KAMU DÜZENİNİN UNSURU OLARAK “DİRLİK VE ESENLİK” PERSPEKTİFİNDEN KOKU KİRLİLİĞİ ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER

Year 2024, Volume: 14 Issue: 2, 1027 - 1059, 14.01.2025

Melike Çolakoğlu

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1533297

Abstract

Bu çalışmada öncelikle idare hukukunda kolluk faaliyetlerinin amacı olarak düzenlenen kamu düzeninin tanımı doktrin tartışmaları ile verilmeye çalışılmış; kamu düzeni-kolluk bağlantısına değinilmiş; kamu düzenini oluşturan unsurlardan biri olan “dirlik ve esenlik unsuru” açısından koku kavramı irdelenmiştir. Dirlik ve esenliğin idare hukuku açısından ne olduğu tanımlandıktan sonra çalışmada, kamu düzeni açısından idarenin bu unsuru nasıl ve hangi durumlarda sağlaması gerektiği tartışılmıştır. İdareye dirlik ve esenliğin sağlanması ile ilgili ne gibi görevler yüklendiği mevzuatta yer alan düzenlemeler belirtilerek sıralanmıştır. Çalışmanın devam eden kısımlarında “koku” kavramının kamu düzeninin bir unsuru olan “dirlik ve esenlik” unsurundaki yeri tartışılmış; kokunun insanların yaşamlarını olumsuz yönde nasıl ve ne şekillerde etkileyebileceği güncel haberlere de değinmek suretiyle ele alınmıştır. Yapılan değerlendirmeye esas alınan güncel haber örneklerinde ortak noktanın kokudan rahatsız olan kişilerin bu konuda idareye başvurmaları ve bu başvuru sonucunda idareden sorunu çözmeye yönelik bir eylem beklemeleri olmuştur. Bu çerçevede, kokunun giderilmesinde mevzuat ile yetkili ve sorumlu kabul edilen idarece kayıtsız kalınması sebebiyle dirlik ve esenliğin bozulması hallerinde idarenin sorumluluğu açıklanmaya çalışılmıştır. İdarenin kusurlu ve kusursuz sorumluluğundan kısaca bahsedildikten sonra; konu özelinde dirlik ve esenliğin bozulmasının hangi kusur tipine sokulması gerektiği tartışılmıştır. Mevzuatta yer almış ve çalışmada belirtilen, idarenin kamu düzeninin bir unsuru olan “dirlik ve esenlik” unsuru yönüyle sıralanmış görevlerini yerine getirmemesi ve/veya ihmal etmesi sebeplerine dayanarak nasıl sorumlu olabileceği aktarılmıştır. Dirlik ve esenliğin bozulması sebebi ile ve özellikle de koku nedeniyle idareye karşı Danıştay’da açılmış birkaç örnek karar incelenmiştir. Kararlarda, idare çoğunlukla tazminata mahkûm edilmiş; mevzuatla kendisine yüklenen görev ve sorumlulukları yerine getirmemesi sebebiyle sorumlu tutulmuş; sorumluluğu ise “kusur sorumluluğu” kapsamında değerlendirilmiştir. Son olarak çalışmada, kokunun insan hakları yönüyle değerlendirmesi yapılarak, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne yansıyan bir uyuşmazlıkta, insanları rahatsız eden koku salınımını durdurmayan devlet aleyhine tazminat ödeme yükümlülüğü olduğuna ilişkin bir mahkeme kararı incelenmiş; idarenin koku hususunda ne kadar özenli davranması gerektiği, sağlık açısından tehlikeli olduğu, bilimsel ölçümlerle sınırda kabul edilen kokuların engellenmemesi halinde kişilerin sağlığının da bozulabileceği, idarenin bu halde de sorumlu kabul edilmesinin gerekliliği belirtilerek çalışma sonlandırılmıştır.

Keywords

Kamu Düzeni, Kolluk, Dirlik ve Esenlik, Özel ve Aile Hayatına Saygı Hakkı, İdarenin Sorumluluğu, Koku Kirliliği, Sağlığın Korunması

