Nuclear Danger and Disaster Management: Situation Assessment for Turkey

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 2, 137 - 153, 31.10.2018

Mehmet Doğruluk , Ayhan Doğan , Nalan Kalkan , Murat Korkmaz

https://doi.org/10.35341/afet.440219

Cited By: 5

Öz

Nuclear hazards can be defined as fragmentation of the atom or the unfolding of energy generated by the combination of two atoms and influencing the environment. Nuclear hazards can arise as accidents that may occur in facilities where radioactive materials are kept. In these facilities, there are natural disasters such as earthquakes, floods and tsunamis as well as human errors that are not predictable among the causes of the accidents. In such an event, a number of vital actions need to be taken, such as stopping the release of radiation and preventing exposure to radiation. The success of this process, which includes actions to be carried out in a limited time frame and with limited opportunities, depends on the effectiveness of the preparatory work towards pre-disaster protection. On the other hand, geographic information system (GIS) based decision support systems are needed for organization of actions.

Anahtar Kelimeler

Geographical Information Systems, Nuclear Accidents, Radiation, Disaster Management, Earthquake

Nükleer Tehlikeler ve Afet Yönetimi: Türkiye’de Durum Değerlendirmesi

Öz

Nükleer tehlikeler, atomun parçalanması ya da iki atomun
birleşmesi ile açığa çıkan enerjinin kontrolsüz olarak yayılması ve çevreyi
etkilemesi olarak tanımlanabilir. Radyoaktif materyallerin tutulduğu tesislerde
oluşabilecek kazalar sonucunda radyasyon salınımı ortaya çıkabilmektedir. Bu
tesislerde meydana gelen kazaların sebepleri arasında öngörülemeyen insan
hatalarının yanı sıra deprem, sel ve tsunami gibi doğal afetler de yer
almaktadır. Geniş bir çevreyi etkileyebilecek böylesi bir olayda, radyasyon
salınımının durdurulması ve radyasyona maruz kalmanın engellenmesi gibi hayati
önem taşıyan bir dizi eylem gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Kısıtlı bir zaman
diliminde ve sınırlı imkânlarla gerçekleştirilmesi gereken eylemleri kapsayan
bu sürecin başarısı, afet öncesi korumaya yönelik yapılan hazırlık
çalışmalarının etkinliğine bağlıdır. Öte yandan gerçekleştirilecek eylemlerin organizasyonu
ve kaynakların yönetimi için coğrafi bilgi sistemleri (CBS) tabanlı karar
destek sistemlerine ihtiyaç duyulmaktadır.

Bu çalışmada öncelikle radyasyon türleri ve radyasyonun
canlılar üzerindeki etkileri açıklanmış, ardından nükleer ve radyolojik
tehlikeler, komşu ülkelerde bulunan nükleer santrallerin oluşturduğu riskler de
göz önüne alınarak Türkiye açısından değerlendirilmiştir. Ayrıca yeni kurulacak
nükleer güç santralleri için deprem tehlikesinin belirlenmesi amacıyla
yapılması gereken çalışmalar ve Türkiye’deki durum değerlendirilmiştir. Bununla
birlikte nükleer ve radyolojik tehlikelere karşı afet yönetimi kapsamında
ülkemizde gerçekleştirilen hazırlık çalışmaları incelenerek bir durum
değerlendirmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Coğrafi Bilgi Sistemleri, Nükleer Kazalar, Radyasyon, Afet Yönetimi, Deprem

