Bazı Bitkilerin Rüzgar Erozyonuna Karşı Etkinliğinin Belirlenmesi: Çankırı Örneği

Year 2020, Volume: 6 Issue: 1, 39 - 46, 30.10.2020

Ozgur Timur , Ali Uğur Özcan , Umut Pekin Timur , Hatran Çelem Halim Percin , Mustafa Başaran

Abstract

Dünyada rüzgar ile toprak partiküllerinin taşınması ve çökelmesi, çevre için önemli bir işlem olmasının yanı sıra, ciddi boyutlarda çevresel problem olarak da kabul edilmektedir. Atmosferik partiküler madde olarak isimlendirilen ve boyutları 100 mikrometre (µm)’den küçük mineral (toprak kökenli) ve organik (bitki kökenli) partiküllerin atmosferdeki yoğunluğunun artması, önemli sağlık sorunlarına da neden olmaktadır. Tozun engellenmesinde, iki ana yöntem bulunmaktadır. Bunlardan birincisi tozun ana kaynağında yok edilmesi, ikincisi de yapısal ve bitkisel yöntemlerle, rüzgar hızını azaltarak bitki yapraklarının toz tutma özelliğinden yararlanılması ile engellenmesidir. Bu çalışma için Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluyazı Kampüsü sınırları içerisinde yer alan alanlarda Robinia pseudoacaccia (Yalancı akasya), Acer negundo (Akçaağaç), Berberis thunbergii (Kadıntuzluğu) ve Ligustrum vulgare (Kurtbağrı) türleri ile dört farklı rüzgar perdesi kurulmuştur. Her bir rüzgar perdesinin önüne ve arkasına hakim rüzgar yönüne 1 ve 30 metre mesafede toplam altışar adet BEST tuzak (Basaran ve Erpul Sediment Tutucu) yerleştirilmiştir. Ölçümler iki yıl süresince Mart-Eylül ayları arasında on beş günlük dönemlerde gerçekleştirilmiştir. Dört farklı rüzgar perdesinin de ciddi şekilde tozu azalttığı belirlenmiş olup, özellikle Acer negundo – Berberis thunbergii ‘den oluşan rüzgar perdesinin 1m arkasında tozun %37’sini, 30m arkasında tozun %40’ını engellediği tespit edilerek, etkinliğinin diğerlerine göre yüksek olduğu hesaplanmıştır. Çalışma sonucunda elde edilen veriler, toz engelleme çalışmalarında bitki seçimi için bir başlangıç olması açısından önemlidir. Çalışma daha sonra yapılacak toz perdesi olarak kullanılabilecek bitki seçimi çalışmalarında yöntem açısından kılavuz niteliğindedir.

Keywords

BEST, Rüzgar erozyonu, Rüzgar Perdesi, Yarı kurak Bölge

Supporting Institution

Ankara Üniversitesi BAP Birimi

Project Number

10B4347002

Thanks

Bu çalışma, Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri tarafından desteklenen 10B4347002 numaralı “Yerleşim Alanlarında Bitkisel Materyalle Toz Engelleme Çalışmaları: Çankırı Örneği” başlıklı proje kapsamında yapılmıştır. Makalenin bir kısmı II. Uluslararası Katılımlı Kuraklık ve Çölleşme Sempozyumu’nda sözlü bildiri olarak sunulmuştur.

