Türkiye’de Milli Burjuvazinin Oluşturulmasına Yönelik Olarak Yapılan Çalışmalar (1923-1946)

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 1, 88 - 117, 15.04.2022

Zekeriya Demir

https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.1059681

Öz

Osmanlı Devleti’nin batı karşısında geri kalmışlığına yönelik olarak ortaya çıkan tepkiler ilk defa 1908’de İttihat ve Terakki’nin iktidarı ele alması ile siyasi bir mahiyet kazanmıştır. İttihatçılara göre, Osmanlı’nın batı karşısında geri kalmasının sebebi, Batıda olduğu gibi bir burjuva sınıfının olmaması, ticaret ve sanayinin azınlıklar ve yabacıların elinde olmasıdır. Bu nedenle geri kalmışlığı yenmek için azınlıklar ve yabacıların elinde olan ticaret ve sanayi bunlardan alınarak Müslüman-Türklere verilmeli ve bu yolla bir “milli burjuvazi” oluşturulmalıdır. İttihatçılar tarafından benimsenen bu “milli burjuvazi” oluşturma politikası Cumhuriyet dönemindeki Kemalist kadro tarafından da benimseniş ve uygulanmıştır. Bu çalışmada, kavramsal olarak burjuva ve burjuvazinin oluşum sürecine yer verilecek ve sonrasında da tarihsel süreklilik anlamında İttihatçılar tarafından başlatılan ve Kemalist kadrolar tarafından da devam ettirilen “milli burjuvazi”nin oluşturulması kapsamında yapılan çalışmalara yer verilecektir. Çalışmanın amacı yeniden bir tarih inşası olmayıp burjuvazinin oluşum sürecinin kendiliğinden gelişen bir süreç olmadığını, devlet eliyle desteklendiğini ve oluşturulduğunu ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

İttihatçılar, Kemalistler, Burjuva, Devlet Destekleri, Ekonomi Politikası

Studıes on The Creatıon of The Natıonal Bourgeoısıe in Turkey (1923-1946)

Öz

For the first time, the reactions that arose against the backwardness of the Ottoman Empire in the face of the west gained a political character with the seizure of power by the Union and Progress in 1908. According to the Unionists, the reason why the Ottoman Empire fell behind in the face of the west is that there is no bourgeois class like in the West, and trade and industry are in the hands of minorities and pitchforks. For this reason, in order to defeat backwardness, trade and industry that are in the hands of minorities and pitchforks should be taken from them and given to the Muslim-Turks and a “national bourgeoisie” should be created in this way. This policy of creating a “national bourgeoisie”, adopted by the Unionists, was also adopted and implemented by the Kemalist cadre during the Republican period. In this study, the process of formation of bourgeois and bourgeoisie conceptually will be included and then the studies carried out within the scope of the creation of the “national bourgeoisie” initiated by the Unionists in the sense of historical continuity and continued by the Kemalist cadres will be included. The aim of the study is to reveal that the process of formation of the bourgeoisie is not a self-developing process, it is supported and created by the hands of the state, and there is no reconstruction of history.