Kaynakça

• AFAD. (2014). 2014-2023 teknolojik afetler yol haritası belgesi https://www.afad.gov.tr/upload/Node/3906/xfiles/teknolojik-afetler-son.pdf . (Son Erişim Tarihi: 01.09.2018)
• Arca, D. (2012). Afet Yönetiminde Coğrafi Bilgi Sistemi ve Uzaktan Algılama. Karaelmas Fen ve Mühendislik Dergisi, 2(2), 53-61.
• Bodansky, D. (2007). Nuclear energy: principles, practices, and prospects: Springer Science & Business Media.
• Büyükkaraciğan, N. (2016). Türkiye’de Yerel Yönetimlerde Kriz ve Afet Yönetim Çalişmalarinin Mevzuat Açisindan Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi(12), 195-219.
• Coşkun, Ö. (2011). İyonize Radyasyonun Biyolojik Etkileri. SDU Teknik Bilimler Dergisi, 1(2).
• Çerezcı, O., Yener, Ş. Ç., & Çerezcı, F. (2017). Electromagnetic radiation interaction and pollution measurements. Paper presented at the Electric Electronics, Computer Science, Biomedical Engineerings' Meeting (EBBT), 2017.
• Daşdağ, S. (2010). İyonlaştırıcı radyasyonlar ve kanser. Dicle Tıp Dergisi, 37(2).
• Demirci, A., & Karakuyu, M. (2004). Afet yönetiminde coğrafi bilgi teknolojilerinin rolü. Doğu Coğrafya Dergisi, 9(12).
• Değer, A. (2010). NBC (nükleer, biyolojik, kimyasal) tehdidine topoğrafyanın etkilerinin araştırılması ve oluşacak radyoaktif yayılım için bir mekansal karar destek sistemi geliştirilmesi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Ekşi, A. (2017). Nükleer Kazalarda Olay Yeri Yönetimi. Hastane Öncesi Dergisi, 2(1), 51-62.
• Enerji, T. C., & Bakanlığı, T. K. (2015). Akkuyu Sahasında Depremsellik Riski Var mıdır?, https://nepud.enerji.gov.tr/tr-TR/Bilgi-Bankasi/Akkuyu-Sahasinda-Depremsellik-Riski-Var-midir. (son Erişim Tarihi: 30.08.2018)
• Enerji, T. C., & Bakanlığı, T. K. (2018). Akkuyu Nükleer Güç Santrali, https://nepud.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Akkuyu-Nukleer-Guc-Santrali-----, (Son Erişim Tarihi: 30.08.2018)
• Erdoğan, M. (2017). İyonlaştırıcı Radyasyon ve Korunma Yöntemleri. Selçuk Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Dergisi, 43(2), 139-147.
• Ergün, S., & Polat, M. (2012). Nükleer enerji ve Türkiye’ye yansımaları. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 34-58. Erkal, T., & Değerliyurt, M. (2009). Türkiye’de Afet Yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(22).
• Eş, H., Mercan, S. I., & Ayas, C. (2016). Türkiye için yeni bir sosyo-bilimsel tartışma: Nükleer ile yaşam. Turkish Journal of Education, 5(2), 47-59.
• Galip, A. (2017). Küresel Isınma, Nedenleri ve Sonuçları. DTCF Dergisi, 46(2).
• Gökeri, G., Gülay, Y., & Demirel, H. (2012). Ermenistan'daki Metsamor nükleer santralinde meydana gelebilecek kaza sonrası doz seviyeleri için acil koruyucu önlemlerin belirlenmesi. Teknik Rapor. http://kurumsalarsiv.taek.gov.tr/bitstream/1/322/4/9999.pdf, 07.07.2018
• Gökharman, D , Aydın, S , Koşar, P . (2016). Radyasyon Güvenliğinde Mesleki Olarak Bilmemiz Gerekenler. SDÜ Sağlık Bilimleri Dergisi, 7 (2), 35-40.
• Günalp, B. (2017). Dünyada ve Ülkemizde Nükleer ve Radyolojik Kazaların Tarihçesi.
• Güden, E , Öksüzkaya, A , Balcı, E , Tuna, R , Borlu, A , Çetinkaya, K . (2012). Radyoloji Çalışanlarının Radyasyon Güvenliğine İlişkin Bilgi, Tutum ve Davranışı. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 3 (1), 29-45.
• Güneş, A. M. (2014). Uluslararası Hukuk Açısından Sınır Bölgelerinde Bulunan Nükleer Santraller. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 17(1), 1-25.
• Hodaloğulları Vatansever, Z. (2017). NÜKLEER SANTRALLERİN ENERJİ GÜVENLİĞİNE ETKİSİ. Journal of International Social Research, 10(52).
• IAEA. (2005). Chernobyl: The True Scale of the Accident. Retrieved from https://www.iaea.org/newscenter/pressreleases/chernobyl-true-scale-accident
