Anadolu Islahatı Olağanüstü Genel Müfettişliği

Year 2004, Volume: 20 Issue: 58, 261 - 298, 01.03.2004

Nurettin Gülmez

Abstract

Anadolu’da, İtilâf Devletleri ile İstanbul Yönetimine karşı başlayan Millî Hareketi engellemek için kurulan teşkilâtlardan biri de, Anadolu Islahatı Olağanüstü Genel Müfettişliğidir. 28 Nisan 1920’de kurulan teşkilâtın başına Müşir Zeki Paşa getirilmiştir. Kuva-yı İnzibatiye’yi yönlendirmeye ve daha sonra onun yerine Kuva-yı Seferiye’yi kurmaya çalışan Zeki Paşa, çok önemli bir faaliyet gösterememiştir. Bir ara Ankara’daki Mustafa Kemal ile de temas kurmuş ise de, olumlu bir sonuç elde edememiştir. Millî Harekete karşı izlenecek politika konusunda, İtilâf Devletleri arasındaki fikir ayrılıkları, Zeki Paşanın elini kolunu bağlamıştır. Bu yüzden kadrolaşmasını bile tamamlayamadan 23 Haziran 1920’de etkisiz hale getirilmiş ve 3 Kasım 1920 tarihinde de kapatılmıştır. Böylece, Millî Hareketi yok etme amacı taşıyan bu teşkilâtın kendisi yok olmuştur.

Keywords

Müfettişlik, Zeki Paşa, Millî Hareket, Kuva-yı İnzibatiye, İstanbul Yönetimi

The Extraordinary General Inspectorship of Antolian Reforms

Abstract

One of the organization founded in Anatolia in order to prevent the National Movement against the Allied Powers and İstanbul Government was the Extraordinary General İnspectorship of Anatolian Reforms. Zeki Pasha, the Field Marshal, was brought to the head of this organization founded on the 28th of April 1920. He tried to direct the Dİsciplinary Force and then to found the War Force in place of the Dİsciplinary Force, but with little or no effect.

For a moment he contacted Mustafa Kemal in Ankara, but he couldn’t get a positive result out of it. The differences of the ideas among the Allied Powers prevented him from acting freely about the policy towards the National Movement. So he was stopped from establishing the organization and on the third of November 1920. İt was closed. Thus the organization which was meant to annihilate the National Movement was annihilated itself.

Keywords

İnspectorship, Zeki Pasha, the National Movement, the Dİsciplinary Force, The İstanbul Admınistration

