Ortadoğu’daki Halk Hareketlerinin Kaldıraçları: Küreselleşmenin Çelişkileri, İslami Düşünce ve Katılım

Yıl 2011, Cilt: 6 Sayı: 2, 93 - 122, 25.07.2014

Murat Özkul

Öz

Ortadoğu’daki 2010 sonu ve 2011 yılı içinde gerçekleşen halk hareketlerinin tek bir değişkene indirgeyerek açıklama zorluğu ortadadır. İnsan faktörünün devreye girdiği her yerde farklı küresel, tarihsel, düşünsel, sosyal, ekonomik, dini ve siyasi değişkenleri de tahlile dahil etmek gerekmektedir. Ortadoğu’daki halkın yönetenlerle doğrudan karşı karşıya kalması ve yığılan sorunlarını çözmek için kendilerini anlayacak yönetimleri iktidara getirme çabası eskidir. Ancak, bu girişimleri, Ortadoğu halklarının, -siyasi partiler, kanaat önderleri, gizli yer altı örgütleri, genç subaylar tarzı yapılar yerine- kendi hesabını meydanlara inerek doğrudan görmek istemesi yenidir. Son yüzyılı saymazsak bölge, merkez olma özelliği korumuş ve son yüzyıl da ise ancak sömürünün gerçekleştiği bir cazibe merkezi olarak ilgi çekmeye devam etmiştir. Ancak, bu durum, Ortadoğu üzerinde çıkarı olan Batılı güçlerin bölgeye müdahalesini artırmış ve toplumsal ve siyasal yapı dengelerinin sarsılmasına neden olmuştur. Özellikle modernleşme ideolojileri ve kalkınma ideolojilerinin halk kesimlerinde yarattığı hayal kırıklığı tekrar İslam temelli bir duyuş, düşünüşü gündeme getirmekte ve Batı’nın tehlikeli sınıflar kategorisine soktuğu dini cemaat ve dini grupları ve parti tarzı oluşumları yeniden alternatif haline getirmeye başlamıştır. Bu noktaya Ortadoğu’da nasıl gelindiğinin arka plan bilgisini ve tarihçesi hakkında bilgi verdikten sonra Ortadoğu bölgesindeki halklar neye ve niçin tepki gösterdikleri üç dinamiğin üzerine yerleştirilerek açıklanacaktır. Halkın devrim niteliğindeki çıkışının ardında sırasıyla “küreselleşmenin ürettiği çelişkiler”; toplum-dini bilgilider tipolojileri üçlemesi içinde ihmal edilen “İslami düşünce” ve İslami düşünce ile yakından irtibatlı “katılım” sorunu makalede ele alınıp tahlil edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Ortadoğu, Küreselleşme ve Çelişkileri, İslami Düşünce, İslami Lider Tipolojisi, Katılım

Leverages of Social Movements in the Middle East: Paradoxes of Globalization, Islamic Thought and Participarion

Öz

It is hard to explain social movements, with a reductionist approach, that took place in the Middle East at the end of 2010 and during 2011. When human beings are the subject of discussion, it is necessary to include different global, historical, intellectual, social, economic, religious variables for proper explanations. It is not a new fact that the Middle Eastern peoples struggle to bring administrators in to power with whom their needs can be understand well and their problems are solved. However, what is new is that they want to see such results by expressing their wishes in the squares of their towns instead of trying to convince political parties, opinion leaders, underground organizations or young military officers. Except from the last century, the region has always maintained its central role in the world and during the last century it has been an attraction for colonization intentions. This fact led Western powers, who held important interests in the region, continuously to intervene into the region and played crucial roles in the equilibrium of social and political structures. Disappointments caused by the ideologies of modernization and of development encouraged peoples of this region to look, as alternatives, at Islamic thought and imagination as well as Islamic parties, groups and communities who were classified as dangerous by Western powers. Stressing three main dynamics, this paper will explain why and to what peoples of the Middle East reacted. This explanation will come after a broad background info and historical description on how peoples of the Middle East came to this point. The paper will analyze the revolutionary nature of the social movements in the Middle East in terms of “the paradoxes of globalization”, “Islamic thought” which was neglected within the context of society- religious knowledge- leadership typology, and the issue of “participation”.

