CHANGING PARTIES UNCHANGING POLICIES: ESKİŞEHİR (1950) AND ÇANKIRI (1958) FLOOD DISASTERS

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 15, 315 - 339, 26.04.2021

Onur Çelebi , Zeynep Tekdoğan

Öz

In this study, it has been tried to reveal how the two major parties, the Republican People's Party (CHP) and the Democratic Party (DP), which left their mark on a period, reacted differently to the same kind of events based on the press, according to their positions in power and opposition. 1950 Eskişehir and 1958 Çankırı flood disasters were taken as samples. First, the damages of the mentioned flood disasters were revealed, and then the reflections of the disasters on the press and their flows in the public opinion within the political conjuncture of the period were discussed. We can consider the reflection of the flood disasters in Eskişehir and Çankırı to the press in two different ways. The first is in terms of the official media organs of political parties, and the other is in terms of the evaluations of the press, which has somehow been engaged in politics but has not become guided. Again, we can divide the view of the official media organs of the parties on the disaster into two parts. Accordingly, we can classify Ulus, the official media organ of the ruling party, CHP, on the one side, Zafer, the official media organ of the opposition party DP, and Kudret, the media organ of the Millet Party (MP), on the other side in terms of their approach to events. In the study; Periodicals, assembly minutes and archive documents of the period were taken as the basis, and original works were also used in the analysis. The questions such as “Do the media organs of political parties fulfill the primary duty of the press?”, “Are natural disasters exploited by political parties?”, and “Does criticizing disasters and seeking a responsible hurt national unity and integrity?” were tried to be answered. As a result of the study, it was seen that national disasters were exploited by opposition political parties for the sake of gaining more votes beyond the principle of free criticism and review, which is the basic principle of democracy.

DEĞİŞEN PARTİLER, DEĞİŞMEYEN SİYASET; 1950 ESKİŞEHİR VE 1958 ÇANKIRI SEL FELAKETLERİ

Öz

Bu çalışmada bir döneme damgasını vuran iki büyük partinin, Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) ve Demokrat Parti’nin (DP) iktidar ve muhalefet mevkiinde bulunmalarına göre aynı tarz hadiselere basın eksenli nasıl farklı tepkiler verdikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Örneklem olarak 1950 Eskişehir ve 1958 Çankırı sel felaketleri alınmıştır. Önce adı geçen sel felaketlerinin tahribatları ortaya konulmuş sonra da dönemin siyasi konjonktürü içerisinde felaketlerin basına yansımaları ve kamuoyundaki akisleri ele alınmıştır. Eskişehir ve Çankırı’da yaşanan sel felaketlerinin basına yansımasını iki farklı şekilde ele alabiliriz. Birincisi siyasi partilerin resmi yayın organları açısından diğeri ise bir şekilde siyasete angaje olmuş ancak güdümlü hale gelmemiş basının değerlendirmeleri açısından. Yine partilerin resmi yayın organlarının felakete bakışını da kendi içerisinde iki kısma ayırabiliriz. Buna göre iktidar partisi CHP’nin resmi yayın organı Ulus’u bir taraf, muhalefet partilerinden DP’nin resmi yayın organı Zafer ile Millet Partisi’nin (MP) yayın organı Kudret’i, hem Eskişehir ve Çankırı’daki felaketlere hem de yaşanan diğer hadiselere yaklaşımı yönünden başka bir taraf olarak sınıflandırabiliriz. Çalışmada; dönemin süreli yayınları, meclis tutanakları ve arşiv belgeleri temel alınmış, telif eserlerden de istifade edilmiştir. Siyasi partilerin yayın organları basının asli görevini yerine getirmekte midir? Doğal afetler siyasi partiler tarafından istismar edilmekte midir? Felaketlerin eleştirisini yapmak ve bir sorumlu aramak milli birlik ve bütünlüğe zarar vermekte midir? Biçimindeki sorulara cevap aranmıştır. Çalışma sonucunda milli felaketlerin daha fazla oy kazanmak uğruna muhalif siyasi partiler tarafından, demokrasinin temel prensibi olan serbest eleştiri ve murakabe ilkesinin ötesinde istismar edildikleri görülmüştür.   

