Research Article
BibTex RIS Cite

Değirmendere havzası (Trabzon) pseudomaki vejetasyonu alanı florası

Year 2023, Volume: 9 Issue: 1, 42 - 57, 15.06.2023
https://doi.org/10.53516/ajfr.1269374

Abstract

Bu çalışma Değirmendere havzası (Trabzon) pseudomaki vejetasyonu alanlarının bitki listesinin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışma alanı, Trabzon ilinin Ortahisar ve Maçka ilçeleri sınırları içerisinde ve Davis’in grid sistemine göre A7 karesinde bulunmaktadır. Bu bölge, bitki coğrafyası bakımından, Avrupa-Sibirya flora bölgesinde yer almaktadır. Çalışmanın materyalini, 2011-2013 yılları arasında belirtilen bölgede yapılan arazi çalışmaları sonucu elde edilen vasküler bitkiler oluşturmaktadır. Çalışma sonucunda, Pteridophyta ve Spermatophyta bölümlerine ilişkin 78 familya ve 246 cinse ait 370 vasküler bitki taksonu saptanmıştır. Yapılan çalışmada 160 (%43,50) taksonun fitocoğrafik bölgesi belirtilmiştir. Bu taksonlardan 118 (%31,89)’i Avrupa-Sibirya, 25 (%6,76)’i Akdeniz, 17 (%4,59)’si İran-Turan elementi olup kalan taksonlar (210 takson; %56,76) geniş yayılışlıdır. Çalışma alanında, 8 (%2,16)’i endemik, 3 (0,81)’ü ise nadir olmak üzere toplam 11 adet tehlike altında bitki taksonu belirlenmiştir. Alanda ayrıca, 4 (%1,08) adet kozmopolit, 9 (%2,43) adet egzotik takson tespit edilmiştir.

