Kültürel Humor ve Emir Kusturica Sineması

Year 2023, , 319 - 338, 24.10.2023

Mustafa Sözen

https://doi.org/10.32953/abad.1332060

Abstract

Bu makale, kültürel humor ve Emir Kusturica sineması arasındaki bağıntıların panoramik bakış altında ele alınıp değerlendirilmesi üzerine kurulmuştur. Çalışmanın giriş bölümünde mizah, estetik deneyim ve Balkan kültürü arasındaki ilişkilere değinilmiş, bir sonraki kısımda Emir Kusturica sinemasının ana özellikleri belirtilmiş ve son kısımda da onun filmografisinin en önemli dokuz filmi ele alınarak daha yakın plandan bakılmaya çalışılmıştır. Humor olgusu son tahlilde kültürel insan deneyimidir ve bunun nedeni de mizahın dil ve kültürel dokuya derinden bağlı oluşudur. Humor, sanatsal biçimlerde (özellikle dramatik olanlarda), bireysel ahlaksızlıkların, kötülüklerin ya da eksikliklerin bazı zamanlarda alay, ironi, parodi veya başka yöntemlerle kınanması için kullanılan bir araç niteliği taşır. Balkan coğrafyası kültürel humor bağlamında ele alındığında onun kendine özgülüğü hemen fark edilir. Balkan toplumu, mizah olgusunu hayatın doğal bir özelliği olarak görme ve mümkün olan her zaman/mekânda kullanmaya eğilimlidir. Emir Kusturica sineması da bu bağlamda özel bir yere sahiptir. Onun filmleri kendi coğrafyasında kök salmış humor’u, kelimenin tam anlamıyla insanların yaşam praksisiyle sorunsuz bir şekilde birleştiren yaratımlardır. Kusturica Balkan zihniyetini humor prizması aracılığıyla yansıtırken, ideolojik yanlışları ve bu toplumların totaliter ruha tepkimelerini alegoriler üzerinden de eleştirir. Bu da onun filmlerindeki humor öğesinin taşıdığı rolün sadece eğlence değil, düşünsel temelli bir sanat olarak da öne çıkmasını yaratır.

Keywords

Kültürel humor, Balkan mizah anlayışı, Sanatsal yaratımlar

References

• AKIN Altuğ, “Bana Söz Ver”, Altyazı- Aylık Sinema Dergisi, İstanbul, 2008, S. 74, ss. 80.
• AVCI Artun, “Toplumsal Eleştiri Söylemi Olarak Mizah ve Gülmece”, 2003. http://www.birikimdergisi.com/birikim-yazi/3891/toplumsal-elestiri-soylemi-olarak-mizah-ve-gulmece.
• BAKER Ulus, “Aydınlar ve Bosna: Yeraltından Notlar”, Birikim- Aylık Sosyalist Kültür Dergisi, İstanbul,1996, S. 95, ss. 15-26.
• BRAXTON Joanne “Symbolic Geography and Psychic Landscapes: A Conversation with Maya Angelou”, Book Chapters Oxford University Press, UK, 1998.
• DAVIDSON J, Bondi L, Smith M, “Emotional Geographies”, Routledge Publishing, USA, 2016.
• DEMİR E. F ve OTAN O, “Emir Kusturica Filmlerinde Büyülü Gerçekçilik” Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, Dokuz Eylül Üniversitesi GSF yayınları, İzmir, 2023, Mevsim. 29, ss. 147-157.
• DORSAY Atilla, “100 Yılın 100 Yönetmeni”, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2005.
• ELSAESSER Thomas, “European Cinema -Face to Face with Hollywood-“, Amsterdam University Press, 2005.
• GÜRMEN Pınar Tınaz, “Sinemada Balkan Fırtınası”, Sinema Dergisi, 2007, İstanbul, Turkuvaz Yayınları, S. 12, ss. 83-92.
• HORTON Andrew, “Laughter Dark & Joyous in Recent Films from the Former Yugoslavia” Film Quarterly, 2002, Published by: University of California Press, vol. 56, no. 1, Fall 2002, pp. 23-28.
• HYDEN-BAKIC Milica and HAYDEN M Robert, “Orientalist Variations on the Theme “Balkans”: Symbolic Geography in Recent Yugoslav Cultural Politics”, Slavic Review, 1992, Cambridge University Press, vol. 51/1, pp. 1-15.
• KEENE Judith, “The Filmmaker as Historian, Above and Below Ground- Emir Kusturica and the Narratives of Yugoslav History”, Rethinking History, 2001, vol. 5:2, pp. 233-253.
• MAKAL Oğuz, “Yönetmenleri ve Filmleriyle Gülmenin Sineması”. Hayalperest Yayınları, İstanbul, 2017.
• KIBBIN Mc Tony “Chaos and Control: The Cinema of Emir Kusturica: Notes from The Underground by Goran Gocic.” 2004, https://www.sensesofcinema.com/2004/book-reviews/cinema_of_emir_kusturica. SANATEL Kerem, “Arizona Dream”, Sinema Dergisi, İstanbul, 2005, S. 7, ss. 102, 2005.
• SÖZEN Mustafa, “Bakhtin’in Romanda Karnavalesk Kavramı ve Sinema”, Akdeniz Üniversitesi GSF Dergisi, İzmir, 2009, C. 2, S. 4. ss. 65-86.
• TUTUİ M, “Do the Balkans Imply a Peculiar Sensibility?” 2011, http://www.altcine.com/details.php?id=781. Erişim tarihi Mayıs 2021.
• VANDAELE Jeroen, “Narrative Humor (I) Enter Perspective”, Poetics Today, by Porter Institute for Poetics and Semiotics. Winter 2010, vol. 31:4, pp. 721-785.
• WOOD Nichola, SMİTH, Susan J, “Instrumental Routes to Emotional Geographies”, 2007, Social&Cultural Geography, vol. 5, issue: 4, pp. 533-548.