İslâm Hukuku Kavramının İcadı Üzerine

Year 2024, Volume: 28 Issue: 2, 337 - 366, 18.04.2024

Ramazan Çağlayan

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1402158

Abstract

İslâm âleminde, içtimaî düzen kurallarına “fıkıh”, “şeîat” yahut “şer-i şerîf” denilmektedir. Bu kavramlaştırma, başlangıçtan 19.yüzyıla kadar bu şekilde kullanılmıştır. “İslâm hukuku” kavramı dilimize 19.yüzyılın sonlarına doğru girmiştir. İslâm hukuku kavramı neredeyse hiç itirazsız kabul görmüş ve yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Asırlardır kullanılan “fıkıh” kavramı yerine, neden İslâm hukuku kavramının kullanılmaya başlandığı sorusu üzerinde pek durulmamıştır. Oysa bu kavram değişikliği kendiliğinden oluşan bir durum değildir. “İslâm hukuku” kavramı, batı dillerindeki Fransızcadaki “droit musulman” veya “droit islamique” İngilizcedeki “Islamic law” teriminin karşılığı olarak dilimize girdiği anlaşılmaktadır. Batılı bilim adamları, “fıkıh” ya da “şeriat” kavramlarını bildikleri halde, bilinçli şekilde “İslâm hukuku” kavramını tercih etmişler ve Müslümanlar tarafından kullanılması konusunda da ısrarcı olmuşlardır. Bu ısrarları altında da sömürgeci zihniyetin bulunduğu anlaşılmaktadır. Batı medeniyetinin üstünlüğünü, Müslümanlara kabul ettirme çabaları içinde, Müslümanları dönüştürme niyeti de bulunmaktadır. Müslümanları dönüştürmenin yolunun da fıkhın dönüştürülmesinden geçtiğine kani olduklarından, öncelikle kavramının değiştirilmesi yoluna gitmişlerdir.

Keywords

Fıkıh, şerîat, hukuk, İslâm hukuku, icat.

On The Inventıon Of The Concept Of Islamıc Law

Abstract

In the Islamic world, the rules of social order are called “fiqh”, “shaia” or “shar-i sharîf”. This conceptualization was used in this way from the beginning until the 19th century. The concept of "Islamic law" entered our language towards the end of the 19th century. The concept of Islamic law has been accepted almost without objection and has begun to be widely used. The question of why the concept of Islamic law began to be used instead of the concept of "fiqh", which has been used for centuries, has not been emphasized much. However, this conceptual change is not a spontaneous situation. It is understood that the concept of "Islamic law" entered our language in western languages as the equivalent of the term "droit musulman" or "droit islamique" in French and "Islamic law" in English. Although Western scientists knew the concepts of "fiqh" or "shariah", they consciously preferred the concept of "Islamic law" and insisted on its use by Muslims. It is understood that there is a colonial mentality behind these insistences. In their efforts to make Muslims accept the superiority of Western civilization, there is also an intention to transform Muslims. Since they were convinced that the way to transform Muslims was to transform fiqh, they first tried to change its concept.

Keywords

Fiqh, sharia, law, Islamic law, invention.