Anahtar Kelimeler

Eskişehir, Çankırı, Sel, Sİyaset, Basın

Kaynakça

• Acı Hakikat: Yıkılan Ev Sayısı 4.000’e Yaklaşıyor, (1950, 8 Mart), no: 3924, Yeni Sabah, s.1,5.
• Acı Hakikat: Yıkılan Ev Sayısı 4.000’e Yaklaşıyor, (1950, 8 Mart), no: 3924, Yeni Sabah, s.1,5.
• Ahmad, F. (1976). Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi: 1945 – 1971. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Ardıçoğlu. N. (1950). ‘Bade’l – Harabı Basra!’ (1950, 10 Mart), no: 767, Kudret, s.1,4.
• Başbakan Günaltay’ın Eskişehir’lilere Müjdesi, (1950, 3 Nisan), no: 10330, Ulus, s.1,7.
• Başbakan Günaltay’ın Eskişehir’lilere Müjdesi, (1950, 3 Nisan), no: 10330, Ulus, s.1,7.
• Başkan Celal Bayar Eskişehir’de, (1950, 17 Mart), no: 322, Zafer, s.1,6.
• Başkan Celal Bayar Eskişehir’de, (1950, 17 Mart), no: 322, Zafer, s.1,6.
• Bayar, Eskişehir’de Bir Konuşma Yaptı, (1950, 17 Mart), no: 9196, Cumhuriyet, s.1,3.
• Bayar, Eskişehir’de Bir Konuşma Yaptı, (1950, 17 Mart), no: 9196, Cumhuriyet, s.1,3.
• Bayındırlık Bakanının Meclisteki İfadesine Rağmen: Eskişehir Felaketzedeleri Aç!, (1950, 9 Mart), no: 314, Zafer, s.1,6. BCA, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 127.86.4.
• BCA, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 130.69.5.
• BCA, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 130.69.5.
• BCA, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 138.131.15.
• BCA, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer No: 138.131.15.
• Celal Bayar Şehrimizde, (1950, 18 Mart), no: 323, Zafer, s.1,6.
• Celal Bayar Şehrimizde, (1950, 18 Mart), no: 323, Zafer, s.1,6.
• Çankırı 24 Saat Ekmeksiz Kaldı, (1958, 27 Mayıs), no: 12619, Ulus, s.1,5.
• Çankırı 24 Saat Ekmeksiz Kaldı, (1958, 27 Mayıs), no: 12619, Ulus, s.1,5.
• Çankırı Seylabında 18 Kişi Öldü; Zarar 20 Milyon Lira, (1958, 26 Mayıs), no: 6150, Vatan, s.1,5.
• Çankırı Seylabında 18 Kişi Öldü; Zarar 20 Milyon Lira, (1958, 26 Mayıs), no: 6150, Vatan, s.1,5.
• Çankırı Yeni Bir Sel Felaketine Maruz Kaldı, (1958, 25 Mayıs), no: 2887, Milliyet, s.1,5.
• Çankırı Yeni Bir Sel Felaketine Maruz Kaldı, (1958, 25 Mayıs), no: 2887, Milliyet, s.1,5.
• Çankırı’da 60 Bina Sular Altında Kaldı, (1958, 16 Mayıs), no: 6896, Yeni Sabah, s.1,5.
• Çankırı’da 60 Bina Sular Altında Kaldı, (1958, 16 Mayıs), no: 6896, Yeni Sabah, s.1,5.
• Çankırı’da Dün Büyük Bir Seylâp Vuku Buldu, (1958, 25 Mayıs), no: 3145, Zafer, s.1,4.
• Çankırı’da Dün Büyük Bir Seylâp Vuku Buldu, (1958, 25 Mayıs), no: 3145, Zafer, s.1,4.
• Çankırı’da Ölü Sayısı 20’nin Üstünde, (1958, 26 Mayıs), no: 12618, Ulus, s.1,3.
• Çankırı’da Ölü Sayısı 20’nin Üstünde, (1958, 26 Mayıs), no: 12618, Ulus, s.1,3.
• Çankırı’da Ölü Sayısı 30’a Çıktı, (1958, 27 Mayıs), no: 6151, Vatan, s.1.
• Çankırı’da Ölü Sayısı 30’a Çıktı, (1958, 27 Mayıs), no: 6151, Vatan, s.1.
• Çankırı’da Selden 18 Kişi Öldü, (1958, 26 Mayıs), no: 2888, Milliyet, s.1,5.
• Çankırı’da Selden 18 Kişi Öldü, (1958, 26 Mayıs), no: 2888, Milliyet, s.1,5.
