İtalya’da Ermeni Terörü: İtalyan Basınında Sait Halim Paşa Suikastı

Year 2022, Volume: 38 Issue: 106, 473 - 506, 01.11.2022

Mevlüt Çelebi

https://doi.org/10.33419/aamd.1195872

Abstract

Osmanlı Devleti’nde, Türk olmayan unsurlar, 19. yüzyılda kendi devletlerini kurmak için bağımsızlık mücadelesine başladılar. Bu milletlerden birisi de uzun yüzyıllar Anadolu’da Türklerle birlikte yaşayan Ermenilerdir. Ermeniler de bağımsızlık mücadelelerinde, Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklanmalar çıkartmış, Avrupa devletlerinden yardım görmüş ve terörü amaçlarına ulaşmak için etkili bir silah olarak kullanmışlardır. Ermenilerin Osmanlı Devleti’ne ve daha sonra Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı terör faaliyetlerini üç aşamada incelemek mümkündür. Birincisi, Osmanlı Devleti’nin son zamanlarında İstanbul’da Osmanlı Bankası’nı basmaları (26 Ağustos 1896) ve Sultan II. Abdülhamit’e karşı suikast düzenlemeleridir (21 Temmuz 1905). İkincisi, Mondros Mütarekesi’nden (30 Ekim 1918) sonra, 1915’te tehcir kararını alan İttihat ve Terakki Partisi’nin liderlerine karşı intikam almak amacıyla düzenledikleri Nemesis operasyonlarıdır. Üçüncü aşama da 1970’lerde dünyanın değişik ülkelerindeki Türk diplomatlarına karşı başlattıkları saldırılardır.
Bu makalede Ermeni terör örgütlerinin İtalya’da Türklere karşı ilk eylemi olan Sait Halim Paşa suikastı incelenecektir. Tehcir kararı alan hükûmetin sadrazamı olan Sait Halim Paşa’nın 6 Aralık 1921’de Roma’da Ermeni Terörist Arşavir Şıracıyan tarafından öldürülmesi dönemin İtalyan gazetelerindeki haberler esas alınarak araştırılmıştır.

Keywords

Arşavir Şıracıyan, Ermeni Terörü, İtalya’da Ermeniler, Sait Halim Paşa

Armenian Terror in Italy: The Assassination of Sait Halim Pasha and the Italian Press

Abstract

Armenians used terror as an effective tool in their struggle for independence against the Ottoman Empire. It is possible to examine the terrorist activities of Armenians against the Ottoman Empire and later the Republic of Turkiye in three stages. First, the Ottoman Bank raid in Istanbul (August 26, 1896) and an assassination attempt against Sultan Abdülhamit II (July 21, 1905) the second is the Nemesis operations they organized to take revenge on the leaders of the Union and Progress Party, which took the deportation decision in 1915 after the Armistice of Mudros. The third stage is the attacks they launched against Turkish diplomats in different countries of the world in the 1970s.
In this article, the first attack of Armenian terrorist organizations against Turks in Italy is examined. This is the murder of Sait Halim Pasha, (6 December 1921) the grand vizier of the Ottoman Government, who took the deportation decision.

Keywords

Armenian Terror, Armenians in Italy, Arshavir Shiragian, Sait Halim Pasha

References

• Avanti!, 8 Dicembre 1921.
• “Bir Osmanlı Münevveri Said Halim Paşa”, Muhafazakȃr Düşünce, Yıl 18, S 62, Ocak-Haziran 2022.
• Bogosian, Eric, Ermeni Soykırımı’nın İntikamı İçin Yapılan Suikastlar Nemesis Operasyonu, Çev. Önder Seçkin, Kalkedon Yayınları, İstanbul 2016.
• Bostan, M. Hanefi, “Said Halim Paşa (1864-1921)”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 35. Cilt, 2008, s.557-560.
• Corriere d’Italia, 8 Dicembre 1921.
• Corriere della Sera, 8 Dicembre 1921.
• Cumhuriyet, 25, 27 Ağustos 1931.
• Hâkimiyet-i Milliye, 1 Şubat 1926.
• https://saidhalimpasasempozyumu.com/, Erişim Tarihi: 21.03.2022.
• https://www.euegeajans.com, Erişim Tarihi: 12.03.2022.
• https://www.memursen.org.tr/mobile/vefatinin-100-yilinda-genclerin-gozunden-said-halim-pasa-sempozyumu, Erişim Tarihi: 21.03.2022.
• Hyland, Francis P., Armenian Terrorism: The Past, The Present, The Prospects, Routladge, Taylor&Francis Group, London and Newyork 2021.
• Il Giornale d’Italia, 8 Dicembre 1921.
• Il Messaggero, 7 Dicembre 1921.
• Il Popolo d’Italia, 7 Dicembre 1921.
• Il Secolo, 7 Dicembre 1921.
• Il Tempo, 7 Dicembre 1921.
• İnal, İbnülemin Mahmut Kemal, “Mehmed Said Halim Paşa”, Son Sadrazamlar IV, Dergȃh Yayınları, İstanbul 1982, s.1893-1932.
• L’Epoca, 7, 8 Dicembre 1921.
• L’Idea Nazionale, 8 Dicembre 1921.
• La Stampa, 7, 8 Dicembre 1921.
• Nalbandian, Louise, The Armenian Revolutionary Movement The Development of Armenian Political Parties through the Nineteenth Century, University of California Press, London 1975.
• Said Halim Paşa Kitabı, Osmanlı Sadrazamı ve Düşünür, Haz. Asım Öz, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul 2021.
• “Said Halim Paşa Vefatının 100’üncü Yılında ZKSM’de Anıldı”, https://zeytinburnu.istanbul/haberler/said-halim-pasa-vefatinin-100uncu-yilinda-zksmde-anildi/, Erişim Tarihi: 21.03.2022.
• Shiragian, Arshavir, The Legacy, Memoirs of an Armenian Patriot, translated by Sonia Shiragian, Hairenik Press, Watertown, Massachusets 1976.
• Son Posta, 24, 26 Ağustos 1931.
• Şıracıyan, Arşavir, Bir Ermeni Teröristin İtirafları, Çev. Kadri Mustafa Orağlı, Kastaş Yayınları, İstanbul 1997 ve 2006.
• Yeni Gün, 26 Ağustos 1931.