References

• Banzhaf, J., leihner, D.E., Buerkent, A., Serafini, P.G., 1992. Soil Tillage and Windbreak Effects on Millet and Cowpea: I. Wind Speed, Evaporation, and Wind Erosion. Agronomy Journal. 84(6), 1056-1060.
• Bao, 2011. Notice of Retraction Effects of Shelterbelts on Wind Erosion Control in the Desertified Cropland of North-Western Shandong Province, China, 2011. 2011 5th International Conference on Bioinformatics and Biomedical Engineering (iCBBE),10-12 May 2011, China.
• Başaran M., Erpul G., Uzun O., Gabriels D., 2011. Comparative efficiency testing for a newly designed cyclone type sediment trap for wind erosion measurements. Geomorphology. 130(3-4), 343-351.
• Burri, K., Gromke, C., Lehning, M., Graf, F., 2011. Aeolian sediment transport over vegetation canopies: A wind tunnel study with live plants. Aeolian Research. 3(2), 205-213.
• Chen, J., Franklin, J.F., Spies, T.A., 1995. Growing-season microclimatic gradients from clearcut edges into old-growth Douglas-fir forests. Ecological Applications. 5(1), 74-86.
• Cornelis, W.M. and Gabriels, D., 2005. Optimal windbreak design for wind-erosion control. Journal of Arid Environments. 61, 315-332.
• Çelem, H. ve Perçin, H., 1998. Ağaçlandırma, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları 1031, Ankara. s.51
• Doelman, C.J.A., Leurs, R., Oosterom, W.C., Bast, A., 1990. Mineral dust exposure and free radical-mediated lung damage. Experimental Lung Research. 16, 41-55.
• Erpul, G., Başaran, M., Özcan, A.U., Palta, Ç., 2012. Yarı-kurak bölgelerde rüzgâr erozyonu tehlikesinin değerlendirilmesi: bölgesel ölçekte model geçerlilik çalışmaları. TUBİTAK TOVAG Proje Sonuç Raporu (110O296).
• FAO, 1969. Soil erosion by wind erosion and measures for its control on agriculture lands. FAO Agriculture Development paper No: 71.
• Fryrear, D.W., Saleh A., Bilbro J.D., Schomberg H.M., Stout J.E., Zobeck T.M., 1998. Revised Wind Erosion Equation (RWEQ), Technical Bulletin 1, Southern Plains Area Cropping Systems Research Laboratory, Wind Erosion and Water Conservation Research Unit, USDA-ARS.
• Gabriels, D., Cornelis, W., Pollet, I., Van Coillie, T., Ouessar, M., 1997. The I.C.E. wind tunnel for wind and water erosion studies. Soil Technology. 10(1), 1-8.
• Gash, J.H.C., 1986. Observations of turbulence downwind of a forest-heath interface. Boundary-Layer Meteorology. 36(3), 227-237.
• Goossens,D. and Riksen, M.J.P.M., 2007. The role of wind and splash erosion in inland drift-sand areas in the Netherlands. Geomorphology. 88(1-2), 179-192.
• Goudie A.S. and Watson A., 1984. Rock block monitoring of rapid salt weathering in southern Tunusia. Eart Surface Processes and Landforms. 9(1), 95-98.
• Hagen, L.J., 1976. Windbreak design for optimal wind erosion control. In: procedings of Symposium: Shelterbelts on the Great Plains. Denver, CO. 20-22 April, pp 31-36.
• Heiser, G.M. and Dewalle, D.R. 1988. 2. Effects of windbreak structure on wind flow. Agric. Ecosyst. Environ. 22-23(C), 41-69.
• Irvine, M.R., Gardiner, B.A., Hill, M.K., 1997. The evolution of turbulence across a forest edge. Boundary-Layer Meteorology. 84(3), 467-496.
• Ki-Pyo, Y. and Young-Moon, K., 2009. Effect of protection against wind according to the variation porosity of wind fence. Environmental Geology. 56(6), 1193-1203.
• Laird, D.J., 1997. Wind tunnel testing of shelterbelt effects on dust emissions from swine production facilities. Thesis (M.S.)—Iowa State University.
