Reşit Asım Baran’ın "Söylemeli mi"? Adapte Eseri Üzerine Odaklanan Tartışmalar

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 1240 - 1257, 30.08.2021

Engin Keflioğlu , Didem Ardalı Büyükarman

https://doi.org/10.34083/akaded.937919

Öz

Türk tiyatro tarihinde ödenekli ilk tiyatro olarak kurulan Dârülbedâyinin, İstanbul Şehir Tiyatrosuna dönüşmesiyle kurumsallaşma çabaları hızla gelişme göstermiştir. Cumhuriyetin ilanı ile birlikte özellikle batılı anlamda bir tiyatro ve modern anlamda bir tiyatro topluluğu olma çalışmaları, kurumsal kimlik oluşturma çabaları ile beraber gelişmiştir. 1927 yılında Muhsin Ertuğrul’un Dârülbedâyinin başına getirilmesiyle başlayan birtakım gelişmeler tiyatronun ilerlemesi adına heyecan verici olmuştur. Bu çalışmalar kanun ve yönetmeliklerle dönemin hükümeti tarafından desteklenmiştir. Modern bir tiyatronun ihtiyacı olan dekor, ışık, sahne ihtiyaçlarının karşılanması ve batının klasik eserlerinin sahnelenme gayretleri memnuniyetle izlenmiştir. Önemli bir diğer değişiklik de edebi heyetin Dârülbedâyi’den 1928-1929 sezonunda kaldırılması olmuştur. Bu kurumsallaşma ve modernleşme çabaları içinde 1931 yılında Dârülbedâyi ismi alınan bir kararla Şehir tiyatrosuna dönüştürülmüştür. Şehir tiyatrosunun bu seyr-u sülûkunda, birtakım istenmeyen tartışma mecraları da oluşmuştur. Bu durum gelişme aşaması içinde olan tiyatroyu gereksiz şekilde yormuştur. Tartışmalar; edebi heyetin kaldırılması, kurumun oyun seçimi, tercüme eserler ve adapte eserler ile ilgili tutumdan hareketle başlayıp, şahsileşip, sonrasında da hakaret ve tehdit içeren dava konularına kadar gitmiştir. Tartışmaların kamuoyu önünde olması da kurumu, kendini müdafaa etme mecburiyetinde bırakmıştır. Kamuoyu önünde yapılan bu tartışmalar, mahkeme aşamasına gelip tarafların ceza almalarına sebebiyet verdiği gibi mahkeme aşamasına gelmeden basın önünde yapılıp kendi mecrasında sona erenleri de olmuştur. Bu tartışmalardan biri de Reşit Asım Baran (bir nevi şehir tiyatrosunun resmi görüşü) ile Halit Fahri Ozansoy’un taraf olduğu grubun yapmış olduğu tartışmadır.

Türk tiyatrosuna önemli katkıları olan Reşit Asım Baran’ın yaşam öyküsü çerçevesinde, tiyatro ile ilgili çalışmalarına değinilerek, aynı zamanda mezun olduğu Galatasaray Lisesinden hocası Halit Fahri Ozansoy ile Söylemeli mi? adlı (kendi adaptasyonu olan) oyunun etrafında 1945 senesinde gelişen tartışmaların kökeni ve nihayetlenmesi üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Reşit Asım Baran, Halit Fahri Ozansoy, Muhsin Ertuğrul, Selim Nüzhet Gerçek, Nusret Safa Coşkun

Дебаты Решита Асым Барана и Халита Фахри Озансоя в рамках театральной жизни Барана

Öz

Его усилия по институционализации быстро развивались, когда Дарульбедай (Darülbedayi), основанный как первый бюджетный театр в истории турецкого театра, превратился в городской театр Стамбула. С провозглашением республики, работа по становлению театральной труппы, особенно в западном или современном смысле также развивалась наряду с усилиями по созданию корпоративной идентичности. Ряд нежелательных дебатов также излишне утомил городской театр, который находится на стадии развития в этом путешествии. Дебаты начались с отношения учреждения к выбору игр, переведенным и адаптированным произведениям, стали личными, в конце концов, перешли к судебным вопросам, связанным с оскорблениями и угрозами. Тот факт, что дебаты были публичными, также оставил учреждение в необходимости самообороны. Некоторые из этих публичных дебатов дошли до суда и повлекли за собой наказание сторон, а некоторые не достигли стадии суда и закончились перед прессой и в среде дебатов. Одним из этих дебатов является дебаты, сделанные аудиторией, в которой Решит Асим баран (официальное мнение городского театра) и Халит Фахри Озансой являются сторонами.
Эти дебаты будут сосредоточены на введении работ, связанные с театром в рамках жизненного пути Решита Асым Барана, который внес значительный вклад в турецкий театр, а также на происхождении и окончании дебатов, которые развивались в 1945 году вокруг игры, которая была его собственной адаптацией под названием "Söylemeli mi? (Должен ли сказать?)" со своим учителем Халитом Фахри Озансой из средней школы Галатасарая, которую он окончил.

