Reflections of a Miniature Master Bihzâd on Classical Poetry

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 4, 1357 - 1375, 30.12.2022

Mutlu Muhammet Aktaş

https://doi.org/10.34083/akaded.1192941

Öz

The attitude of the poets has a great role in making classical poetry a strong tradition. They never compromised the rules set for them. In addition, they have processed the presented material just as an artist creates unique visuals with limited colors in his hand. They have always tried to improve their artistic aspects, and they have never stopped thinking and researching about this issue. In this respect, they have always maintained their relations with other branches of art. Especially since poetry and painting have a lot in common, they both interacted. Bihzâd, one of the personalities whose name is frequently mentioned in many divans, is an example of this attitude. Bihzâd is the common name of two different artists who both exist in Iranian mythology and grew up next to the Khorasan Ruler, Hüseyin Baykara. However, what is meant more in classical poetry is Bihzâd, one of Hüseyin Baykara's bridesmaids. The main purpose of the poets to mention their names is to compare their descriptive abilities and artistic personalities with him. This allows us to have an idea about the artistic understanding of poets and classical poetry within the framework of his personality. The study was prepared on the basis of this. For this, first of all, couplets in which the name of Bihzâd is mentioned in the divans were determined. As a result, based on what the poets mentioned about Bihzâd, their understanding of art was determined in terms of items. Thus, the place of Bihzâd character in the classical poetry has been tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Classical poetry, art, Bihzâd, miniature

Bir Minyatür Ustası Bihzâd’ın Klasik Şiire Yansımaları

Öz

Klasik şiirin güçlü bir gelenek hâline gelmesinde şairlerin tutumunun büyük payı vardır. Onlar kendileri için belirlenmiş kurallardan asla taviz vermemişlerdir. Ayrıca sunulan malzemeyi, tıpkı bir ressamın elindeki sınırlı renklerle eşsiz görseller ortaya koyduğu gibi işlemişlerdir. Sanatsal yönlerini sürekli geliştirmeye çalışmışlar, bu hususta kafa yormayı ve araştırmayı hiçbir zaman bırakmamışlardır. Bu bakımdan diğer sanat dallarıyla her daim alakalarını sürdürmüşlerdir. Bilhassa şiir ve resmin ortak yönlerinin oldukça fazla olmasından dolayı her ikisi de etkileşim hâlinde olmuşlardır. Birçok divanda adı sıklıkla zikredilen şahsiyetlerden biri olan Bihzâd bu tutuma bir örnektir. Bihzâd, kaynaklarda hem İran mitolojisinde var olan hem de Horasan Hükümdarı Hüseyin Baykara’nın yanında yetişen iki farklı sanatçının ortak adıdır. Ancak klasik şiirde daha çok kastedilen Hüseyin Baykara’nın nedimlerinden olan Bihzâd’dır. Şairlerin adını zikretmelerindeki temel gaye tasvir etme yeteneklerini ve sanatçı kişiliklerini onunla kıyaslamaktır. Bu da şahsiyeti çerçevesinde şairlerin ve klasik şiirin sanat anlayışı hakkında fikir sahibi olmamızı sağlamaktadır. Çalışma da bundan yola çıkılarak hazırlanmıştır. Bunun için öncelikle divanlarda Bihzâd’ın isminin zikredildiği beyitler tespit edilmiştir. Neticesinde şairlerin Bihzâd’la ilgili olarak değindiklerinden hareketle sanat anlayışları maddeler hâlinde belirlenmiştir. Böylelikle Bihzâd karakterinin klasik şiir anlayışındaki yeri gözler önüne serilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Klasik şiir, sanat, Bihzâd, minyatür