Anahtar Kelimeler

Unionists, Kemalists, Bourgeois, State Support, Economic Policy

Kaynakça

• Aksu, Halil (1987). Cumhuriyet Türkiye'sinde İlk Planlama Çalışmaları (1923-1938). Maliye Yazıları, 4.
• Aktan, Reşat (1978). Türkiye İktisadı. Ankara, Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Ana Britanica (1987). Genel Kültür Ansiklopedisi, Cilt:5. İstanbul, Ana Yayıncılık.
• Ardel, Ahmet (1943). Cumhuriyet Devrinde Endüstri. Ankara, Türk Coğrafya Dergisi, Birinci Yıl Üçüncü ve Dördüncü Sayılardan Ayrı Bası.
• Arıoba, Çelik (1982). Cumhuriyetin Kuruluş Yıllarında Türkiye'nin Tarımsal Yapısı ve Tarıma Yönelik Politikalar. Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye'nin Ekonomik Gelişmesi. Ankara, AÜ.SBF Yayınlan, No: 513.
• Avcıoğlu, Doğan (1990). Türkiye’nin Düzeni, Dün-Bugün-Yarın, Cilt:1. İstanbul, Tekin Yayınevi, Cem, İsmail (1986). Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi, Cem Yayınevi, 9. Baskı, İstanbul.
• Avcıoğlu, Doğan (1991). Milli Kurtuluş Tarihi (1838'den 1995'e), Cilt:3. İstanbul, Tekin Yayınevi.
• Aydemir, Şevket Süreyya (1968). İnkılap ve Kadro. Ankara, Bilgi Yayınevi, 2. Baskı.
• Buldaç, Orhan (1971). Türkiye'de Sosyal ve Ekonomik Denge. Ankara, Şafak Matbaası.
• Büyük Larousse (1986). Sözlük ve Ansiklopedi, Cilt:4. İstanbul, Gelişim Yayınları.
• Çakır, Hikmet (1981). Kalkınmanın Başlangıcında Türk Maliyesi (1920-1938). Maliye Dergisi, 100.Yıl Atatürk Özel Sayısı.
• Çavdar, Tevfik (1983). Devralınan İktisadi Miras, İktisadi Düzen ve Sorunlar. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt:4. İstanbul, İletişim Yayınları.
• Çavdar, Tevfik (1992). Türkiye’de Liberalizm (1860-1990). Ankara, İmge Kitabevi.
• Çavdar, Tevfik (t.y.). Türkiye'de Yapısal Değişim ve Getirdiği Sorunlar. Petrol-İş Yayınları No: 17.
• Çelebican, Gürgan (1982). Atatürk Döneminde Para-Kredi Siyaseti ve Kurumlaşma Hareketi. Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye'nin Gelişmesi. Ankara, AÜ. SBF Yay. No: 513.
• Çimenoğlu, Orhan (1981). 1923-1939 Türkiye Sanayi. İstanbul Sanayi Odası Dergisi, 180.
• Daver, Bülent (1983). Atatürk ve Sosyo-Politik Sistem Görüşü, Çağdaş Düşüncenin Işığında ATATÜRK. Ankara, Nejat Eczacıbaşı Vakfı Yayınları, 1. Baskı.
• Dikmen, M. Orhan (1964). Türkiye’de Sınai Gelişme ve Vergi Sistemi. Ankara, TOBB Matbaası.
• Han, Ergül (1976). Atatürk’ün Ekonomi Anlayışı ve 1923-1938 Döneminde Ekonomi Politikası Uygulaması. Eskişehir, İ.T.İ.A. Dergisi, (12) 1.
• İlkin, Selim (1975). Türkiye'de Merkez Bankası Fikrinin Gelişimi, Türkiye İktisat Tarihi Semineri Metinler-Tartışmalar. 3-10 Haziran 1973, Ankara, Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• İsmail Hüsrev (1932a). Türkiye Köy iktisadiyatında Toprak Rantı. Kadro Aylık Fikir Mecmuası, (1) 4, (tıpkı Basım) yayına hazırlayan: Cem Alpar.
• İsmail Hüsrev (1932c). Türkiye'de Toprak Ağalığı III. Kadro Aylık Fikir Mecmuası, (1) 9, (Tıpkı basım) yay. haz. Cem Alpar.
• İsmail Hüsrev (1935). Türkiye Endüstrisinde İlk Sermaye Birikmesi, Kadro, Aylık Fikir Mecmuası, (3)35-36, (tıpkı basım), yayına hazırlayan Cem Alpar.