• Çankırı’da Su Basan Evlerin Büyük Bir Kısmı Tahliye Edildi, (1958, 27 Mayıs), no: 12154, Cumhuriyet, s.1,5.
• Çankırı’da Su Basan Evlerin Büyük Bir Kısmı Tahliye Edildi, (1958, 27 Mayıs), no: 12154, Cumhuriyet, s.1,5.
• Çankırı’da Vuku Bulan Sel Felaketi, (1958, 17 Mayıs), no: 3137, Zafer, s.1,4.
• Çankırı’da Vuku Bulan Sel Felaketi, (1958, 17 Mayıs), no: 3137, Zafer, s.1,4.
• Çankırı’da Yedi Bin Baş Hayvan Telef Oldu, (1958, 27 Mayıs), no: 6907, Yeni Sabah, s.1,5.
• Çankırı’da Yedi Bin Baş Hayvan Telef Oldu, (1958, 27 Mayıs), no: 6907, Yeni Sabah, s.1,5.
• Çankırı’da Yıkılan Evler Yeniden Yapılacak, (1958, 28 Mayıs) , no: 3148, Zafer, s.1,4.
• Çankırı’da Yıkılan Evler Yeniden Yapılacak, (1958, 28 Mayıs) , no: 3148, Zafer, s.1,4.
• Çankırı’daki Sel Felaketinin Resmi Bilançosu: 18 Kişi Öldü, 500 Ev Yıkıldı, Maddi Zarar 20 Milyon Lira, (1958, 26 Mayıs), no: 12153, Cumhuriyet, s.1,5.
• Çankırı’daki Sel Felaketinin Resmi Bilançosu: 18 Kişi Öldü, 500 Ev Yıkıldı, Maddi Zarar 20 Milyon Lira, (1958, 26 Mayıs), no: 12153, Cumhuriyet, s.1,5.
• Çankırı’dan Notlar: Büyük Seylap Felaketi Nasıl Başlamıştı?, (1958, 26 Mayıs -II-) , no: 3146, Zafer, s.1,4.
• Çankırı’dan Notlar: Büyük Seylap Felaketi Nasıl Başlamıştı?, (1958, 26 Mayıs -II-) , no: 3146, Zafer, s.1,4.
• Çankırı’yı Dün Seller Bastı: Yalnız Bir Mahallede 30 Ölü Tespit Edildi, (1958, 25 Mayıs), no: 12152, Cumhuriyet, s.1.
• Çankırı’yı Dün Seller Bastı: Yalnız Bir Mahallede 30 Ölü Tespit Edildi, (1958, 25 Mayıs), no: 12152, Cumhuriyet, s.1.
• Çankırı’yı Sel Bastı, (1958, 16 Mayıs), no: 12608, Ulus, s.1,5.
• Çankırı’yı Sel Bastı, (1958, 16 Mayıs), no: 12608, Ulus, s.1,5.
• Çankırı’yı Yeniden Sel Bastı, (1958, 25 Mayıs), no: 6905, Yeni Sabah, s.1.
• Çankırı’yı Yeniden Sel Bastı, (1958, 25 Mayıs), no: 6905, Yeni Sabah, s.1.
• Çelebi, O. (2015). Türkiye’de Demokrasinin Sancılı Doğumu: 1946 Seçimleri. Turkish Studies Dergisi, Sayı: 10 / 1, s. 251 - 272.
• Çelebi, O. (2015). Türkiye’de Demokrasinin Sancılı Doğumu: 1946 Seçimleri. Turkish Studies Dergisi, Sayı: 10 / 1, s. 251 - 272.
• Çelebi, O. (2017 - I). Taşradan Demokrasiye Açılan Kapı: İsmet İnönü’nün 14 – 26 Eylül 1947 Tarihli Yurtiçi Gezisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 10 / 54, s. 279 - 296.
• Çelebi, O. (2017 - I). Taşradan Demokrasiye Açılan Kapı: İsmet İnönü’nün 14 – 26 Eylül 1947 Tarihli Yurtiçi Gezisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 10 / 54, s. 279 - 296.
• Çelebi, O. (2017 - II). 14 Temmuz 1958 Irak Darbesinin Türk İç Politikasına Yansımaları. Turkish Studies Dergisi, Sayı: 12 / 31, s. 41 - 60.
• Çelebi, O. (2017 - II). 14 Temmuz 1958 Irak Darbesinin Türk İç Politikasına Yansımaları. Turkish Studies Dergisi, Sayı: 12 / 31, s. 41 - 60.
• Çok Korkunç Sel Felaketi, (1950, 8 Mart), no: 765, Kudret, s.1.
• Çok Korkunç Sel Felaketi, (1950, 8 Mart), no: 765, Kudret, s.1.