• Li, J., Okin, G.S., Alvarez, L., Epstein, H., 2007 Quantitative effects of vegetation cover on wind erosion and soil nutrient loss in a desert grassland of southern New Mexico, USA. Biogeochemistry. 85, 317–332.
• Li, J., Okin, G.S., Alvarez, L., Epstein, H., 2008. Effects of wind erosion on the spatial heterogeneity of soil nutrients in two desert grassland communities. Biogeochemistry. 88(1), 73-88.
• McDuffie, H.H., Klaassen, D.J. and Dosman, J.A., 1989. Lung Cancer in Saskatchhewan Males.In: Guide to Healty and Hygiene in Agricultural Work. International Labour Office, Geneva, Switzerland, 89 p.
• Michels, K., Sivakumar, M.V., Allison, B.E., 1995. Wind erosion control using crop residue. II. Effects on millet establishment and yields. Field Crops Research. 40(2), 111-118.
• Middleton, N. J., Goudie, A.S. and G. L.Wells., 1986. The frequency and source areas of dust storms. In Aeolian geomorphology, ed. W. G. Nickling, Boston: Allen and Unwin, 237–259 p.
• Molina-Aiz, F.D., Valera, D.L., Álvarez, A.J., Madueño, A., 2006. A wind tunnel study of airflow through horticultural crops: determination of the drag coefficient. Biosystems Engineering. 93 (4), 447–457.
• Niemeyer, T.C., Gillette, D.A., DeLuisi, J.J., Kim, Y.J., Niemeyer, W.F., Ley, T., Gill, T.E., Ono, D., 1999. Optical depth, size distribution and flux of dust from Owens Lake, California. Earth Surface Processes and Landforms. 24(5), 463-479.
• Prajapati, S.K. and Tripathi, B.D., 2006. Seasonal Variation of Leaf Dust Accumulation and Pigment Content in Plant Species Exposed to Urban Particulates Pollutio. Pollution Ecology Research Lab., Dep. of Botany, Banaras Hindu Univ., Varanasi, 221005, India.
• Raine, J.K., Stevenson, D.C., 1977. Wind protection by model fences in simulated atmospheric boundary layer. Journal of Industustrial Aerodynamics. 2, 159–180.
• Rosenberg, N.J., 1974. Microclimate: The Biological Environment. Wiley, New York.
• Schenker, M., McCurdy, S., Jenkins, B., John, W., Scales, D., Lawson, R. and Lischak, L.A., 1993. Exposure to amorphous silica during rice farming operations. Contract No. A032-177. Final Report to California Air Resources Board, Sacramento, CA.
• Sterk, G., Spaan, W.P., 1997. Wind erosion control with crop residues in the Sahel. Soil Science Society of America Journal. 61, 911-917.
• Thernelius, S.M., 1997. Wind tunnel testing of shelterbelt effects on dust emissions from swine production facilities. Thesis (M.S.)—Iowa State University.
• Thuyet, D.V., Do, T.V., Sato, T., Hung, T.T., 2014. Effects of species and shelterbelt structure on wind speed reduction in shelter. Agroforestry Systems. 88(2), 237-244.
• Timur, Ö.B., 2012. Yerleşim alanlarında bitkisel materyalle toz engelleme çalışmaları: Çankırı örneği. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi. Ankara.
• Udo, K., Kuriyama, Y., Jackson, D.W.T., 2008. Observations of wind-blown sand under various meteorological conditions at a beach. Journal of Geophysical Research: Earth Surface. 113 FO4008.
• Udo, K., Yamawaki, S., 2007. Short-term backshore processes under wave and wind actions, J. Coastal Res. SI50, 237–241.
• Ürgenç, S.İ., 1998. Ağaçlandırma teknikleri, İstanbul Ünv. Orman Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Wuyts, K., Verheyen, K., De Schrijver, A., Cornelis, W.M., Gabriels, D., 2008. The impact of forest edge structure on longitudinal patterns of deposition, wind speed, and turbulence. Atmospheric Environment, 42(37), 8651-8660.
• Zobeck, T.M., Van Pelt, R.S., 2006. Wind-induced dust generation and transport mechanics on a bare agricultural field. J. Hazard. Mater. 132, 26–38.