Türkiye ve Afganistan Sosyal Bilgiler Ders Programlarının Karşılaştırmalı Bir Analizi

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 3, 752 - 770, 30.11.2023

Büşra Elçiçeği

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1307644

Öz

Küreselleşen bir dünyada farklı ülkeler ile bütünleşebilmek, kültür ve bilgi alışverişinde bulunabilmek için ülkeler arası karşılaştırmalı eğitim çalışmaları yapmak önem arz etmektedir. Araştırma kapsamında karşılaştırma yapmak için Afganistan ülkesinin tercih edilmesinde ülkenin Asya’nın kalbi olarak nitelendirilmesi ve tarih boyunca çeşitli uygarlıkların güç gösterisine sahne olması etkili olmuştur. Çalışmanın amacı Afganistan İslam Cumhuriyeti’nde 2018’den itibaren geçerli olan ülkemizde ise 2017 yılında uygulamaya konulan ve 2018’de revizyona uğrayan Sosyal Bilgiler ders programları arasındaki benzerlik ve farklılıkları tespit etmektir. Araştırma nitel araştırma modeline dayalı doküman analizi tekniğiyle gerçekleştirilmiştir. Afganistan’da 2018-2019 öğretim yılında uygulanan 4, 5, 6. sınıf; Türkiye’de, 2017-2018 yılında geçerli olan 4, 5, 6, 7. sınıf Sosyal Bilgiler ders programı araştırmanın çalışma alanını oluşturmaktadır. Sosyal Bilgiler öğretim programları betimsel analiz ile incelenmiştir. Programların amaçları, vizyonları, içerikleri, eğitim durumları, ölçme ve değerlendirme durumları arasındaki benzerlik ve farklılıklar karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Araştırma kapsamında Türkiye’nin sosyoloji, felsefe ve disiplinler arası amaçlara ağırlık verdiği gözlemlenirken Afganistan’da ise tarih ve coğrafya disiplinleri ön plana çıkmaktadır. Her iki ülkenin programında milli bir lidere atıf olmakla beraber kitaplarında ulusal marşa yer verildiği gözlenmiştir. Türkiye’nin vizyon ve amaçlarında Afganistan’daki gibi teoloji temelli din vurgusu yoktur. Afganistan’da 4. sınıfta 9; 5. sınıfta 7; 6. sınıfta 6 ünite mevcut iken Türkiye’de tüm kademelerde 7 öğrenme alanı bulunmaktadır. Afganistan’dakinin aksine Türkiye’de süreci ölçmeye yönelik çoklu ve alternatif değerlendirme yöntemleri uygulandığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Afganistan, program, Sosyal Bilgiler programı, karşılaştırmalı eğitim.