References

  • Akman, Y., 1995. Türkiye Orman Vejetasyonu, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi, Ankara.
  • Akman, Y., Ketenoğlu, O., Geven, F., 2001. Vejetasyon Ekolojisi ve Araştırma Metotları, Ankara.
  • Anşin, R., 1979. Trabzon-Meryemana Araştırma Ormanı Florası ve Saf Ladin Meşcerelerinde Floristik Araştırmalar. Karadeniz Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş., Trabzon.
  • Anşin, R., 1980. Doğu Karadeniz Bölgesi Florası ve Asal Vejetasyon Tiplerinin Floristik İçerikleri. Doçentlik Tezi, KTÜ Orman Fakültesi, Trabzon.
  • Anşin, R., 1981. Doğu Karadeniz Bölgesi Sahil ve İç Kesimlerinde Yayılan Ana Vejetasyon Tipleri. KTÜ Orman Fakültesi Dergisi, 4(1), 14-25.
  • Anşin, R., Küçük, M., 1991. Niksar ve Erbaa Yöreleri Doğal Sedir Meşcerelerinde Floristik Araştırmalar. Ormancılık Araş. Enst. Yay., 59, 1-11.
  • Baytop, A., 1998. İngilizce-Türkçe Botanik Kılavuzu. İÜ Basımevi ve Film Merkezi, İstanbul, 1, 375.
  • Bonnier, G., 1912-1934. Flore Complete Illustree en Couleurs de France Suisse et Belgique. Vol. I-XII, Neuchatel, Paris, Bruxelles, France.
  • Chase, M.W., Christenhusz, M., Fay, M., Byng, J., Judd, W.S., Soltis, D., Soltis, P.S., Stevens, P.F., 2016. An Update of the Angiosperm Phylogeny Group Classification for the Orders and Families of Flowering Plants: APG IV. Botanical Journal of the Linnean Society, 181(1), 1-20.
  • Christenhusz M.J.M., Byng J.W., 2016. The Number of Known Plants Species in the World and Its Annual Increase. Phytotaxa, 261(3), 201-217.
  • Davis, P.H., 1965-1985. Flora of Turkey and East Aegean Islands. Vol. 1-9. Edinburg University Press, Edinburgh.
  • Davis, P.H., Mill, R.R., Tan, K., 1988. Flora of Turkey and East Aegean Islands. vol. 10 (suppl. 1), Edinburg University Press, Edinburgh.
  • Ekim, T., Koyuncu, M., Erik, S., İlarslan, R., 1989. Türkiye’nin Tehlike Altındaki Nadir ve Endemik Bitki Türleri. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği Yayınları, 18, Ankara.
  • Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., Adıgüzel, N., 2000. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Eğrelti ve Tohumlu Bitkiler). Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, Ankara.
  • Eminağaoğlu, Ö., Anşin, R., 2003. The Flora of Hatila Valley National Park and its Close Environs (Artvin). Turkish Journal of Botany, 27, 1-27.
  • Engin, İ., 1992. Değirmendere-Yanboluderesi ve Harşit Çayı Arasındaki Sahanın Bitki Coğrafyası. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Erinç, S., 1962. Klimatoloji ve Metodları. Taş Matbaası, İstanbul.
  • Günal, N., 2013. Türkiye’de İklimin Doğal Bitki Örtüsü Üzerindeki Etkileri. Acta Turcica, 5(1), 1-22.
  • Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K.H.C., 2000. Flora of Turkey and East Aegean Islands vol. 11 (suppl. 2), Edinburgh University Press, Edinburgh.
  • Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., Babaç, M.T. (edlr.), 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, 1290 s., İstanbul.
  • Harrington, H.D., 1957. How to Identify Plants. The Swallow Press Inc., Chicago.
  • Harris, J.G., Harris, M.W., 2001. Plant Identification Terminology (An Illustrated Glossary). Spring Lake Publishing, Spring Lake, 206 p., Utah.
  • Kandemir, A., Coşkunçelebi, K., Beyazoğlu, O., 2000. A7 ve A8 Kareleri İçin Yeni Floristik Kayıtlar. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 7(2), 111-125.
  • Karaer, F., Kılınç, M., 2001. The Flora of Kelkit Valley. Turk. J. Bot., 25, 195-238.
  • Karaköse, M., 2008. Hamsiköy Planlama Birimi’nde Orman Bitki Biyoçeşitliliği Değişiminin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
  • Özhatay, N., Kültür, S., 2006. Check-List of Additional Taxa to the Supplement Flora of Turkey III. Turkish Journal of Botany, 30, 281-316.
  • Özhatay, N., Kültür, S., Aslan, S., 2009. Check-List of Additional Taxa to the Supplement Flora of Turkey IV. Turkish Journal of Botany, 33, 191-226.
  • Özhatay, N., Kültür, S., Gürdal, M.B., 2011. Check-List of Additional Taxa to the Supplement Flora of Turkey III. Turkish Journal of Botany, 35,1-36.
  • Özkan, K., Terzioğlu, S., 2020. Kuzey Doğu Anadolu'nun Bitkisel Biyoçeşitliliğine Katkılar (BİYOD Veri Tabanı Örneği). Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 8, 2122- 2163.
  • Öztürk Pulatoğlu, A., Güney, K., 2022. Yenice Yaban Hayatı Geliştirme Sahası (Karabük/Türkiye) Florası. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 24(1), 42-64.
  • Palabaş, S., 2002. Altındere Vadisi (Trabzon-Maçka) Subalpin ve Alpin Florası. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
  • Palabaş Uzun, S., Terzioğlu S., 2019. Sisdağı (Şalpazarı/Trabzon) ve Yöresinin Florası. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7, 1523-1573.
  • Phillips, R., 1994. Grasses, Ferns, Mosses & Lichens of Great Britain and Ireland. Second Edition, Macmillan Publishers Ltd., London.
  • Plants of the World Online (POWO), Royal Botanic Gardens KEW. [Online]. Erişim Adresi: https://powo.science.kew.org/. Erişim Tarihi: 09.11.2022.
  • PPG I, 2016. A Community-Derived Classification for Extant Lycophytes and Ferns. Journal of Systematics and Evolution, 54, 563–603.
  • Tekin, E., 2007a. Türkiye’nin En Güzel Yaban Çiçekleri. Cilt 1, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Tekin, E., 2007b. Türkiye’nin En Güzel Yaban Çiçekleri. Cilt 2, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Terzioğlu, S., 1998. Uzungöl (Trabzon-Çaykara) ve Çevresinin Flora ve Vejetasyonu. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
  • Terzioğlu, S., Anşin, R., 2001. Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Doğallaşmış Taksonlar Üzerine Korolojik Bir Çalışma. Turk. J. Agric. For., 25, 305-309.
  • Terzioğlu, S., Coşkunçelebi, K., 2018. Reassessment of conservation status of the Senecio trapezuntinus Boiss. (Asteraceae). Turkish Journal of Forestry, 19(2):109-112.
  • Terzioğlu, S., Akbulut, S., Özkan, Z.C., Serdar, B., Öztürk, M., 2021. Türkiye’nin Bitkisel Biyoçeşitliliği ve Odun Dışı Bitkisel Ürünleri. Şu eserde: Pakdemirli, B., Küçük, Ö., Bayraktar, Z., Takmaz, S. (editörler), Ekoloji ve Ekonomi Ekseninde Türkiye’de Orman ve Ormancılık. 14. Bölüm: 487-546, Ankara.
  • Uzun, A., 2002. Altındere Vadisi (Trabzon-Maçka) Orman Vejetasyonu Florası. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
  • Uzun, A., Terzioğlu, S., 2021. Vascular Flora and Endemism of Ormanüstü Planning Unit (Maçka-Trabzon). Kastamonu Uni., Orman Fakültesi Dergisi, 21(2), 104 – 121.
  • Wilson, C. G., Blamey, M., 1992. The Alphine Flowers of Britain and Europe. William Collins Sons & Co Ltd.
  • Yazar, M., 2019. Çal Camili Tabiat Parkı (Düzköy-Trabzon) ve Çevresinin Florası. Yüksek lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.

