ADIYAMAN CAMİLERİNDE SÜSLEME UNSURU OLARAK "BACİNİ" UYGULAMALARI

Yıl 2020, Sayı: 35, 672 - 701, 30.08.2020

Turgay Polat , Oktay Orhanlı

https://doi.org/10.14520/adyusbd.674263

Cited By: 3

Öz

Kelime anlamıyla bacini hakkında birçok farklı görüş olsa da özellikle sanat tarihi alanında kullanımı bezeme oluşturmak amacıyla yapıların belirli bölgelerine yerleştirilen seramik kaplara denmektedir. Anadolu ve Avrupa coğrafyası içinde farklı dönemlere ait uygulamaları bilinen bu süsleme tekniği Selçuklu döneminde yoğun olarak kullanılmışken Osmanlı döneminde kullanım alanı oldukça daralmıştır. Avrupa’da bilinen örneklerin çoğunluğu Bizans dönemine ait olmakla birlikte az sayıda da olsa İstanbul’da da bilinen örnekleri vardır. Daha çok Yunanistan, Makedonya, İtalya gibi bölgelerdeki Bizans dönemi eserlerinde karşımıza çıkmaktadır. Osmanlı döneminde kullanımı daralsa da özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 18. Yüzyıldan itibaren inşa edilen yapıların minare ve cephelerinde seramik kapların yapılara monte edilerek bezeme oluşturma çabası oldukça önemlidir. Bu bağlamda özellikle Adıyaman’da yer alan yapılarda da benzer süslemelerin görülmesi şaşırtıcı değildir. Konu kapsamında Adıyaman Merkez ve Besni ilçesinde yer alan beş cami örneği incelenmiş ve bünyelerinde bulunan bacini özellikleri hakkında detaylı bilgiler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Seramik, Süsleme, Bacini, Cami, Adıyaman

