Hat Sanatında Özgür Yorum: Karalamalar

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 2, 351 - 377, 15.10.2023

Mehmet Memiş , Öznur İsen

https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.1298537

Öz

Güzellik ve sanat iç içe geçmiş iki kavramdır. Bir bakıma güzellik, sanatın özüdür denilebilir. Her sanat dalında olduğu gibi hat sanatında da güzeli arama arzusu ve eşsiz eserler ortaya koyma çabası, hattatları sabırla çalışmaya ve kendi sınırlarını zorlamaya sevk etmiştir. Bir kitap sanatı olan hüsn-i hattın kelime manasının “güzel yazı” olmasına mukabil, daha iyisini yazmak uğruna harcanan çaba yorucu ve zahmetlidir, ancak sabırla çalışan elbette ki karşılığını alır. Başka bir deyişle “Muhakkak ki Allah güzeldir, güzeli sever!” hadis-i şerifi ışığında bu sanata gönül verenler, yazıyı daha muntazam yazma hususunda büyük ölçüde gayret gösterirler. Kişinin muntazam yazmayı başarması ise, sistematik çalışmasına bağlıdır. Yazıyı kaidelerine uygun ve ölçülü yazabilmek bıkmadan usanmadan, karamsarlığa kapılmadan çalışmakla mümkündür. Bu sebeple gerek öğrenme aşamasında ve gerekse sonrasında, harfler defalarca çalışma kâğıdına yazılarak el melekesi artırılır. Kelimeler ve harfler kâğıda kimi zaman noktalanıp ölçülendirilerek, kimi zaman da noktalanmadan yazılır. Talim amaçlı yapılan bu çalışmalar, başka bir deyişle karalamalar, hat sanatının temeli niteliğindedir.
Arap alfabesiyle yazılan ve “karalama” adı verilen el alıştırmaları yazıyla uğraşan kişinin o an irticalen elinden çıkan harf veya kelimelerden oluşur ve çoğu zaman bir anlam ifade etmez. Bu çalışmanın amacı, karalamaların estetik unsurlarını ele almak ve zaman içerisinde uğradığı değişime mercek tutmaktır. Hattatların bu özgür yorumları gün geçtikçe daha fazla önemsenmekte ve hayranlık uyandırmaktadır. Harf bünyesini oluşturan kaidelerin dışında satır ve sınırlara bağlı kalmadan yazılan bu yazılar kendi içinde bir kompozisyon oluşturmakta ve çoğu zaman yazan kişiyi dahi hayrete düşürecek özgün çalışmalar ortaya çıkabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

hat sanatı,, Hattat, Karalama, noktalama, özgür yorum

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Free Remark in Islamic Calligraphy: Writing Exercises

Öz

Beauty and art are two connects, one within the other. In a way, beauty is the core of art. As in every art, looking for beauty and wishing to produce unique pieces forced the calligraphers working patiently and compelling their limits. Despite calligraphy being book art and meaning beautiful writing, the spent effort to write better is very tiring and demanding, but the one working patiently gets the best. In other words, “God is beautiful and loves beauty,” says in one hadith. The achievement of neat writing depends on working systematically. To write something on a pedestal is possible by working without feeding up and sinking into pessimism. Therefore, mastery is enhanced in both the learning phase and by repeatedly writing the letters on paper. Words and letters are sometimes written by stippling and planning and sometimes without stippling. These studies do exercises. In other words, writing exercises are the basis of calligraphy. “Writing exercise” in Arabic Alphabet consists of letters and words written extemporely and usually has no meaning. This study deals with the esthetic components of writing exercise and explains the variations in time. The free interpretation of calligraphers is considered essential and evokes daily admiration. These writings, written by calligraphers without rules, form a composition and original studies that astonish even the calligrapher.