Flora of pseudomaquis vegetation area of Değirmendere watershed (Trabzon)

Year 2023, Volume: 9 Issue: 1, 42 - 57, 15.06.2023
https://doi.org/10.53516/ajfr.1269374

Abstract

This study was made in order to determine the plant list of pseudomaquis vegetation areas of Değirmendere (Trabzon) watershed. The study area is located within the borders of Ortahisar and Maçka districts of Trabzon province and in the A7 square according to Davis' grid system and is in Euro-Siberian region in terms of plant geography. The materials of the study consist of vascular plants collected between the years 2011 and 2013. As a result of the study, 370 vascular plant taxa belonging 78 families and 246 genera related to Pteridophyta and Spermatophyta divisions were determined. The phytogeographical region of 160 (%43.50) taxa were specified. Among these taxa, 118 (31.89%) are Euro-Siberian, 25 (6.76%) are Mediterranean, 17 (4.59%) are Irano-Turanian elements and the remaining (210 taxa; 56.76%) are multiregional. In the study area, a total of 11 endangered plant taxa (8 (%2.16) are endemics and 3 (0.81) are rare) were determined. Additionally, 4 (%1.08) cosmopolitan and 9 (%2.43) exotic plants were listed here.

References

  • Akman, Y., 1995. Türkiye Orman Vejetasyonu, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi, Ankara.
  • Akman, Y., Ketenoğlu, O., Geven, F., 2001. Vejetasyon Ekolojisi ve Araştırma Metotları, Ankara.
  • Anşin, R., 1979. Trabzon-Meryemana Araştırma Ormanı Florası ve Saf Ladin Meşcerelerinde Floristik Araştırmalar. Karadeniz Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş., Trabzon.
  • Anşin, R., 1980. Doğu Karadeniz Bölgesi Florası ve Asal Vejetasyon Tiplerinin Floristik İçerikleri. Doçentlik Tezi, KTÜ Orman Fakültesi, Trabzon.
  • Anşin, R., 1981. Doğu Karadeniz Bölgesi Sahil ve İç Kesimlerinde Yayılan Ana Vejetasyon Tipleri. KTÜ Orman Fakültesi Dergisi, 4(1), 14-25.
  • Anşin, R., Küçük, M., 1991. Niksar ve Erbaa Yöreleri Doğal Sedir Meşcerelerinde Floristik Araştırmalar. Ormancılık Araş. Enst. Yay., 59, 1-11.
  • Baytop, A., 1998. İngilizce-Türkçe Botanik Kılavuzu. İÜ Basımevi ve Film Merkezi, İstanbul, 1, 375.
  • Bonnier, G., 1912-1934. Flore Complete Illustree en Couleurs de France Suisse et Belgique. Vol. I-XII, Neuchatel, Paris, Bruxelles, France.
  • Chase, M.W., Christenhusz, M., Fay, M., Byng, J., Judd, W.S., Soltis, D., Soltis, P.S., Stevens, P.F., 2016. An Update of the Angiosperm Phylogeny Group Classification for the Orders and Families of Flowering Plants: APG IV. Botanical Journal of the Linnean Society, 181(1), 1-20.
  • Christenhusz M.J.M., Byng J.W., 2016. The Number of Known Plants Species in the World and Its Annual Increase. Phytotaxa, 261(3), 201-217.
  • Davis, P.H., 1965-1985. Flora of Turkey and East Aegean Islands. Vol. 1-9. Edinburg University Press, Edinburgh.
  • Davis, P.H., Mill, R.R., Tan, K., 1988. Flora of Turkey and East Aegean Islands. vol. 10 (suppl. 1), Edinburg University Press, Edinburgh.
  • Ekim, T., Koyuncu, M., Erik, S., İlarslan, R., 1989. Türkiye’nin Tehlike Altındaki Nadir ve Endemik Bitki Türleri. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği Yayınları, 18, Ankara.
  • Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., Adıgüzel, N., 2000. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Eğrelti ve Tohumlu Bitkiler). Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, Ankara.
  • Eminağaoğlu, Ö., Anşin, R., 2003. The Flora of Hatila Valley National Park and its Close Environs (Artvin). Turkish Journal of Botany, 27, 1-27.
  • Engin, İ., 1992. Değirmendere-Yanboluderesi ve Harşit Çayı Arasındaki Sahanın Bitki Coğrafyası. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Erinç, S., 1962. Klimatoloji ve Metodları. Taş Matbaası, İstanbul.
  • Günal, N., 2013. Türkiye’de İklimin Doğal Bitki Örtüsü Üzerindeki Etkileri. Acta Turcica, 5(1), 1-22.
  • Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K.H.C., 2000. Flora of Turkey and East Aegean Islands vol. 11 (suppl. 2), Edinburgh University Press, Edinburgh.
  • Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., Babaç, M.T. (edlr.), 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, 1290 s., İstanbul.
  • Harrington, H.D., 1957. How to Identify Plants. The Swallow Press Inc., Chicago.
  • Harris, J.G., Harris, M.W., 2001. Plant Identification Terminology (An Illustrated Glossary). Spring Lake Publishing, Spring Lake, 206 p., Utah.
  • Kandemir, A., Coşkunçelebi, K., Beyazoğlu, O., 2000. A7 ve A8 Kareleri İçin Yeni Floristik Kayıtlar. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 7(2), 111-125.
  • Karaer, F., Kılınç, M., 2001. The Flora of Kelkit Valley. Turk. J. Bot., 25, 195-238.
  • Karaköse, M., 2008. Hamsiköy Planlama Birimi’nde Orman Bitki Biyoçeşitliliği Değişiminin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
  • Özhatay, N., Kültür, S., 2006. Check-List of Additional Taxa to the Supplement Flora of Turkey III. Turkish Journal of Botany, 30, 281-316.
  • Özhatay, N., Kültür, S., Aslan, S., 2009. Check-List of Additional Taxa to the Supplement Flora of Turkey IV. Turkish Journal of Botany, 33, 191-226.
  • Özhatay, N., Kültür, S., Gürdal, M.B., 2011. Check-List of Additional Taxa to the Supplement Flora of Turkey III. Turkish Journal of Botany, 35,1-36.
  • Özkan, K., Terzioğlu, S., 2020. Kuzey Doğu Anadolu'nun Bitkisel Biyoçeşitliliğine Katkılar (BİYOD Veri Tabanı Örneği). Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 8, 2122- 2163.
  • Öztürk Pulatoğlu, A., Güney, K., 2022. Yenice Yaban Hayatı Geliştirme Sahası (Karabük/Türkiye) Florası. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 24(1), 42-64.
  • Palabaş, S., 2002. Altındere Vadisi (Trabzon-Maçka) Subalpin ve Alpin Florası. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
  • Palabaş Uzun, S., Terzioğlu S., 2019. Sisdağı (Şalpazarı/Trabzon) ve Yöresinin Florası. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7, 1523-1573.
  • Phillips, R., 1994. Grasses, Ferns, Mosses & Lichens of Great Britain and Ireland. Second Edition, Macmillan Publishers Ltd., London.
  • Plants of the World Online (POWO), Royal Botanic Gardens KEW. [Online]. Erişim Adresi: https://powo.science.kew.org/. Erişim Tarihi: 09.11.2022.
  • PPG I, 2016. A Community-Derived Classification for Extant Lycophytes and Ferns. Journal of Systematics and Evolution, 54, 563–603.
  • Tekin, E., 2007a. Türkiye’nin En Güzel Yaban Çiçekleri. Cilt 1, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Tekin, E., 2007b. Türkiye’nin En Güzel Yaban Çiçekleri. Cilt 2, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Terzioğlu, S., 1998. Uzungöl (Trabzon-Çaykara) ve Çevresinin Flora ve Vejetasyonu. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
  • Terzioğlu, S., Anşin, R., 2001. Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Doğallaşmış Taksonlar Üzerine Korolojik Bir Çalışma. Turk. J. Agric. For., 25, 305-309.
  • Terzioğlu, S., Coşkunçelebi, K., 2018. Reassessment of conservation status of the Senecio trapezuntinus Boiss. (Asteraceae). Turkish Journal of Forestry, 19(2):109-112.
  • Terzioğlu, S., Akbulut, S., Özkan, Z.C., Serdar, B., Öztürk, M., 2021. Türkiye’nin Bitkisel Biyoçeşitliliği ve Odun Dışı Bitkisel Ürünleri. Şu eserde: Pakdemirli, B., Küçük, Ö., Bayraktar, Z., Takmaz, S. (editörler), Ekoloji ve Ekonomi Ekseninde Türkiye’de Orman ve Ormancılık. 14. Bölüm: 487-546, Ankara.
  • Uzun, A., 2002. Altındere Vadisi (Trabzon-Maçka) Orman Vejetasyonu Florası. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
  • Uzun, A., Terzioğlu, S., 2021. Vascular Flora and Endemism of Ormanüstü Planning Unit (Maçka-Trabzon). Kastamonu Uni., Orman Fakültesi Dergisi, 21(2), 104 – 121.
  • Wilson, C. G., Blamey, M., 1992. The Alphine Flowers of Britain and Europe. William Collins Sons & Co Ltd.
  • Yazar, M., 2019. Çal Camili Tabiat Parkı (Düzköy-Trabzon) ve Çevresinin Florası. Yüksek lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
There are 45 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Engineering
Journal Section Articles
Authors