• Doğaner, Y. (2013). Türk Demokrasi Tarihinde Vatan Cephesi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Eroğul, C. (2003). Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Eskişehir Dün Büyük Bir Sel Felaketine Uğradı, (1950, 6 Mart), no: 9185, Cumhuriyet, s.1,3.
• Eskişehir Dün Büyük Bir Sel Felaketine Uğradı, (1950, 6 Mart), no: 9185, Cumhuriyet, s.1,3.
• Eskişehir Faciası Tabii Değildir!, (1950, 12 Mart), no: 317, Zafer, s.1,5.
• Eskişehir Faciası Tabii Değildir!, (1950, 12 Mart), no: 317, Zafer, s.1,5.
• Eskişehir Seylabı Bir Facia Halinde, (1950, 7 Mart), no: 3923, Yeni Sabah, s.1,5.
• Eskişehir Seylabı Bir Facia Halinde, (1950, 7 Mart), no: 3923, Yeni Sabah, s.1,5.
• Eskişehir Valisinin Bir Telgrafı, (1950, 9 Mart), no: 3925, Yeni Sabah, s.5
• Eskişehir Valisinin Bir Telgrafı, (1950, 9 Mart), no: 3925, Yeni Sabah, s.5
• Eskişehir’de 30 Bin Vatandaş Evsiz Kaldı, (1950, 7 Mart), no: 9186, Cumhuriyet, s.1,4.
• Eskişehir’de 30 Bin Vatandaş Evsiz Kaldı, (1950, 7 Mart), no: 9186, Cumhuriyet, s.1,4.
• Eskişehir’de 35 Bine Yakın Vatandaş İskân Edildi, (1950, 8 Mart), no: 10305, Ulus, s.1,4.
• Eskişehir’de 35 Bine Yakın Vatandaş İskân Edildi, (1950, 8 Mart), no: 10305, Ulus, s.1,4.
• Eskişehir’de Müthiş Bir Sel Felaketi, (1950, 7 Mart), no: 312, Zafer, s.1,6.
• Eskişehir’de Müthiş Bir Sel Felaketi, (1950, 7 Mart), no: 312, Zafer, s.1,6.
• Eskişehir’de Seylâp Bölgesi Bataklık Oldu, (1950, 11 Mart), no: 316, Zafer, s.1,6.
• Eskişehir’de Seylâp Bölgesi Bataklık Oldu, (1950, 11 Mart), no: 316, Zafer, s.1,6.
• Eskişehir’de Yıkılan Evlerin Sayısı 2000’i Geçti, (1950, 8 Mart), no: 9187, Cumhuriyet, s.1,3.
• Eskişehir’de Yıkılan Evlerin Sayısı 2000’i Geçti, (1950, 8 Mart), no: 9187, Cumhuriyet, s.1,3.
• Eskişehir’i İstila Eden Sular Gittikçe Alçalıyor, (1950, 9 Mart), no: 9188, Cumhuriyet, s.1,3.
• Eskişehir’i İstila Eden Sular Gittikçe Alçalıyor, (1950, 9 Mart), no: 9188, Cumhuriyet, s.1,3.
• Eskişehirlilerle İnönü Arasında Münakaşalar, (1950, 10 Mart), no: 315, Zafer, s.1,6.
• Eskişehirlilerle İnönü Arasında Münakaşalar, (1950, 10 Mart), no: 315, Zafer, s.1,6.
• Evren. T. (1950). ‘Afet Olan Nimet’ (1950, 9 Mart), no: 766, Kudret, s.2.
• Felaketin Sebebi: Tedbirsizlik, (1958, 17 Mayıs), no: 12609, Ulus, s.1,5.
• Felaketin Sebebi: Tedbirsizlik, (1958, 17 Mayıs), no: 12609, Ulus, s.1,5.
• Feyzioğlu, T. (1957). Demokrasiye ve Diktatörlüğe Dair. İstanbul: İstanbul Matbaacılık.
• Gencosman. K. Z. (1950). ‘Nihayet Anladılar mı?’ (1950, 19 Mart), no: 10316, Ulus, s.3.
• Gencosman. K. Z. (1950). ‘Particilik Bu mu?’ (1950, 11 Mart), no: 10308, Ulus, s.1,3.
• Halen Açıkta Kalan Hiçbir Vatandaş Yoktur, (1950, 9 Mart), no: 10306, Ulus, s.1,4.
• Halen Açıkta Kalan Hiçbir Vatandaş Yoktur, (1950, 9 Mart), no: 10306, Ulus, s.1,4.
• İnönü Dün Eskişehir’de Seylab Sahasını Dolaştı, (1950, 10 Mart), no: 9189, Cumhuriyet, s.1,3.
• İnönü Dün Eskişehir’de Seylab Sahasını Dolaştı, (1950, 10 Mart), no: 9189, Cumhuriyet, s.1,3.
• İnönü ile DP Arasında Hadise, (1950, 10 Mart), no: 767, Kudret, s.1,4.
• İnönü ile DP Arasında Hadise, (1950, 10 Mart), no: 767, Kudret, s.1,4.