Anahtar Kelimeler

calligraphy, calligrapher, writing exercise, stippling, free remark

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Acar, M. Şinasi. Türk Hat Sanatı. İstanbul: Antik A.Ş. 1999.
• Alparslan, Ali. Osmanlı Hat Sanatı Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 1999.
• Altar, C. Memduh. Sanat Felsefesi Üzerine. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 1996.
• Anadol, A. ve Gruber C.(Edit.). Yazıda Ahenk ve Renk. İstanbul: Mas Matbaacılık. 2019.
• Barkçin, Savaş Ş. Kalemin Dilinden. İstanbul: Mavi Ofset. 2012.
• Berger, John. Görme Biçimleri. (Y. Salman. Çev.). İstanbul: Metis Yayıncılık. 1972.
• Berk, Nurullah. İslam Yazısında Plastik ve İfade. AÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. IV/1-2, s. 49-53. 1955.
• Boydaş, Nihat. İslâm Hat Sanatında Ritm. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, c. IV/1, s. 299-310. 1988.
• Boydaş, Nihat. Ta’lik Yazıya Plastik Değer Açısından Bir Yaklaşım. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. 1994.
• Bozyiğit, Ahmet. İslam Düşüncesinde Estetik. Bitlis: Bitlis İslamiyat Dergisi (BİDER), c. II/2, s. 68-79. 2020.
• Çebi, Mehmet. Contemporary Calligraphy and Prayer Beads Mehmet Çebi Collection. Presidency of the Republic of Turkey. İstanbul: Biltur Basım. 2017.
• Derman, M. Uğur. Türk Hat Sanatının Şaheserleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. 1982.
• Derman, M. Uğur. İslam Kültür Mirasında Hat Sanatı. İstanbul: IRCICA Yayınları. 1992.
• Derman, M. Uğur. Harflerin Aşkı. İstanbul: Korpüs Yayınları. 2014.
• Derman, M. Uğur. Türk Hat San’atından Seçmeler. İstanbul: Mas Matbaacılık. 2017.
• Edgü, Ferid. Türk Hat Sanatı (Karalamalar / Meşkler). İstanbul: Ada Yayınevi. 1988.
• Efe, M.Cemil. Erişim Adresi (20 Mart 2023): http://www.mustafacemilefe.com/index.php?s=ana Erdiren, Y. Onur. Sanatta Özgürlük. İstanbul: Karadeniz Kitap. 2021.
• Gonzales, Valerie. Güzellik ve İslam / İslam Sanatı ve Mimarisinde Estetik. (M. F. Kılıç, Çev.). İstanbul: Küre Yayınları. 2020.
• Ketebe. Erişim adresi (7 Ocak 2022): https://www.ketebe.org/eser/4136?ref=artist&id=385. Klasik Türk Sanatları Vakfı. Erişim Adresi (20 Mart 2023): https://www.ktsv.com.tr/sanatkarlar/18-savas-cevik
• Koç, Turan. İslam Estetiği. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM) Yayınları. 2010.
• Leaman, Oliver. İslam Estetiğine Giriş. İstanbul: Küre yayınları. 2010.
• Memiş, Mehmet. Osmanlıda Hat Sanatını Zirveye Çıkaran Eğitim Yöntemi: Meşk ve İcazet Geleneği. al-farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, c. II/3, s. 53-77. 2018.
• Memiş, Mehmet. Türk Hat Sanatında Hz. Muhammed Sevgisini Konu Alan Çalışmalar. İstanbul: İ.Ü. Yayınevi. Art Sanat, sy. 14, s. 241-272. 2020.
• Özçay, Mehmet. Erişim Adresi (20 Mart 2023): http://www.ozcay.com/mehmed/galeri
• Özçay, Osman. Erişim Adresi (20 Mart 2023): http://www.ozcay.com/osman/galeri
• Özden, H. Ömer. Hellenizm Öncesi Yunan Felsefesinde Güzellik Anlayışları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 17, s. 61-92. 2002.
• Özer, Murat. Ayasofya’nın Nişânesi Kazasker Mustafa İzzet. İstanbul: Kuveyt Türk Katılım Bankası Kültür Yayınları. 2020.
• Özkafa, Fatih. Hat Sanatı-Osmanlı’dan Bugüne. İstanbul: Kapı Yayınları. 2023.
• Özkafa, Fatih. Erişim Adresi (20 Mart 2023): http://www.fatihozkafa.com
• Saraçoğlu, Tunç. Nemrut’un Ateşi. İzmir: Egem Basım Yayın Sanayi ve Ticaret LTD.Şt. 2021.
• Serin, Muhittin. Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı. 1999.
• Wikimedia Commons. Erişim Adresi (28 Ekim 2022): https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Karalama_(calligraphic_exercise)_by_Hafiz_Osman.jpg.
• Yazır, M. Bedreddin. Medeniyet Âleminde Yazı ve İslâm Medeniyetinde Kalem Güzeli. Ankara: Ayyıldız Matbaası. 1981.
• Yeni Akit Erişim Adresi (13 Kasım 2022): https://www.yeniakit.com.tr/haber/hat-sanati-6-hat-sanatinin-kullanilma-sahalari-1-360092.html (2017).
• Yılmaz, Kadir. Türk Hat Sanatında Kompozisyon Kurgusu ve Geometrik Altyapı. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2012.