References

• Adil Bey, “Hikmet-i Hukuk-ı İslâmiyye”, Sırat-ı Mustakîm,1(1), H.30 Recep 1326/R.14 Ağustos 1324/ M.28 Ağustos 1908, s.14.
• Ansay S. Ş., Hukuk Tarihinde İslâm Hukuku, 1. Baskı, Yeni Cezaevi Basımevi, 1946.
• Atik H., “Takvim-i Ticaret Gazetesine Göre Osmanlıların Ticaret Anlayışı ve Osmanlı Dış Ticareti (1966-1867)”, Düşünce ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 2020, s.67-107.
• Avcı M., Türk Hukuk Tarihi, 9.Baskı, Atlas Akademi, 2020.
• Aydın M. A., Türk Hukuk Tarihi, 18.Baskı, Beta Yayınevi, 2021.
• Bardakoğlu A., İslâm Işığında Müslümanlığımızla Yüzleşme, 4. Baskı, KURAMER Yayınları, 2019.
• Bedir M., “Fiqh to Law: Secularization through Curriculum”, İslamic Law and Society, 2004, c. XI, sy. 3, s.378-401 (Makalenin Türkçe çevirisi: Murtaza Bedir/Çev.Oğuzhan OLAŞ/Ahmet Zeki OLAŞ, “Fıkıh’tan Hukuk’a: Eğitim Programı Yoluyla Laikleşme”, RIHLE Dergisi, (13), 2011, s.18-32.
• Bilmen Ö. N., Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu, 6 cilt, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1949-1952.
• Bras J-P., “La Shari’a: Passé et devenir d’un corpus juridique”, <https://irel.ephe.psl.eu/ressources-pedagogiques/fiches-pedagogiques/sharia-passe-devenir-dun-corpus-juridique>, Erişim Tarihi: 03 Kasım 2023.
• Buskens L./Dupret B., “Qui a inventé le droit musulman? Une histoire des études occidentales de la normativité islamique et leur diffusion en Orient”, <https://www.academia.edu/29558406/Buskens_and_Dupret_2012c_Qui_a_invent%C3%A9_le_droit_musulman_Une_histoire_des_%C3%A9tudes_occidentales_de_la_normativit%C3%A9_islamique_et_leur_diffusion_en_Orient>, Erişim Tarihi: 03 Kasım 2023.
• Buskens L./Dupret B., “L’invention du droit musulman : Genèse et diffusion du positivisme juridique dans le contexte normatif islamique”, L’Orient créé par l’Orient, 2012, pp.71-92, <https://shs.hal.science/halshs-00743741>, Erişim Tarihi: 03 Kasım 2023.
• Cevizci A., Büyük Felsefe Sözlüğü, I. Basım, Say Yayınları, 2017.
• Cin H./Akyılmaz G., Türk Hukuk Tarihi, 14.Baskı, Sayram Yayınevi, 2022.
• Demir K., “Osmanlı’da Dergiciliğin Doğuşu ve Gelişimi (18491923)”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (9), 2016, s.71-112.
• Demir Ş., “Beyan’ül-Hak Mecmuası ve Hamdi Efendi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (32), s.309-325.
• Doğan D. M., Doğan Büyük Türkçe Sözlük, 15. Baskı, Vadi Yayınları, 2001.
• Dohsson M. de M., Tableau Général de l'Empire Othoman, Divisé en Deux Parties, Dont l'une comprend la Législation Mahométane; l'autre, l'Histoire de l'Empire Othoman, Tome Premier, Paris MDCCLXXXVII.
• Döndüren H., İslam Hukukuna Giriş, KTO Karatay Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Dönmez İ. K., İslâm Hukuk İlminin Esasları (Usûlü’l-Fıkh), 20.Baskı, Diyanet Vakfı Yayınevi, 2014.
• Ekinci E. B., İslâm Hukuku, 3.Baskı, Arı Sanat Yayınevi, 2016.
• Eren F., Tanzimat Sonrası Dârulfünûnda Tefsir Dersleri: 1900-1914 Arası Bir inceleme, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE, 2017.
• Gillotte C., Traité de Droit Musulman, 1854.
• Gillotte C., Traité de Droit Musulman, 1854.
• Gillotte C./Cuerbonneau A., Traité de droit musulman précédé du decrét du 31 decémbre 1859, Deuxiém édition 1860.
