Hükümet Dışı Örgütlerin İnsan Hakları Hukukuna Etkileri: Doğa Hakları İçin Küresel İttifak ve Uluslararası Doğa Hakları Mahkemesi Örneği

Year 2025, , 159 - 196, 31.01.2025

Cansu Koc Basar

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1473451

Abstract

Devletler ile toplum arasında köprü olma işlevi gören hükümet dışı örgütlerin önemi, iletişimin ve politikanın küreselleştiği, kolektif sorunların çoğaldığı günümüz kamusal yaşamında giderek artmaktadır. Nitekim küreselleşmenin kamusal yaşama etkilerinden biri de küresel ölçekli sorunların çoğalması ve devletlerin ya da özel sektörün bu sorunlara cevap vermede yetersiz kalması ve hatta sorunların varlığına dâhil olmalarıdır. Bu noktada hükümet dışı örgütlerin küresel ölçekli sorunları çözme faaliyetleri kapsamındaki işlevlerinin güçlendiği görmek ve güçleneceği söylemek mümkündür. Söz konusu bağlamda çevrenin korunması ve iklim krizi ile mücadele konularında gelişen sivil inisiyatiflerin yürüttükleri faaliyetler ve bu faaliyetler kapsamındaki etkililikleri ise dikkat çekici boyuttadır. Nitekim çevrenin korunması ve iklim krizi ile mücadele gibi konularda devletler ve şirketler yapıcı politikalar üretebilmekle beraber sivil toplumun takibine özellikle ihtiyaç duyan kurumlar pozisyonuna gelmişlerdir. Dolayısıyla eylem amaçlı hükümet dışı örgütler arasında gösterilebilecek olan ve çevrenin korunması amacıyla faaliyet gösteren hükümet dışı örgütler (ENGOs) çevreye ilişkin sorunların artmakta olduğu günümüz toplumlarında etkinliklerini ve etkililiklerini artırmaktadır. Doğa Hakları İçin Küresel İttifak (GARN) ve Uluslararası Doğa Hakları Mahkemesi ise söz konusu durumun önemli bir örneği olarak karşımıza çıkmaktadır.

Keywords

Hükümet Dışı Örgütler, Doğanın Hakları, Doğa Hakları İçin Küresel İttifak, Evrensel Doğa Ana Hakları Bildirisi, Uluslararası Doğa Hakları Mahkemesi

THE IMPACT OF NON-GOVERNMENTAL ORGANİZATIONS ON HUMAN RIGHTS LAW: THE CASE OF THE GLOBAL ALLIANCE FOR THE RIGHTS OF NATURE AND THE INTERNATIONAL RIGHTS OF NATURE TRIBUNAL

Abstract

The importance of NGOs, acting as a bridge between governments and society, is increasingly recognized in today’s globalized public sphere, characterized by the proliferation of collective problems amidst the globalization of communication and politics. Indeed, one of the effects of globalization on public life is the proliferation of global-scale problems, often met with inadequate responses from governments or the private sector, sometimes even implicating them in these issues. At this juncture, it is evident that the role of NGOs in addressing global-scale problems is strengthening and is poised to further strengthen. In this context, the activities of civil initiatives aimed at environmental conservation and tackling the climate crisis are of significant importance, highlighting their effectiveness within these endeavors. While governments and corporations endeavor to formulate constructive policies concerning environmental protection and the climate crisis, there is a growing recognition of the need for oversight from civil society institutions. Therefore, NGOs operating with an action-oriented approach, particularly those focused on environmental conservation (ENGOs), are increasing their activities and effectiveness in today’s societies where environmental issues are escalating. The Global Alliance for the Rights of Nature (GARN) and the International Rights of Nature Tribunal serve as notable examples of this phenomenon.

Keywords

Non-governmental Organizations, Rights of Nature, The Global Alliance for the Rights of Nature, Universal Declaration of Rights of Mother Earth World People’s, International Rights of Nature Tribunal