• İsmail Hüsrev(1932b). Türkiye Köy İktisadiyatında Borçlanma Şekilleri. Kadro Aylık Fikir Mecmuası, (1) 3, (tıpkı basım) yayına hazırlayan Cem Alpar.
• Kandaş, Bahri (1989). Cumhuriyetin Kuruluşundan İtibaren Türkiye’nin İktisadi Büyümesi. Maliye Yazıları, 19-21.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (1968). Politikada 45 Yıl, Ankara, Bilgi Yayınevi I. Baskı.
• Kepenek, Yakup (1983). Türkiye'nin Sanayileşme Süreçleri. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt:7, İstanbul, İletişim Yayınları.
• Keyder, Çağlar (1993a). Türkiye’de Devlet ve Sınıflar. İstanbul, İletişim Yayınları, 3. Baskı.
• Keyder, Çağlar (1993b). Dünya Ekonomisi İçinde Türkiye (1923-1929). İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları, II. Baskı.
• Kongar, Emre (1985). Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği. İstanbul, Remzi Kitabevi, 4. Baskı.
• Korum Uğur (1982). 1923-1929 Döneminde Türkiye'de imalat Sanayii ve Sanayi Politikaları. Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye'nin Ekonomik Gelişmesi. Ankara, A.Ü. SBF Yay.
• Köksal, Bilge Aloba ve İlkin, A. Rasih (1973). Türkiye’de İktisadi Politikanın Gelişimi (1923-1973). İstanbul, Yapı Kredi Bankası Yayınları.
• Kuruç, Bilsay (1963). İktisat Politikasının Resmi Belgeleri. Ankara, SBF Yayınları.
• Kuyucak, Hazım Atıf (1948). Para ve Banka. İstanbul.
• Ökçün, A. Gündüz (1971), Türkiye İktisat Kongresi (1923-İzmir) Haberler Belgeler Yorumlar. Ankara, Sevinç Matbaası, 2. Baskı.
• Ökçün, A. Gündüz (1975). 1909-1930 Yıllan Arasında Anonim Şirket Olarak Kurulan Bankalar. Türkiye İktisat Tarihi Semineri, Metinler-Tartışmalar, 8-10 Haziran 1973, Ankara.
• Ökçün, A. Gündüz (1983). İzmir İktisat Kongresi. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C.4., İstanbul, İletişim Yayınları.
• Rozaliyev. Y.N. (1978). Türkiye'de Kapitalizmin Gelişme Özellikleri (1923-1960). Türkçesi: Azer Yaran, Ankara, Onur Yayınları.
• Silier, Oya (1975). 1923-1935 Döneminde Türkiye'de Bankalar ve Bankacılık. Türkiye İktisat Tarihi Semineri-Metinler Tartışmalar, 8-10 Haziran 1973, Ankara.
• Sosyalist Kültür Ansiklopedisi (1979). Cilt:2. İstanbul, May Yayıncılık.
• Şaylan, Gencay (1983). Cumhuriyet Bürokrasisi. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt:2. İstanbul, İletişim Yayınları, 1. Baskı.
• Tekeli, İlhan ve İlkin Selim (1977). 1929 Dünya Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları. Ankara, Şafak Matbaası.
• Tezel, Yahya S. (1986). Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950). Ankara, Yurt Yayınları, 2. Baskı.
• Tör, Vedat Nedim (1933). Türk İktisadiyatının Erkan-ı Harbiye Dairesi. Kadro, Aylık Fikir Mecmuası, 14, (tıpkı basım), yayına hazırlayan Cem Alpar.
• Tunçay, Mete (1981). Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931). Ankara, Olgaç Matbaası.
• Yerasimos, Stefanos (1976). Az Gelişmişlik Sürecinde Türkiye, l. Dünya Savaşından 197l'e. Cilt:3 Türkçesi; Babür Kuzucu, İstanbul, Gözlem Yayınları, I. Baskı.
• Yüzgün, Arslan (1983). Türk Bankacılığının Tarihsel Gelişimi, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt:1, İstanbul, İletişim Yayınları.