgi-bin/conference/download.cgi?db_name=EEAESEM2018&paper_id=1122
• Dornbusch, Rudiger, Yung Chul Park and Stijn Claessens (2000), “Contagion: Understanding how it spreads”. World Bank Research Observer, 15: 177-197.
• Ebrahim, Shafiq K. (2000), “Volatility Transmission Between Foreign Exchange and Money Markets”, Bank of Canada Working Paper 2000-16, pp: 1-43.
• Emsen, Ö. Selçuk (2003), Ekonomik Krizler ve Türkiye Deneyimi, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul, 2003.
• Emsen, Ö. Selçuk (2009), “Роль политики либерализма и кейнсианства в Конфуцианском и Вебленистском обществах в преодолении последствий глобального финансового кризиса (Küresel Finansal Krizin Sonuçlarını Elimine Etmede Konfüçyen ve Veblenci Toplumlarda Liberal-Keynesyen Politikaların Rolü)”, Bankovskiy Vestnik: Ejemesaçnıy Bankovskiy Jurnal, No: 2: 27-37. Gassebner Martin, Noel Gaston and Michael Lamla (2007), “The Inverse Domino Effect: Are Economic Reforms Contagious?”, International Economic Review, 52 (1): 183-200.
• Gerni, Cevat, Ö. Selçuk Emsen ve M. Kemal Değer (2005), “Erken Uyarı Sistemleri Yoluyla Türkiye’deki Ekonomik Krizlerin Analizi”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, Sayı: 2, ss: 11-29.
• Inoue, Hiroyasu and Yasuyuki Todo (2019), “Propagation of Negative Shocks across Nationwide Firm Networks”, PloS one, 14 (3): 1-17.
• Izquierdo, Mario, Enrique Moral-Benito and Elvira Prades (2019), Propagation of Sector-Specific Shocks within Spain and Other Countries, Banco De España, Documentos de Trabajo N.º 1928.
• Jaccard, Ivan (2018), Asset Pricing and the Propagation of Financial Shocks, European Central Bank, Working Paper Series No 2150. Kashiwagi, Yuzuka, Petr Matous and Yasuyuki Todo (2018), “International Propagation of Economic Shocks through Global Supply Chains”, WINPEC Working Paper Series, No.E1810.
• Kocabıyık, Turan ve Şeref Kalaycı (2014), “Borsalar Arasında Etkileşim: G-8 Ülkeleri ve Türkiye Üzerine Ampirik Bir Araştırma”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 51 (594): 37-56.
• Özer, Ali (2017), “Petrol Fiyatları ile Hisse Senedi Getirileri Arasında Volatilitenin Yayılma Etkisi: Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkeler Örneği”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Özel Sayı, ss: 654-662.
• Pettinger, Tejvan (2018), “The Domino Effect”, Economics, December 11, 2018 (Erişim: Ocak 2020; https://www.economicshelp.org/blog/143772/economics/the-domino-effect/). Sadeghzadeh Emsen, Hatıra ve Lütfü Efe Aksu (2020), “Borsa İstanbul ve Belirsizlik Endeksi Arasındaki İlişkilerin Doğrusal Olup Olmadığına Dair İncelemeler (1998:01-2018:12)”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (1): 429-446.
• Talbi, Mariem, Adel Boubaker and Saber Sebai (2017), “Behavioral Finance and Financial Contagion: The Evidence of DCC-MGARCH Model From 63 Equity Markets”, International Journal of Economics and Financial Issues, 7 (4): 387-407.