References

• Başlar K, Uluslararası Hukukta Hükümet Dışı Kuruluşlar Vestfalya-Sonrası Süreçte Küresel Sivil Toplum, Nobel Yayınları, 2005.
• Bittner C / Boston D / Scholtes F / Ulrich S, Rights of Nature Challenging the “human-nature” relationship, Misereor, 2023.
• Burdon P, “Earth Rights: The Theory”, IUCN Academy of Environmental Law e-Journal, (1), 2011, s. 1-12.
• Cullinan C, “The Legal Case for the Universal Declaration of the Rights of Mother Earth”, <https://www.garn.org/wp-content/uploads/2021/09/Legal-Case-for-Universal-Declaration-Cormac-Cullinan.pdf>, Erişim Tarihi 8 Eylül 2024.
• Cullinan C, “Governing People as Members of the Earth Community”, <https://www.garn.org/wp-content/uploads/2021/09/Cullinan_GovPeople_EarthCom.pdf>, Erişim Tarihi 9 Eylül 2024, s. 2-12.
• Declaration of Rights of Lake Vättern, <http://files.harmonywithnatureun.org/uploads/upload984.pdf>, Erişim Tarihi 9 Mart 2024.
• Domaradzki S / Khvostova M / Pupovac D, “Karel Vasak’s Generations of Rights and the Contemporary Human Rights Discourse”, Human Rights Review, (20), 2019, s. 423-443.
• Epstein S, “Rights of Nature, Human Species Identity, and Political Thought in the Anthropocene”, The Anthropocene Review, 10(2), 2023, s. 415-433.
• European Rights of Nature Tribunal, “In Defense of Aquatic Ecosystems”, Third Hearing Vättern Lake, Saturday March 27th 2021, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/wp-content/uploads/2021/04/Press-release-Lake-Va%CC%88ttern-case-European-RoN-Tribunal.pdf>, Erişim Tarihi 8 Mart 2024.
• Fanid N A, “Hükümet-Dışı Uluslararası Örgütlerin Uluslararası Yargılamadaki Etkisi (Mahkeme Dostları)”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 7(4), 2020, s. 2783-2810.
• Genç F N / Erdoğan Ü, “Yerel Demokrasi ve Kalkınma Bağlamında Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü: Aydın Örneği”, Yerel ve Bölgesel Kalkınma: Küresel ve Yerel Bakış Açıları, <https://akademik.adu.edu.tr/fakulte/nazilliiibf/webfolders/01_1.pdf>, Erişim Tarihi 10 Kasım 2023, s. 171-193.
• Global Alliance for the Rights of Nature, Advisory Board, <https://www.garn.org/executive-committee/#advisory-board-members>, Erişim Tarihi 10 Aralık 2023.
• Global Alliance for the Rights of Nature, Executive Committee, <https://www.garn.org/executive-committee/#executive-committee-members>, Erişim Tarihi 10 Aralık 2023.
• Güneş M, “Uluslararası Çevre Hukukunda Yeni Arayışlar: Doğanın Hakları Uluslararası Mahkemesi Örneği”, XXI. Asırda Çevre Meselelerine Hukuki Yaklaşımlar Sempozyumu, II. Başlık.
• Houart C, “Rıghts of Nature as a Potential Framework for the transformation of Modern Political Communities”, E-Journal Of International Relations, 13(1), s. 135-151.
• International Rights of Nature Tribunal, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/a-tribunal-for-earth-why-it-matters-by-cormac-cullinan/>, Erişim Tarihi 25 Şubat 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/cases/vattern-case/>, Erişim Tarihi 4 Mart 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, History of the Rights of Nature Tribunal, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/about-us/>, Erişim Tarihi 15 Kasım 2023.
• International Rights of Nature Tribunal, Information held in the Tribunal of Quito, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/cases/yasuni-itt-case/>, Erişim Tarihi 3 Mart 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, Information held in the Tribunal of Lima <https://www.rightsofnaturetribunal.org/cases/yasuni-itt-case/> Erişim Tarihi 3 Mart 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, TIPNIS Case, Introduction, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/cases/tipnis-case/>, Erişim Tarihi 10 Mart 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, TIPNIS Case, Presentation, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/cases/tipnis-case/>, Erişim Tarihi 10 Mart 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, Tribunal of Paris, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/cases/yasuni-itt-case/>, Erişim Tarihi 3 Mart 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, Vättern Case, Legislation, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/cases/vattern-case/#1590541199323-c2e585b3-871e>, Erişim Tarihi 9 Mart 2024.