Kaynakça

• Akkuş, M. (2018). Nef’î Dîvânı, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57741,nefidivanipdf.pdf (10.09.2022). Akpınar, Ş. (2017). Âgâh Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55914,agah-divanipdf.pdf (16.09.2022).
• Aktaş, M. M. (2022). Mîr Lütfî Dîvânı. Gece Kitaplığı Yayınları.
• Arslan, M. (2018). Şeref Hanım Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59880,seref-hanim-divanipdf.pdf?0 (16.09.2022).
• Arslan, Ü. (2017). Mustafa Nehcî Dede Divanı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55752,nehci-divanipdf.pdf?0 (16.09.2022).
• Aydemir, Y. ve Çeltik, H. (2017). Meşhurî Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56155,meshuri-divanipdf.pdf?0 (16.09.2022).
• Aytaş, G. (2013). Edebiyat Bilgi ve Kuramları. İldem Yayınları.
• Barry, Micheal. (2004). Figurative Art in Medieval Islam and the Riddle of Herat (1465 –1535). Flammarion.
• Başpınar, F. (?). Beyânî Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10598,beyani-apdf.pdf (17.09.2022).
• Bektaş, E. (2017). Muvakkit-zâde Muhammed Pertev Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55973,pertev-divanipdf.pdf?0 (20.09.2022).
• Bilgin, A. A. (2017). Nîgârî Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55757,nigari-divanipdf.pdf?0 (16.09.2022).
• Çağman, F. (1992). Bihzâd. TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 6., Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çakır, M. S. (2020). Yahyâ Nazîm Divanı. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Matbaası.
• Çavuşoğlu, M. (1986). Türk Şiiri Özel Sayısı (Divan Şiiri). Sayısı II. Türk Dili Dergisi. Türk Dil Kurumu.
• Demirel, E., ve Dündar, Z. (2018). Bihzâd’ın minyatürleri: minyatür sanatında zaman ve mekânın inşasına dair iki örnek. Sanat Yazıları, (39).
• Doğan, M. N. (2009). Fuzûlî’nin Poetikası, 3. Baskı. Yelkenli Yayınları.
• Erişen Yazıcı, G. (2017). Kâmî Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55977,kami-divani-pdf.pdf?0 (17.09.2022).
• Erzen, M. H.(2012). İhyâ Dîvânı ve Tahlîli (İnceleme-Tahlîl-Tenkitli Metin). [Yayımlanmamış doktora tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kardaş, S. (2012). “Divan Şiirinde Resim ve Heykel”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum S. 47, ss. 131-132.
• Küçük, S. (1994). Bâkî Dîvânı, Ankara: TDK Yayınları.
• Macit, M. (2017). Nedîm Dîvânı, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56214,nedimdivanipdf.pdf (05.09.2022).
• Mengi, M. (2001). Divan Şiirinde Teda'iden Tenevvü'e ya da Çağrışımdan Çeşitlemeye. İlmi Araştırmalar, (11), 75-88.
• Mengi, M. (2010). Divan Şiiri Yazıları. Akçağ Yayınları.
• Okçu, N. (?). Şeyh Gâlib Dîvânı, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10654,metinpdf.pdf (18.09.2022).
• Onay, A. T. (1996). Bihzâd. Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı. Milli Eğitim Basımevi.
• Pala, İ. (1998). Bihzâd. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Akçağ Yayınları.
• Tarlan, A. N. (1945). Hayâlî Bey Dîvânı. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Tolasa H. (1982). “Divan Şairlerinin Kendi Şiirleri Üzerine Düşünce ve Değerlendirmeleri”, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 1- 15.
• Uludağ, E. (1992). Şeyhülislâm Bahâyî Dîvânı: İnceleme-Karşılaştırmalı Metin [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Üstüner, K. (2017). Enderunlu Hasan Yâver Divanı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55748,yaver-divanipdf.pdf?0 (18.09.2022).
• Yenikale, A. (2017). Ahmed Nâmî Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56192,ahmed-nami-divanipdf.pdf?0 (17.09.2022).
• Yenikale, A. (2017). Sünbülzâde Vehbî Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56212,sunbulzade-vehbi-divanipdf.pdf?0 (17.09.2022).