• IAEA. (2010). Seismic Hazards in Site Evaluation for Nuclear Installations Specific Safety Guide: IAEA Safety Standards Series No. SSG-9: International Atomic Energy Agency.
• Işık, Ö., Aydınlıoğlu, H. M., Koç, S., Gündoğdu, O., Korkmaz, G., & Ay, A. (2012). Afet yönetimi ve afet odaklı sağlık hizmetleri. Okmeydanı Tıp Dergisi, 28(2), 82-123.
• İşeri, E , Özen, C . (2013). Türkiye'de Sürdürülebilir Enerji Politikaları Kapsamında Nükleer Enerjinin Konumu. Siyasal / Journal of Political Sciences, 0 (47).
• Kadıoğlu, M. (2008). Modern, Bütünleşik Afet Yönetimin Temel İlkeleri. Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri, 1.
• Kanlı, İ. B., & Ünal, Y. (2011). Üst düzey planlama sistemi ve afet yönetimi ilişkileri. İTÜDERGİSİ/a, 3(1).
• Karahan, H. (2018). Developing National Competence in Nuclear Energy: The Case of Turkey. In Turkish Economy (pp. 337-354). Palgrave Macmillan, Cham.
• Kocaoğlu, N. K. (2010). Nükleer Tesis İşletenin Hukuki Sorumluluğu: Karşılaştırmalı ve Uluslararası Özel Hukuk Analizi. Ankara Barosu Dergisi(2), 33-112.
• Korkusuz, M. H. (2012). Nükleer Santral İşletenin Hukuki Sorumluluğu. Beta.
• Köklü, N. (2006). Radyasyonun İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri ve Tıpta Uygulama Alanları. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. NEI. (2012). Comparing Fukushima and Chernobyl. Retrieved from https://www.nei.org/resources/fact-sheets/comparing-fukushima-and-chernobyl
• Ocaktan, M. E., & Akdur, R. (2008). Cep telefonu teknolojisi ve sağlık. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 28(1), 58-65.
• Oğuz, F., Arıkan, İ. H., & Yücel, B. (2013). Türkiye çevresel radyoaktivite atlası.
• Özdasli, E. (2016). Kafkasya'nın Çernobıl'ı Metsamor Nükleer Santralı. Karadeniz Arastirmaları (50), 45.
• Özgüner, F., & Mollaoğlu, H. (2006). Manyetik Alanın Organizma Üzerindeki Biyolojik Etkileri. SDÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 13(1).
• Özkan, A. (2016). Güvenlik Paradigmasında Sınıraşan Bir Çevre Sorunsalı: "Nükleer Zarar" 1. Alternatif Politika, 8(1), 128. Özmen, B., & Özden, T. (2014). Türkiye’nin Afet Yönetim Sistemine İlişkin Eleştirel Bir Değerlendirme. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 49, 1-28.
• Saygın, H., Küpeli, T., Küçükşahin, A., & Demir, A. (2006). Güvenlik Boyutunda Nükleer Enerjinin Sorunları ve Türkiye. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 3(3), Sayfa 7–20 (14).
• Serhatlıoğlu, S., Ozan, A., Gürsu, F., Gödekmerdan, A., Ayar, A., & Oğur, E. (2004). İyonizan Radyasyonun Radyoloji Çalışanlarının Bağışıklık Düzeyleri Ve Kan Biyokimyası Üzerine Etkileri. Tanısal ve Girişimsel Radyoloji Dergisi, 10, 97-102.
• Soykenar, M., & Coşkun, S. (2015). Toplum ve sağlik etkileri yönüyle nükleer enerjiye genel bir bakış. TAF Preventive Medicine Bulletin, 14(1).
• TAEK. (2017). Akkuyu Güncellenmiş Yer Raporu, http://www.taek.gov.tr/tr/2016-06-09-00-43-55/44-akkuyu-nukleer-guc-santrali/419-akkuyu-guncellenmis-yer-raporu.html, (Son Erişim Tarihi: 31.08.2018)
• TAEK. (2018). Türkiye Atom Enerjisi Kurumu 2017 Yılı Faaliyet Raporu.
• Ülgen, S., Saygın, H., Or, İ., Kumbaroğlu, G., & Atiyas, İ. (2011). Nükleer Enerjiye Geçişte Türkiye Modeli.
• Varol, N , Kaya, Ç . (2018). Afet Risk Yönetiminde Transdisipliner Yaklaşım. Afet Ve Risk Dergisi, 1 (1), 1-8.
• Yaşar, S., Saygın, M., Kayan, M., & Orhan, H. (2012). İyonize Radyasyonun Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisi Effects of Ionizing Radiation on Quality of Life. Smyrna Tıp Dergisi, 3, 18-22.
• Yüce, S. (2016). Düşük Doz Radyasyona Mesleki Olarak Maruz Kalmanın Genotoksikolojik Açıdan Değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Yüksel, M. (2014). Türk-Ermeni İlişkilerinde Başka Bir Sorun: Metsamor Nükleer Santrali ve Türkiye’ye Etkileri. Yeni Türkiye (60).