Nagihan Seki 0000-0002-4367-6153

Salih Terzioğlu 0000-0003-4146-3514

Publication Date June 15, 2023
Submission Date March 22, 2023
Published in Issue Year 2023 Volume: 9 Issue: 1

Cite

APA Seki, N., & Terzioğlu, S. (2023). Değirmendere havzası (Trabzon) pseudomaki vejetasyonu alanı florası. Anadolu Orman Araştırmaları Dergisi, 9(1), 42-57. https://doi.org/10.53516/ajfr.1269374
AMA Seki N, Terzioğlu S. Değirmendere havzası (Trabzon) pseudomaki vejetasyonu alanı florası. AJFR. June 2023;9(1):42-57. doi:10.53516/ajfr.1269374
Chicago Seki, Nagihan, and Salih Terzioğlu. “Değirmendere Havzası (Trabzon) Pseudomaki Vejetasyonu Alanı Florası”. Anadolu Orman Araştırmaları Dergisi 9, no. 1 (June 2023): 42-57. https://doi.org/10.53516/ajfr.1269374.
EndNote Seki N, Terzioğlu S (June 1, 2023) Değirmendere havzası (Trabzon) pseudomaki vejetasyonu alanı florası. Anadolu Orman Araştırmaları Dergisi 9 1 42–57.
IEEE N. Seki and S. Terzioğlu, “Değirmendere havzası (Trabzon) pseudomaki vejetasyonu alanı florası”, AJFR, vol. 9, no. 1, pp. 42–57, 2023, doi: 10.53516/ajfr.1269374.
ISNAD Seki, Nagihan - Terzioğlu, Salih. “Değirmendere Havzası (Trabzon) Pseudomaki Vejetasyonu Alanı Florası”. Anadolu Orman Araştırmaları Dergisi 9/1 (June 2023), 42-57. https://doi.org/10.53516/ajfr.1269374.
JAMA Seki N, Terzioğlu S. Değirmendere havzası (Trabzon) pseudomaki vejetasyonu alanı florası. AJFR. 2023;9:42–57.
MLA Seki, Nagihan and Salih Terzioğlu. “Değirmendere Havzası (Trabzon) Pseudomaki Vejetasyonu Alanı Florası”. Anadolu Orman Araştırmaları Dergisi, vol. 9, no. 1, 2023, pp. 42-57, doi:10.53516/ajfr.1269374.
Vancouver Seki N, Terzioğlu S. Değirmendere havzası (Trabzon) pseudomaki vejetasyonu alanı florası. AJFR. 2023;9(1):42-57.