• İnuğur, N. (1992). Türk Basın Tarihi. İstanbul: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• İnuğur, N. (1992). Türk Basın Tarihi. İstanbul: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Mayıs Yağmurları Felaket Halini Aldı, (1958, 25 Mayıs), no: 12617, Ulus, s.1,3.
• Mayıs Yağmurları Felaket Halini Aldı, (1958, 25 Mayıs), no: 12617, Ulus, s.1,3.
• Mecliste Dün Sert Tartışmalar Oldu, (1950, 23 Mart), no: 9202, Cumhuriyet, s.1,3.
• Mecliste Dün Sert Tartışmalar Oldu, (1950, 23 Mart), no: 9202, Cumhuriyet, s.1,3.
• Müthiş Sel Felaketi, (1950, 9 Mart), no: 766, Kudret, s.1,4.
• Müthiş Sel Felaketi, (1950, 9 Mart), no: 766, Kudret, s.1,4.
• Özçelik, P.K. (2010). Demokrat Parti’nin Demokrasi Söylemi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Sayı: 65 / 03, s. 163 - 187.
• Özçelik, P.K. (2010). Demokrat Parti’nin Demokrasi Söylemi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Sayı: 65 / 03, s. 163 - 187.
• Reisicumhurun Seylâp Bölgesindeki Tetkikleri, (1958, 26 Mayıs -I-) , no: 3146, Zafer, s.1,4.
• Reisicumhurun Seylâp Bölgesindeki Tetkikleri, (1958, 26 Mayıs -I-) , no: 3146, Zafer, s.1,4.
• Sel Tehlikelerine Karşı Esaslı Tedbirler Alınmalı, (1958, 28 Mayıs), no: 12620, Ulus, s.1,3.
• Sel Tehlikelerine Karşı Esaslı Tedbirler Alınmalı, (1958, 28 Mayıs), no: 12620, Ulus, s.1,3.
• Sel Zararlarının Giderilmesi Hakkında Bir Kanun Teklifi, (1958, 29 Mayıs), no: 12621, Ulus, s.1,3.
• Sel Zararlarının Giderilmesi Hakkında Bir Kanun Teklifi, (1958, 29 Mayıs), no: 12621, Ulus, s.1,3.
• TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: 11, Cilt: 4, Toplantı: 1, Seksen Beşinci Birleşim, 25.06.1958.
• TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: 11, Cilt: 4, Toplantı: 1, Seksen Beşinci Birleşim, 25.06.1958.
• TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: 11, Cilt: 4, Toplantı: 1, Yetmiş Üçüncü Birleşim, 28.05.1958.
• TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: 11, Cilt: 4, Toplantı: 1, Yetmiş Üçüncü Birleşim, 28.05.1958.
• TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Cilt: 25, Toplantı: 4, Altmış Birinci Birleşim, 08.03.1950.
• TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Cilt: 25, Toplantı: 4, Altmış Birinci Birleşim, 08.03.1950.
• TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Cilt: 25, Toplantı: 4, Yetmiş Birinci Birleşim, 23.03.1950.
• TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Cilt: 25, Toplantı: 4, Yetmiş Birinci Birleşim, 23.03.1950.
• TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Cilt: 25, Toplantı: 4, Yetmişinci Birleşim, 22.03.1950.
• TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Cilt: 25, Toplantı: 4, Yetmişinci Birleşim, 22.03.1950.
• Topuz, H. (2012). II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Topuz, H. (2012). II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• 45.000 Eskişehirli Evsiz Kaldı, (1950, 8 Mart), no: 313, Zafer, s.1,6.
• 45.000 Eskişehirli Evsiz Kaldı, (1950, 8 Mart), no: 313, Zafer, s.1,6.