• Gökalp Z., “Fıkıh ve İçtima’iyyat”, İslâm Mecmuası, (2), H.13 Şubat 1329/R.13 Şubat 1329/ M. 26 Şubat 1914, s.40-44.
• Heudas O./Martel F., Traité de droit musulmane: La Tohfat d’Ebn Acem, 1882.
• Karaman A., İslâm Hukukuna Giriş, Bilimsel Araştırma Yayınları (Bilay), 2019.
• Karaman H., “Fıkıh”, https://islamansiklopedisi.org.tr/fikih#1.
• Karaman H., Anahatlarıyla İslâm Hukuku I-Giriş ve Amme Hukuku, Ensar Neşriyat, 1984.
• Karaman H., Anahatlarıyla İslam Hukuku, 3 cilt, Ensar Neşriyat, 2019.
• Kerimoğlu H. T., “II. Meşrutiyet Döneminde Genel Haklar Savunusu Yapan Bir Gazete: Hukuk-ı Umumiye”, Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, 8(18), s.21-38.
• Keyzer S., Handboek voor het Mohammedaansche regt, 's Gravenhage, Gebroeders Belinfante, 1853.
• Köse S., İslam Hukukuna Giriş, Hikmet Yayınları, 2019.
• Lambert E., “Etudes de droit commun législatif ou droit civil comparé, Prèmiere série, Le régime successoral. İntroduction: La fonction du droit civil comparé, Tome I, 1903.
• Mémoires de la Société Ethnologique, Tome Premier, Librairie orientale de Mme Ve Dondey-Dupré, 1841.
• Meursinge A., Handboek van het Mohammedaansche regt, in de Maleische taal; naar oorspronkelijke, Maleische en Arabische, werken van Mohammedaansche regtsgeleerden bewerkt door ..., Johannes Müller, 1844.
• Perron N., Blance de la loi musulmane ou esprit de la législation islamique et Divercences des ses quatre rites jurisprudentiel, 1898 (Ahmed eş-Şârânî’nin “el-Mizânu’s-Suğrâ” isimli eserin tercümesi).
• Perron N., Précis de jurisprudence musulmane ou principes de législation musulmane civile et religieuse selon le droit malékite, 1848-1954.
• Sautayra E./Cherbonneau E., Droit musulman du statut personnel et des succession, 1873.
• Seyyid Haşim Bey, “İslâm Hukuku-Hükm-i Şahsiyet 1”, İslâm Mecmuası, 1(4), H.28 Rebiü’lâhir 1332/R.13 Mart 1330/M. 26 Mart 1914, s.101-104.
• Şişman A, “Galatasaray Mekteb-i Sultânîsi”, İslam Ansikloedisi, https://i slamansiklpedisi.g.tr/galatasaray-mekteb-i-sultani
• Troyskili Ahmed Taceddin, “Duma ve Hukuk-u İslâmiyye”, Tearüf-i Müslimin, 1(5), H.2 Cemaziyelahir 1328/R.27 Mayıs 1326/M.11 Haziran 1910, s.80-82.
• Türcan T., “Fıkıh, Hukuk ve İslâm Hukuku”, in Talip Türcan (ed.), İslâm Hukuku, Grafiker, 7. Baskı, 2018.
• Türcan T., “Fıkıhdan İslâm Hukukuna: Fıkhın İslâm Hukukuna Evrilme Süreci Üzerine Bazı Düşünceler”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, (6), 2005.
• Türcan T., İslam Hukuku El Kitabı, Grafiker Yayınları, 2013.
• Veliyüddine Efendi, “Hukuk-ı İslâm”, İslâm Mecmuası, (9), H.10 Recep 1332/R.22 Mayıs 1330/M. 4 Haziran 1914, s.258.
• Vincet M. B., Études sur la loi musulmane: Legislation criminelle, 1842.
• Wood L., Reception of European Law and Transformations in İslamic Legal Thought in Egypt,-1875-1952, Islamic Legal Revival, Oxford Universty Press, 2016.
• Yaman A./ÇALIŞ H., İslâm Hukukuna Giriş, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2022.
• Yörük A. A., Mekteb-i Hukuk’un Kuruluşu ve Faaliyetleri (1878-1900), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2008.
• Zeys E., Essai d’un traité méthodique de droit musulman (école malékite), 1884.
• Zeys E., Traité élémentaire de droit musulman Algér 1885.