• International Tribunal for the Rights of Nature, Case of The Isiboro Sécure National Park and Indigenous Territory (TIPNIS) Final Judgement, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/wp-content/uploads/2018/04/sentence-tipnis.pdf>, Erişim Tarihi 15 Mart 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, History Rights of Nature Tribunal, About us and the history of the RoN Tribunals, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/about-us/>, Erişim Tarihi 7 Eylül 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/tribunals/quito-tribunal-2014>, Erişim Tarihi 10 Eylül 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/tribunals/lima-tribunal-2014/>, Erişim Tarihi 10 Eylül 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/tribunals/bonn-tribunal-2017/>, Erişim Tarihi 10 Eylül 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/tribunals/paris-tribunal-2015/>, Erişim Tarihi 10 Eylül 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/tribunals/glasgow-tribunal-2021/>, Erişim Tarihi 10 Eylül 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/tribunals/end-of-fossil-fuels-tribunal-2024/>, Erişim Tarihi 10 Eylül 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/tribunals/chile-tribunal-2019/>, Erişim Tarihi 10 Eylül 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/tribunals/europe-tribunal-2021/>, Erişim Tarihi 10 Eylül 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/tribunals/maya-train-tribunal-2023/>, Erişim Tarihi 10 Eylül 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/tribunals/bio-bio-tribunal-2024/>, Erişim Tarihi 10 Eylül 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/tribunals/yesah-tribunal-2024/>, Erişim Tarihi 10 Eylül 2024.
• International Rights of Nature Tribunal, Tribunal of Paris, Case presentation, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/cases/yasuni-itt-case/>, Erişim Tarihi 11 Eylül 2024.
• Kauffman C M / Martin P L, The Politics of Rights of Nature: Strategies for Building a More Sustainable Future, MIT Press, 2021.
• Kuçuradi İ, “Sivil Toplum Kuruluşları: Kavramlar”, Üç Sempozyum Sivil Toplum Kuruluşları, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, Numune Matbaacılık, 1998, s. 24-31.
• Living Law, Giving Nature a Voice, 2018, <https://www.garn.org/wp-content/uploads/2021/09/Giving-Nature-a-Voice-2.pdf>, Erişim Tarihi 8 Eylül 2024.
• Maloney M, “Building an Alternative Jurisprudence for the Earth: The Internatıonal Rıghts Of Nature Tribunal”, Vermont Law Review, 41(129), 2016, s. 133-142.
• May J R / Daly E, Dünyada Çevresel Anayasalcılık, çev. Tolga Şirin / N. Umut Orcan, Ekoloji Kolektifi Derneği, 2018.
• Olgun H / Işık V, “Bir “İnsan Hakkı” Olarak “Çevre Hakkı” ve Türk Hukukundaki Yeri”, Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 3(1), 2017, s. 33-52.
• Özcan M, “İklim Değişikliği ve Doğa Ana’nın Hakları Dünya Halklar Konferansı”, Ekososyalist Dergi, 10(5), s. 2-9.
• Öztaban Yağcı P, Sürdürülebilirlik Perspektifinde Şirketlerin Sosyal Sorumluluğu ve Fransız Danıştayı’nın Yetkisi, Seçkin Yayınları, 2023.
• Peoples’ Convention for the Establishment of the Internatıonal Rights of Nature Tribunal, <https://www.rightsofnaturetribunal.org/wp-content/uploads/2018/04/Tribunal-Convention.pdf>, Erişim Tarihi 21 Şubat 2024.
• Peoples Conference on Climate Change and Mother Earth Rights, <https://pwccc.wordpress.com/>, Erişim Tarihi 7 Eylül 2024.
• Schwartz J, “Environmental NGOs in China: Roles and Limits”, Pacific Affairs, 77(1), 2004, s. 28-49.
• Statute of the International Tribunal of Mother Earth Rights, 4 December 2015.
• Talas M, “Sivil Toplum Kuruluşları ve Türkiye Perspektifi”, Türklük Bilimi Araştırmaları, (29), 2011, s. 387-401.
• The Global Alliance for the Rights of Nature, <https://www.garn.org/about-garn/>, Erişim Tarihi 15 Kasım 2023.
• The Global Alliance for the Rights of Nature, <https://www.garn.org/>, Erişim Tarihi 8 Aralık 2023.
• The Global Alliance for the Rights of Nature, GARN Hubs, <https://www.garn.org/hubs/>, Erişim Tarihi 4 Nisan 2024.
• The Global Alliance for the Rights of Nature, Members and Member Organizations, <https://www.garn.org/our-members/>, Erişim Tarihi 8 Aralık 2023.
• Tosun G, “Türkiye’de Devlet-Sivil Toplum İlişkisi Bağlamında Demokrasinin Pekişmesi Yönündeki Engellere İlişkin Kuramsal ve Pratik Bir Yaklaşım”, Ege Akademik Bakış, 1(1), 2001, s. 224-243.
• Tuncel G, “Ulus Devletin Dönüşümünde Hükümet Dışı Örgütlerin Etkisi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(2), 2014, s. 39-54.
• Universal Declaration of Rights of Mother Earth World People’s, Conference on Climate Change and the Rights of Mother Earth Cochabamba, Bolivia 22 April 2010, <https://www.garn.org/wp-content/uploads/2021/09/FINAL-UNIVERSAL-DECLARATION-OF-THE-RIGHTS-OF-MOTHER-EARTH-APRIL-22-2010.pdf>, Erişim Tarihi 10 Ocak 2024.
• Vasak K, “A 30-Year struggle The sustained efforts to give force of law to the Universal Declaration of Human Rights”, The Unesco Courier, Unesco, 1977, s. 29-32.
• Yıldırım İ, Demokrasi Sivil Toplum Kuruluşları ve Yönetişim, Seçkin Yayınları, 2004.
• Zieck M Y A, “The Concept of “Generations” of Human Rights and the Right to Benefit from the Common Heritage of Mankind with Reference to Extraterrestrial Realms”, Verfassung und Recht in Übersee / Law and Politics in Africa, Asia and Latin America, 25(2), 1992, s.161-198.