Abdülazîz Âsım Efendi’nin Kaside Nazım Şekliyle Yazdığı Türkçe Sâl-i Cedîd Şiirleri

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 1479 - 1488, 30.08.2021

Dr. Fatih Yerdemir

https://doi.org/10.34083/akaded.971467

Öz

Klâsik Türk Şiirinde “sâl-i cedîd, tebrîk-i sâl, tebrîk-i sâl-i cedîd” başlıklarıyla yeni yılı tebrik için kaleme alınan tarih manzumeleri tespit edilebildiği kadarıyla 16. yüzyılda Cevrî ile görülmeye başlanmıştır. 17. yüzyılda Aynî; 18. yüzyılda ise Şeyh Gâlib, Nedîm ve Sünbül-zâde Vehbî’nin manzumeleri ile devam etmiştir. 19. yüzyılda divanların yanı sıra bazı gazetelerin edebiyat köşelerinde sâl-i cedîd şiirleri yayımlanmıştır. Bu bağlamda, Muallim Nâcî’nin Tercümân-ı Hakîkat gazetesinin edebiyat köşesini yönetmeye başlamasıyla, gazetede sâl-i cedîd şiirlerinin de yayımlandığı gözlemlenmiştir.

17. ve 18. yüzyıllarda kıt‘a ve kaside nazım şekilleriyle kaleme alınan “sâl-i cedîd” şiirleri 19. yüzyıldan itibaren muhammes, murabba gibi nazım şekilleriyle de yazılmaya başlanmıştır. 19. yüzyılda daha çok devlet kademelerinde görev yapan memurlar tarafından nazmedilen bu şiirlerde, yeni yıl tebrikiyle beraber devrin padişahının övgüsü yer almıştır. Tercümân-ı Hakîkat gazetesinde ilk yayımlanan sâl-i cedîd şiirlerinden biri, Abdülazîz Âsım Efendi’ye aittir. Onun 1325 numaralı 15 Teşrînisânî 1882 sayısında ikisi Türkçe, ikisi Arapça biri Farsça olmak üzere beş sâl-i cedîd manzumesi bulunmaktadır.

Bu çalışmada adı geçen şaire ait daha önce Latin harfli Türk alfabesiyle yayımlanmamış iki Türkçe sâl-i cedîd şiiri kısa bir değerlendirmeyle yayımlanacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Sâl-i cedîd, Abdülaziz Asım Efendi, Medhiye, Tarih Düşürme

Teşekkür

Sayın Editör; Son dönem Divan şairlerinden Abdülazîz Âsım Efendi'nin Tercümân-ı Hakikat Gazetesindeki kaside nazım şekli ile kaleme alınmış iki sâl-ı cedîd manzumesini değerlendirdim. Bu dönem üzerine çalışan iki Öğretim üyesini hakem olarak size tavsiye etmek istiyorum. Öğretim üyelerinden biri Eski Türk Edebiyatında diğer ise Yeni Türk Edebiyatında araştırmalarına devam etmektedirler. İyi günler, iyi çalışmalar.

Sâl-i Cedîd The Turkısh Poems Written By Abdülazîz Âsım Efendi In The Style of Ode

Öz

In Classical Turkish Poetry, historical poems written to congratulate the new year with the titles “sâl-i cedîd, tebrîk-i sal, tebrîk-i sal-i cedid” began to appear with Cevrî in the 16th century, as far as can be determined. Ayni in the 17th century; In the 18th century, it continued with the poems of Sheikh Galib, Nedim and Sünbül-zâde Vehbi. In the 19th century, poems of sâl-i cedîd were published in the literature corners of some newspapers as well as divans. In this context, it has been observed that when Muallim Nâcî started to manage the literature column of the newspaper Tercümân-ı Hakîkat, the poems of sal-i cedîd were also published in the newspaper.

In the 17th and 18th centuries, the poems of "sâl-i cedîd", which were written in kıt‘a and ode verse forms, started to be written in verse forms such as muhammes and murabba from the 19th century. In these poems, which were written mostly by civil servants who served in the 19th century, there is also the praise of the sultan of the period as well as the new year greeting. One of the first sâl-i cedîd poems published in the newspaper Tercümân-ı Hakîkat belongs to Abdülaziz Asım Efendi. There are five sâl-i cedîd poems, two in Turkish, two in Arabic and one in Persian, in his issue of 15 Teşrînisânî 1882 numbered 1325.

In the study, two Turkish sâl-i cedîd poems belonging to the beforementioned poet, which have not been published in the Turkish alphabet with Latin letters, will be published with a short evaluation.

Anahtar Kelimeler

Sâl-i cedîd, Abdülaziz Asım Efendi, Medhiye, History Reduction

Kaynakça

• Ahmed Vefik Paşa (1308). Lehce-i Osmânî, Mahmud Bey Matbaası.
• Yazar, Sadık (2020). Ali Emîrî Dîvânı, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Arslan, Mehmet (2021, 25 Haziran). Âsım, Bağdatlı. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/asim-bagdatli
• Ekinci, Hasan (2019). Alî Emîrî’nin Levâmi’u’l-Hamîdiyye’si. [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Haykır, Tayfun (2012). İbrahim Necmi Dilmen Tarih-i Edebiyat Dersleri. Polat, Nazım H (Ed.), Yöntem Bilgisi Açısından Osmanlı Dönemi Edebiyat Tarihleri (1. Baskı, s. 193-222). Kurgan Edebiyat.
• Mermer Ahmet, Alıcı, Lütfi, Eflatun, Muvaffak, Keskin Koç, Neslihan & Bayram, Yavuz (2007). Eski Türk Edebiyatına Giriş (2. Baskı). Akçağ Yayınları. Mehmed Salâhî. (1313). Kâmûs-ı Osmânî (Cilt II), Mahmud Bey Matbaası.
• Özdemir, Mehmet (2017). Bağdatlı Abdülaziz Âsım’ın Türkçe Divan’ının Sonunda Bulunan Mesnevî’nin On Sekiz Beyit Şerhi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(1), 368-382.
• Tercümân-ı Hakîkat Nr. 1325, 15 Teşrinisani 1882.
• Tuğluk, Halil İbrahim (2010). “Divan Şiiri’nde Manzum Tebrik-nâmeler”. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi(42), 41-68.