References

• Kenan Esengin, Millî Mücadele’de Hıyanet Yarışı, Ulusal Basımevi, Ankara 1969
• Çakaloğlu, Cengiz, Müşir Mehmed Zeki Paşa (1835-1929), (Basılmamış doktora tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 1999
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Babıali Evrak Odası, 347316
• Mehmet Kafkas, Millî Mücadele’de Öncüler II, İzmir 1991
• BOA, Babıâli Evrak Odası, 347146; ATAŞE İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör:487, Dosya: 9-A/ 9, Fihrist: 1-1 , 1-2
• Vakit, 29 Nisan 1336-1920
• Vakit, 29 Nisan 1336-1920
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 11/16-1, Fihrist:7/ 7-1/ 7-2/ 7-3/ 7-4/ 7-5/ 7-6; Kazım Karabekir, İstiklal Harbimiz, Merk Yayıncılık, İstanbul 1988
• Güner, Zekai Orhan Kabataş, Millî Mücadele Dönemi Beyannameleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınlan, Ankara 1990
• Vakit, 5 Mayıs 1336/1920
• İkdam, 5 Mayıs 1336/1920
• Zeki Sarıhan, Kurtuluş Savaşı Günlüğü (23 Nisan 1920-22 Ağustos 1921), c.3, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1995
• Kazım Karabekir, İstiklal Harbimiz, c,2, Emre Yayınları, İstanbul 1993
• Alemdar, 29 Nisan 1336-1920
• Vakit, 29 Nisan 1336-1920
• Alemdar, 30 Nisan 1336-1920
• Vakit, 30 Nisan 1336-1920
• İkdam, 30 Nisan 1336-1920
• Vakit, 3 Mayıs 1336-1920
• BOA, Babıâli Evrak Odası, 348718
• ATAŞE, İstiklal Itaıbi Tasnifi, Klasör; 487, Dosya: ll/lö-l, Fihrist; 3; Klasör: 487, Dosya: 8/1-A, Fihrist: 3; Klasör: 486, Dosya: 1/16-2, Fihrist: 3, 3-1, 3-2
• ATAŞE, İstiklal I-Iaıbi Tasnifi, Klasör: 486, Dosya: 3/1-A, Fihrist: 1/1 ve Klasör: 487, Dosya: 8/1-A, Fihrist: 3-4
• ATAŞE, İstiklal Ifarbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 8/1-A. Fihrist: 6-4
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 9/5-B, Fihrist: 33; İkdam, 2 Mayıs 1336/1920
• BOA, Babıâli Evrak Odası, 347525; İkdam, 23 Mayıs 1336/1920, s.l; Vakit, 24 Mayıs 1336/1920
• İkdam, JOMayıs 1336/1920
• Vakit, 26 Mayıs 1336/1920
• Alemdar, 30 Mayıs 1336/1920, s.2; Vakit, 30 Mayıs 1336/1920
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 7/ 8, Fihrist: 2, 2-1
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör; 487, Dosya: 9/ 5, Fihrist: 2-1
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 9/ 5-B, Fihrist: 1, 1-1
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 9/ 5-B, Fihrist: 2
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 9/ 5-B, Fihrist: 41-1
• BOA, Babıâlı Evrak Odası, 347481
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 7/ 8, Fihrist: 2-1 . ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 486, Dosya: 2/ 16, Fihrist: 5
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 486, Dosya: 2/ 16, Fihrist: 5-1 ve Klasör; 486, Dosya: 3/ 1-A, Fihrist: 5-2
• BOA, Babıâli Evrak Odası, 348718
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 11/ 16-1, Fihrist: 5; İkdam, 9 Mayıs 1336/1920, s.l Alemdar, 9 Mayıs 1336/1920
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 11/ 16-1, Fihrist: 6, 6-1, 6-2, 6-3; Klasör: 486, Dosya; 1/ 16-2, Fihrist: 4, Klasör:512, Dosya: 78-A/23, Fihrist: 11-6
• Vakit, 29 Nisan 1336/1920
• Vakit, 30 Nisan 1336/1920
• İkdam 30 Nisan 1336/ 1920
• Alemdar, 9 Mayıs 1336/1920
• Vakit, 4 Mayıs 1336/1920
• Vakit, 5 Mayıs 1336/1920
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör; 486, Dosya; 2/ 16, Fihrist; 3/ 3-1
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 486, Dosya: 2/ 16, Fihrist: 4-3
• Cengiz Çakal oğlu, Müşir Mehmed Zeki Paşa (1835-1929), (Basılmamış doktora tezi), Ata¬türk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 1999
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 486, Dosya; 2/16, Fihrist: 4
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya; 9/ 5-B, Fihrist: 15
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya; 9/ 5-B, Fihrist: 23
• Vakit, 23 Mayıs 1336/1920
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 486, Dosya: 2/ 16, Fihrist: 5-2
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 6/ 5-A, Fihrist: 6-1
• Cengiz Çakaloğlu, Müşir Mehmed Zeki Paşa (1835-1929), (Basılmamış doktora tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 1999
• Hüsamettin Ertürk, İki Devrin Perde Arkası (Kaleme alan: Samih Nafiz Tansu), İstanbul 1996
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 486, Dosya: 3/ 1-A, Fihrist: ?
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 6/ 5-A, Fihrist: 4
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 6/ 5-A, Fihrist: 5
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 486, Dosya: 3-A/ 7, Fihrist: 19
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 9/ 5 8, Fihrist: 57, 57-1 ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 9/ 5-B, Fihrist: 14
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 6/ 5-B, Fihrist: 16
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 10/32, Fihrist: 4
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi. Klasör: 486, Dosya: 2/16, Fihrist: 1,1-1
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 9/ 5-B, Fihrist: 49
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 6/ 5-A, I'ihrisî: 7-3
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 11/ 16-1, Fihrist: 10, 10-1, 10-2, 10-3
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 486, Dosya: 3-A/ 7, Fihrist: 4
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 486, Dosya: 3-A/ 7, Fihrist: 3
• Alemdar, 3 Haziran 1336/1920
• ATAŞE, İstiklal Harbi Tasnifi, Klasör: 486, Dosya: 2/ 16, Fihrist: 3-2, 3-3, 2-1, 2-2
• Gotthard Jaeschke, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Türk Tarih kurumu Basımevi, Ankara 1989
• Bilal N. Şimşir, İngiliz Belgelerinde Atatürk (1919-1938), c.2, Türk Tarih Kurumu Yayınları. Ankara 1975
• Selahattin Tansel, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, c.3, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınlan, İstanbul 1991
• Alemdar, 18 Haziran 1336/1920
• Vakit, 21 Haziran 1336/1920
• Vakit, 23 Haziran 1336/1920
• BOA, Babnıli Evrak Odası, 347813
• BOA. Babıali Evrak Odası, 347813
• ATAŞE, İslıkla 1 Harbî Tasnifi, Klasör: 487, Dosya: 9/ 5-B, Fihrisl: 78
• Dersamkr, 13 Kasım 1336/1920
• Dersaadet. 15 Ağustos 1336/1920
• Zekeriya Türkmen, “Anadolu Fevkalade Miilellİ^-i Umumiliğinin Kurulması ve Faaliyetleri”, Nihal Atsız ve Necdet Sançar Armağanı, Medrese Kitabe vî, Afyon 1995
• ATAŞE. İstiklal Harbi Tasnifi. Klasör: 512, Dosya: 78-A/23, Fihrist: 11-6
• Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, e.3, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1986
• Fahri Belen, Türk Kurtuluş Savaşı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1983
• ATAŞE, istiklal Harbi Tasnifi, Klasör; 487, Dosya: 11/16-1, Fihrist:7/ 7-1/ 7-2/7-3/ 7-4/7-5/ 7-6
• Kazım Karabekir, İstiklal Harbimiz, Merk Yayınctlık, İstanbul 1988
• Güner, Zekai- Kabalaş, Orhan, Milli Mücadele Dönemi Beyannameleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1990
• Vakit, 5 Mayıs 1336/1920
• İkdam, 5 Mayıs 1336/1920
• Alemdar, 5 Mayıs 1336/1920
• Bilal N. Şimşir. İngiliz Belgelerinde Atatürk (1919-1938), c.2, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1975
• Sdahallin Tansel, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, c.3, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1991
• Kazım Karabekir, İstiklal Harbimiz, c.2. Emre Yayınları, İstanbul 1993
• Kemal Akıldık. Nutuk, c.3, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1986.