Anahtar Kelimeler

Reşit Asım Baran, Halit Fahri Ozansoy, Muhsin Ertuğrul, Selim Nüzhet Gerçek, Nusret Safa Coşkun

Discussion Focusing on the Adapted Work of Reşit Asım Baran’s “Söylemeli mi?”

Öz

Founded as the first budget-funded theatre in the history of Turkish theatre, institutionalization efforts of Dârülbedâyi developed rapidly with its transformation into Istanbul City Theatre. Upon the proclamation of the republic, along with the efforts to create a corporate identity, also developed activities of establishing a theater company, especially in the western or modern sense. Some developments that started with the appointment of Muhsin Ertuğrul as head of Dârülbedâyi in 1927 were exciting for the progress of the theatre. These activities were supported by the government of the relevant period through laws and regulations. State of meeting the decor, light, stage needs of a Modern theater and the efforts of performing classical plays of west have been gladly followed. The removal of literary delegation from Dârülbedâyi in the 1928-1929 season was another important change. As part of these institutionalization and modernization efforts, the name Dârülbedâyi was transformed into City Theater in 1931. Some unwelcome debates were also unnecessarily exhausting the city theater, developing on its path. Debates began with the institution's attitude towards game selection, translated works and adapted works, became personal and eventually progressed into cases involving insults and threats. The fact that the debates were public also left the institution in need of self-defense. Some of these public debates reached the court and resulted in punishment of the parties, and some did not reach the trial stage and ended in front of the press in the debate area. One of these debates is a debate made by the audience in which Reşit Asım Baran (representing the official opinion of the city theater) and Halit Fahri Ozansoy are parties.

Emphasized points will be the introduction of works related to theater within the life path of Reşit Asım Baran, who made a significant contribution to Turkish theater, as well as the origin and ending of the debate that developed in 1945 around the play called “Söylemeli mi?” (Should I say?) (This play was Baran’s own adaptation) with his teacher Halit Fahri Ozansoy from Galatasaray High School, where Baran graduated.

Anahtar Kelimeler

Reşit Asım Baran, Halit Fahri Ozansoy, Muhsin Ertuğrul, Selim Nüzhet Gerçek, Nusret Safa Coşkun

Kaynakça

• Referans1 Baran, R. (1945, Mayıs 11). Bir Tiyatro Münekkidimiz ve Bir Fransız Müellifi. Cumhuriyet, s. 4.
• Referans2 Baran, R. (1945, Aralık 5). Labiche ve Söylemeli mi? Hakkında Birkaç Söz. Tasvir, s. 2.
• Referans3 Baran, R. (1945, Aralık 29). Söylemeli mi Mütercimi Cevap Veriyor. Son Posta, s. 4,6.
• Referans4 Baran, R. (1946, Şubat 9). Halit Fahri Ozansoy'a Reşit Baran'ın Cevabı. Tasvir, s. 4,6.
• Referans5 Coşkun, N. S. (1941, Birinci Teşrin 16). Dedikodulu Münakaşa Münasebetiyle: Muhsin Ertuğrul Haklıdır. Son Posta, s. 3,7.
• Referans6 Coşkun, N. S. (1945, Aralık 11). Nusret Sefa Coşkun'un Reşit Baran'a Cevabı. Tasvir.
• Referans7 Coşkun, N. S. (1945, Aralık 6). Reşit Baran'a Bir Cevap. Son Posta, s. 4,6.
• Referans8 Coşkun, N. S. (1945, Kasım 11). Söylemeli mi? Son Posta.
• Referans9 Gerçek, S. N. (1945, Nisan 21). Dram ve Komedi Tiyatrolarında Son İki Piyes. Dördüncü Hanri- Hacı Kaptan. Akşam, s. 3,6.
• Referans10 Gerçek, S. N. (1945, Kasım 24). Şehir Tiyatrosu Komedi Kısmında Bir Temsil- Bir Müsamere. Söylemeli mi?- Doğan Kardeş. Akşam, s. 3,7.
• Referans11 Ozansoy, H. F. (1941, İkinci Teşrin 28). Hamlet Dedikodularına Şair Halit Fahri Ozansoy da Karışıyor. Son Posta, s. 1,5.
• Referans12 Ozansoy, H. F. (1941, Birinci Teşrin 15). Tiyatro Âlemimizdeki Hâdise: Muhsin’e ve Celâleddin Ezine’ye Açık Mektup. Son Posta, s. 1,5.
• Referans13 Ozansoy, H. F. (1945, Aralık 15). Dinle Öyle İse Reşit Baran. Son Posta, s. 4,6.
• Referans14 Ozansoy, H. F. (1945, Kasım 10). Dört Yılda Üç Yüz Elli Dört Eser. Son Posta, s. 4,6.
• Referans15 Ozansoy, H. F. (1945, Aralık 22). Hayalet Olan Bir Hayaletin Hikayesi. Son Posta, s. 4,8.
• Referans16 Ozansoy, H. F. (1946, Şubat 16). Çocuklarımızın Yaptığı Resimler. Son Posta, s. 4.
• Referans17 Toker, M. (1945, Aralık 23). Tiyatromuzdan Haberler, Bir tiyatro hadisesi daha…. Cumhuriyet, s. 4.