Kaynakça

• Afganistan Adalet Bakanlığı. (2003). Afganistan anayasası. Kabil: Devlet Matbaası.
• Aka, M. (2012). Türkiye'de diller ve etnik gruplar. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 1(1). 293-297.
• Akhan, O., Babaev, A. ve Yalçın, A. (2019). Karşılaştırmalı Sosyal Bilgiler öğretimine bir örnek: Türkiye ve Rusya sosyal bilgiler programları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(63), 746-763. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2019.3273.
• Akhan, N. E. ve Çiçek, S. (2019). Karşılaştırmalı Sosyal Bilgiler öğretimine bir örnek: Türk ve Rus ortaokul öğrencilerinin iyi vatandaşlık algıları. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(27), 177-195.
• Akhizada, S. (2017). Afganistan’da federal sistem. Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kocaeli.
• Ataie, N. (2015). Afganistan’a müdahale ve yeni devlet düzeni. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Bekmuradi, N. (2014). 2001 sonrası siyasi partilerin Afganistan’da demokratik düzene katkısı. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı. (2016). İnsani gelişme endeksi. https://www.undp.org/sites/g/files/zskgke326/files/migration/tr/2d4724faad48dc45a70cbb3818a21340734ea7a9b6615621688f3bac7b121efc.pdf adresinden 10.04.2022 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• Chmiliar, l. (2010). Multiple-case designs. In A. J. Mills, G. Eurepas and E. Wiebe (Eds.), Encyclopedia of case study research (pp. 582-583). USA: SAGE Publications.
• Chossudovsky, M. (2001). Who Is Osama Bin Laden?, University of Ottawa, Centre for Research on Globalisation (CRG), Montréal, 7.
• Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches (2. Edition). USA: SAGE Publications.
• Emini M. E. (1996). Afganistan’da yönetim arayışları ve anayasal görünüm. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5(1-2), 455-471.
• Gerring, J. (2007). Case study research: Principles and practices. New York: Cambridge University Press.
• Gülecen, S. (2008). Afganistan ve Türkiye eğitim sistemlerinin karşılaştırılmalı olarak incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Fırat Universitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Elazığ. Gürsoy, G. (2011). Emanullah han döneminde afganistan için bir rol model: Türkiye. Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Hajıyarali, F. (2011). Afganistan’ın etnik yapısı ve kimlik sorunu. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Hasani, R. (2014). Afganistan’ın sosyal yapısı. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Hayat, N. (2016). Afganistan’da yönetim ve demokrasi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• İlim ve Medeniyet. (2020). Türkiye’nin komşuları ve başkentleri. https://www.ilimvemedeniyet.com/turkiyenin-komsulari-hangi-ulkelerdir-ve-baskentleri-nelerdir.html. adresinden 10.04.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Kafadar, T., Öztürk, C. ve Katışmış, A. (2018). Farklı ülkelerin Sosyal Bilgiler öğretim programlarının değerler eğitimi boyutunda karşılaştırılması. Ahi Evran Universitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 154-174.
• Kazu İ. Y., S. Gülecen, (2008). Afganistan eğitim sisteminin incelenmesi. Fırat Üniversitesi Doğu Araştırmaları Dergisi, 6(3) , 25-31.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). İlkokul Sosyal Bilgiler ders kitabı (4. Sınıf). Ankara: Tuna matbaacılık.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). İlkokul Sosyal Bilgiler ders kitabı (5. Sınıf). Ankara: MEB Talim ve Terbiye Kurulu.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). İlkokul Sosyal Bilgiler ders kitabı (6. Sınıf). Ankara: MEB Talim ve Terbiye Kurulu.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). İlkokul Sosyal Bilgiler ders kitabı (7. Sınıf). Ankara: MEB Talim ve Terbiye Kurulu.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Sosyal Bilgiler Dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 4-5-6-7.sınıflar için). Ankara: MEB yayınları.
• Merriam, S. B. (1998). Qualitative research and case study applications in education. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3. Baskıdan Çeviri Editörü: S. Turan). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Ministry of Education. (2018). Ders-i İçtimaiyat (4. Sınıf). Afganistan: Müfredat geliştirme ve öğretmen eğitiminin atanması eğitim programları geliştirme genel müdürlüğü ve ders kitapları.
• Ministry of Education. (2018). Ders-i İçtimaiyat (5. Sınıf). Afganistan: Müfredat geliştirme ve öğretmen eğitiminin atanması eğitim programları geliştirme genel müdürlüğü ve ders kitapları.
• Ministry of Education. (2018). Ders-i İçtimaiyat (6. Sınıf). Afganistan: Müfredat geliştirme ve öğretmen eğitiminin atanması eğitim programları geliştirme genel müdürlüğü ve ders kitapları.
• Osmanoğlu, A. E., Öztürk, C. (2012). Türkiye ve Mısır sosyal bilgiler ders kitaplarında vatandaşlık algısının karşılaştırmalı analizi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2(3), 43-62.
• Osmanoğlu, A. E. ve Yıldırım, G. (2013). Mısır ve Türkiye 6. sınıf sosyal bilgiler öğretim programları karşılaştırması. Turkish Studies, 8(6), 511-535.
• Önder, A. T. (1999). Türkiye’nin etnik yapısı & halkımızın kökenleri ve gerçekler (3. Baskı). Ankara: Zirve Ofset.
• Rauf, M. Z. (2016). 2001 sonrası ABD'nin Afganistan'da sosyal ve siyasi hayata etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sistani, A. (1386). Vatan, istiklal ve Halkına Âşık Olan Lider Gazi Amanullah Han. http://www.afghan-german.com/tahlilha/EditAutor.aspx?8 adresinden 20.04.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• Türkiye Cumhuriyeti Dış İşleri Bakanlığı. (2016). Afganistan. https://www.mfa.gov.tr/sub.tr.mfa?46710f0c-8ecb-4f97-a99f-76f7496cee73 adresinden 10.04.2022 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. (1982). T.C. Anayasası. Ankara. Resmi gazete 18/10/1982. Cilt: 22.
• Yahya, M. S. R. (2017). Afganistan eğitim sisteminde nitelik sorununun tarihsel siyasal ekonomik ve sosyal temeller. Yüksek Lisans Tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Yılmaz, A. (2005). Afganistan’da kadının sosyal statüsü ve din eğitimi. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.