Kaynakça

• Altın, A. (2017). “Adıyaman’da Bir Kabaltı ve Kab (Hacı Ali) Camisi”, İstem, Y.15, S.29, 103-124.
• Bahar, B. (2019). Trabzon İç Kalesi ve Sarayı, Yayınlanmamış Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Bayhan, A.A. (2002). “Güneydoğu Anadolu’da Memluk Sanatı”, Türkler, C. VI, Ankara, 202-217.
• Bayhan, A.A.-Selman, F. (2010). Adıyaman Yüzey Araştırması (2000-2004), Adıyaman.
• Bayhan, A.A.-Selman, F. (2006). ”2004 Yılı Adıyaman İli ve İlçeleri Yüzey Araştırması”, IX. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Erzurum, 57-65.
• Bayhan, A.A.-Selman, F. (2003). ” Adıyaman İli ve ilçelerinde Yüzey Araştırması-2001”, 20. Araştırma Sonuçları Toplantısı, C.I, Ankara, 81-98.
• Bayhan, A.A.-Selman, F. (2004). ” Adıyaman İli ve ilçelerinde Yüzey Araştırması-2002”, 21. Araştırma Sonuçları Toplantısı, C.I, Ankara, 53-64.
• Berti, G., Tongiorgi L. (1981). Bacini Delle Chiese Di Pisa, Roma.
• Blake H. and Aguzzi, F. (1990). “Eleventh Century Islamic Pottery at Pavia, North Italy: the Torre Civica Bacini”, The Aecordia Researeh Papers, Vol. 7, 95-154.
• Bongianino, U. (2017). “And their figures and colours should be different» Incised and carved glazed wares from Fustat (9th-12th century) in the Martin Collection (International Museum of Ceramics in Faenza) - Part III”, Faenza, 9-25.
• Bulut, L. (1991). Samsat İslami Devir Sırsız ve Tek Renk Sırlı Seramikleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir,. Ciconi, M.- Ferreri, O.- Reina, G.- SommoI, G. (1983). “Bacini Di Ceramica Graffıta Del Xıv-Xv Secolo Nelle Murature Orientalı Della Chiesa Dı S. Agnese ( Ex S. Francesco) In Vercelli”, «Archeologia uomo territorio» n. 2, 31-45.
• Demiralp, Y. (1986). Akşehir ve Köylerinde Türk Anıtları, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Demiriz,Y. (1973). “Mimari Süslemede Renk Unsuru Olarak Kullanılan Keramik Çanaklar”, Sanat Tarihi Yıllığı C.V, İstanbul, 175-208.
• Denknalbant Çobanoğlu, A.(2019). “ Tokat ve Niksar’da Bazı Selçuklu ve İlhanlı Yapılarındaki Çini Süslemeler Üzerine Bir Değerlendirme”, Vakıflar Dergisi, S. 51, Ankara, 9-44.
• Doğan, S. (2002), “Kümbet Maddesi”, İslam Ansiklopedisi, C.26, Ankara, 548. Ermiş, M.O, (2019). “ Niksar’dan Bizans Dönemine ait Keramoplastik ve Çini Örnekleri”, Art Sanat, S.12, İstanbul, 193-204.
• Eskici, B. (2001). Ankara Mihrapları, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Esmer, M.-Ahunbay, Z. “ İstanbul’da Orta Bizans Dönemine Ait Üç Anıt İle Çevrelerinin Bütünleşik Olarak Korunması İçin Öneriler”, Tasarım Kuram, S.15, 2013, 35-55.
• Esmer, M.(2012). İstanbul’da Orta Bizans Dönemi Kiliseleri ve Çevrelerinin Korunmaları İçin Öneriler, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü İstanbul.
• Eyice, S. (1961). “Bizans Mimarisinde Bizans Mimarisinde Dış Cephelerde Kullanılan Bazı Keramoplastik Süsler (Süs Çömlekleri)”, Ayasofya Müzesi Yıllığı, S. 3, 25-28.
• Gök, S. (2008). “ Beylikler Dönemi’ne Ait Sgraffito Teknikli ve Tek Renk Sırlı Kaplar”, Sanat Tarihi Dergisi, XVII/2, İzmir, 59-83. Halaçoğlu, Y. (1988), “Adıyaman” Maddesi, TDVİA, C.1, İstanbul, 377-379. Ilıcalı, Ö. C. (2013). XV-XVII Yüzyıl İznik ve İtalyan Mayolika Seramiklerinin Teknik, Motif ve Üslup Bağlamında Karşılaştırılması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul.
• Kılavuz, B.N.(2005). Güneydoğu Anadolu Bölgesi Minareleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Kürkçüoğlu, A. C. (2013). Şanlıurfa İli Camileri, Şanlıurfa Belediyesi Kültür ve Sosyal işler Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2013. Megaw, A.H.S. “Glazed Bowls in Byzantine Churches”, Deltion tes Khristianikes Arkhaiologikes Etaireias 4, 145-165. Meo, A. (2018). “L’ordinario E L’eccezione. Per Un Aggriornamento Cronologico Dell’introduzione Dei Bacini İslamici A Pisa”, XI. AIECM3 Uluslararası Ortaçağ ve Modern Akdeniz Dünyası Seramik Kongresi Bildirileri, C.1, Ankara, 59-73. Mohsenpoormobarak-Abad, G., (2015). Tarihî Ve Sosyo-Kültürel Yönleriyle Bir İlhanlı Başkenti: Meraga, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Sabuncu, A. (2010). “Vefa Kilise Camisi Naosu Güney Dış Yüzünün Kademeli Kemeri Yukarısındaki Üçgen Alınlığa Sabitlenmiş Üç Keramik Kabın Değerlendirilmesi”, Colloquium Anatolicum IX, İstanbul, 353- 366.
• Şancı, F. (2012). “Commagene Coğrafyasında Türk İslam Eserleri (Adıyaman İlinde (Merke İlçe) Cami ve Mescidler)” I. Uluslararası Kommagene Kültür, Sanat ve Turizm Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Adıyaman, 117-132.
• Orhanlı, O. (2018). Anadolu Türk Mimarisinde Bezeme Unsuru Olarak Seramik Kullanımı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, , İzmir.
• Ögel, S. (1987). Anadolu Selçukluları’nın Taş Tezyinatı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Öney, G.(1976). Türk Çini Sanatı, Yapı Kredi Bankası Yayınları, İstanbul.
• Öney, G. (1980). Ankara Arslanhane Cami, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Ötüken, Y. (1978). “İstanbul Son Devir Bizans Mimarisinde Cephe Süslemeleri”, Vakıflar Dergisi, S. 12, Ankara, 213-233.
• Özbek, Y. (2002). Osmanlı Beyliği Mimarisinde Taş Süsleme (1300-1453), T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara.
• Uçar, H. (2018). “ Tire Kutu han Kazısı Beylikler ve Osmanlı Dönemi Seramikleri”, Sanat Tarihi Dergisi, XXVII/I, S.1, İzmir, 2018, 1-33.
• Uçar, H. (2019). “Edirne Yemiş Kapanı Kazısı’ndan Bir Grup Osmanlı Seramiği”, Yaşar Erdemir’e Armağan Sanat Tarihi Yazıları, Konya, 509-542.
• Yılmaz, G. (2008). Batılılaşma Dönemi Osmanlı Armağan Geleneğinde Porselenin Yeri “Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.2, No: 1, İstanbul, 95-112.