Anahtar Kelimeler

Middle East, Globalization and İts Paradoxes, Islamic Thought, Islamic Leadership Typology, Participation

Kaynakça

• AYUBI, Nazih (1993), Arap Dünyasında Din ve Siyaset, Çev. Yavuz Alogan,
• Cep Yayınları, İstanbul. BAŞLAR, Kemal (2001), İnsan Hakları ve Kamu Hürriyetleri-I, SFN Yayıncılık, Ankara.
• BAŞKAYA, Fikret (2001), Azgelişmişliğin Sürekliliği, İmge Yayınları, Ankara.
• BECK, Ulrich (2000), What is Globalization, The Global Transformations
• Reader, Ed: David Held, Anthony McGrew, Malden-USA: Polity Press. BÜLBÜL, Kudret (2009), Küreselleşme ve Sonrası: Bir Dikatomiler
• Dizgesi, Küreselleşme: Temel Metinler, Editör: Kudret Bülbül, Orion Yayınları, Ankara. DAVİSON, H. (1960), “Where is the Middle Eeast”, Foreign Affairs, July.
• DAVUTOĞLU, Ahmet (2001), Stratejik Derinlik, Küre Yayıncılık, İstanbul.
• ESPOSİTO, John, L. (1994), Demokrasi, İslamcı Hareketler ve Devlet, İslam ve Demokrasi, TÜSES, İstanbul.
• FADLALLAH, Hüseyin (2000), İslami Söylem ve Gelecek, Çev. Abdi
• Keskinsoy, Pınar Yayınları, İstanbul. FROMM, Erich (1997), Özgürlükten Kaçış, Çev. Selçuk Budak, Öteki Yayınevi, Ankara,
• GARAUDY, Roger (1995), İslam’ın Vadettikleri, Çev. Salih Akdemir, Pınar Yayınları, İstanbul.
• GOKLANY, Indur, M. (2002), “The Globalization of Human Well-Being”,
• Policy Analysis, CATO Instutute, No.447, August. HELD, D., MCGREV, A., GOLDBLATT, D., PERRATON, J., Küresel Dönüşümler, Siyaset, Ekonomi ve Kültür, Çev. İsmail Aktar, Küreselleşme: Temel Metinler, Editör: Kudret Bülbül, Orion Yayınları, Ankara, 2009.
• HÜSEYİN, Asaf (1990), Ortadoğu’da Devlet ve Terör, Çev. Taha Cevdet,
• Pınar Yayınları, İstanbul. IMF (2003), “Globalization: Threat or Opportunity?”, http://www.inf.org/ external/np/exr/ib/2000/041200.htm#II (Erişim: 14/7/2003).
• İNAYET, Hamit (2008), Çağdaş İslami Siyasi Düşünce, Çev. Yusuf Ziya
• Cömert, Hece Yayınları, Ankara. LEWİS, Bernard (1997), İslam’ın Siyasal Söylemi, Çev. Ünsal Oskay, Cep Yayınları, İstanbul.
• NEBİ, Bin Malik (1990) İslam Davası, Çev. Muharrem Tan, Yöneliş Yayınları, İstanbul.
• OĞUZ, Cem (2011), “ABD, Petrol ve Orta Doğu’daki Ayaklanmalar”, www.1news.com.tr/yazarlar/04.02.2011.
• ÖZKUL, Murat (1997), “Siyasal Yabancılaşma Sürecinde Sivil Toplum ve Demokrasi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• POUNDS, N.JG. (1963), “An Atlas of The Middle Eastern Affairs, New York ” ss.2
• SCHEBEN, Thomas (2004), Hangi Demokrasi Hangi İslam?, Dünya, İslamiyet,
• Demokrasi, Editör: Yahya S. Tezel, Wulf Schönbohm, Kadim Yayınları, Ankara. ŞERİATİ, Ali (1998), Medeniyet Tarih I, Çev; İbrahim Keskin, Fecr Yayınları, Ankara.
• WALLERSTEİN, Immanuel (2009), Kalkınmacılık ve Küreselleşmeden Sonrası
• Ne? Küreselleşme: Temel Metinler, Editör: Kudret Bülbül, Orion Yayınları, Çev: Yusuf Okan Kavuncu, Ankara. YÜKSEK DÜZEYLİ GRUP RAPORU (2006), “Alliace of Civilizations
• Report of High-Level Group, www.unaoc.org.13 November 2006.
• ZUBAIDA, Sami, (1994), İslam Halk ve Devlet, Çev. Sami Oğuz, İletişim Yayınları, İstanbul.