EVALUATIONS ON ODOUR POLLUTION FROM THE PERSPECTIVE OF ‘VIBRANCY AND WELL-BEING’ AS ELEMENTS OF THE PUBLIC ORDER

Abstract

In this study, firstly, the definition of public order, which is regulated as the purpose of law enforcement activities in administrative law, is tried to be given with doctrinal discussions; the connection between public order and law enforcement is mentioned; the concept of odor is examined in terms of “the element of well-being and welfare”, which is one of the elements that constitute public order. After defining what well-being and welfare are in terms of administrative law, the study discusses how and in which cases the administration should provide this element in terms of public order. The duties assigned to the administration regarding the provision of well-being and welfare are listed by specifying the regulations in the legislation. In the following parts of the study, the place of the concept of “smell” in the element of “well-being and welfare”, which is an element of public order, is discussed; how and in what
ways odor can negatively affect people’s lives is also discussed by touching on current news. In the current news examples that are taken as the basis for the evaluation, the common point is that people who are disturbed by odor apply to the administration on this issue and expect an action from the administration to solve the problem as a result of this application. In this context, the responsibility of the administration in cases where the state of health and wellbeing is disturbed due to the indifference of the administration, which is authorized and responsible by the legislation, in the removal of the odor has been tried to be explained. After briefly mentioning the faulty and flawless responsibility of the administration; it has been discussed which type of fault the damage to state of health and well-being should be classified under. It has been conveyed how the administration can be responsible based on the reasons for not fulfilling and/or neglecting its duties listed in terms of the “state of health and well-being” element, which is an element of public order and included in the legislation and specified in the study. A few sample decisions filed against the administration in the Council of State due to the damage to state of health and well-being and especially due to odor have been examined. In the decisions, the administration has mostly been sentenced to compensation; it has been held responsible for not fulfilling the duties and responsibilities assigned to it by the legislation; and its responsibility has been evaluated within the scope of “fault liability”. Finally, in our study, the evaluation of odor from a human rights perspective was made, and a court decision regarding the obligation to pay compensation to the state for not stopping the release of odors that disturbed people in a dispute that was reflected in the European Court of Human Rights was examined; the study was concluded by stating how careful the administration should be about odors, that they are dangerous to health, that if odors accepted as borderline by scientific measurements are not prevented, people’s health may also be damaged, and that the administration should be considered responsible in this case.

Keywords

Public Order, Law Enforcement, Peace and Well-being, Right to Respect for Private and Family Life, Responsibility of the Administration, Odor Pollution, Protection of Health

References

• Akıncı, Müslüm. Danıştay Kararları Işığında İdarenin Gözetim ve Denetim Görevi. İstanbul: Legal Yayınevi, 2017.
• Akyılmaz, Bahtiyar, Sezginer, Murat ve Kaya, Cemil. Türk İdare Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2023.
• Alıca, Süheyla. “Çevre Denetimde İdarenin Sorumluluğu”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15, 4, (2011): 87-119.
• Aslan, M. Yasin. “İdari Yaptırımlar”. TBB Dergisi, 85 (2009): 173-88.
• Atay, Ender Ethem. İdare Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2019.
• Atay, Ender Ethem, Odabaşı, Hasan. İdarenin Sorumluluğu ve Tazminat Davaları. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2010.
• Boz, Selman Sacit, Nacak, Mehmet, Öndin, Hasan Burak, Özdemir, Yücel, Bölükbaşı, Mustafa Oğuzhan ve Ulusoy, Sümeyye. İdare Hukuku Açısından Kamu Düzeni Unsurları. Ankara: Adalet Yayınevi, 2020.
• Boz, Selman Sacit, “The Concept Of Publıc Aesthetıcs From Envıronmental Law”, International Journal of Environmental Trends (IJENT) 6, 2 (2022): 93-112.
• Bucaktepe, Adil. “Genel İdari Kolluk ve Kolluk İşlemleri”. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, 2008.
• Çağlayan, Ramazan. İdare Hukuku Dersleri. Ankara: Adalet Yayınevi, 2023.
• Çağlayan, Ramazan. İdari Yargılama Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2023.
• Çağlayan, Ramazan. İdari Yaptırımlar Hukuku (Kabahatler Kanunu Yorumu). Ankara: Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti., 2006.
• Çağlayan, Ramazan. Tarihsel, Teorik ve Pratik Yönleriyle İdarenin Kusursuz Sorumluluğu. Ankara: Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti., 2007.
• Çelik Şeşen, Hülya. Kamu Düzeni Kavramının Dirlik ve Esenlik Unsuru. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2018.
• Çetindağ, A. Funda. “Türk Anayasal Sisteminde Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanması Bağlamında Kamu Düzeni”. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2004.
• Çolak, Müzeyyen. “İdarenin Sorumluluğu ve Hizmet Kusuru”. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 1996.
• Derdiman, R. Cengiz. “Belediyelerin Kolluk Fonksiyonlarına İlişkin Genel Bir Deneme (II)”. Çağdaş Yerel Yönetimler 6, 4 (1997): 52-64.
• Derdiman, R. Cengiz. “Belediyelerin Kolluk Fonksiyonlarına İlişkin Genel Bir Deneme (l)”. Çağdaş Yerel Yönetimler 6, 3 (1997): 103-21.
• Duran, Lütfi. İdare Hukuku Ders Notları. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1982.
• Duran, Lütfi. Türkiye İdaresinin Sorumluluğu- Sorumluluğun Temeli ve Sebepleri Sorumluluğa Yol Açan Olgular. TODAİE Yayınları, No: 138. 1974.
• Esin, Yüksel. Danıştay’da Açılacak Tazminat Davaları. Ankara: Balkanoğlu Matbaacılık Ltd. Şti., 1973.
• Gözler, Kemal. “Sokak Düğünleri ve Hukuk”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Zabunoğlu Armağanı, (2011): 352-371.
• Gözler, Kemal. İdare Hukuku. Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları, 2019.
• Gözübüyük, Şeref. Yönetsel Yargı. Ankara: Turhan Kitabevi, 2013.
• Gözübüyük, Şeref, Tan, Turgut. İdare Hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi, 2019.
• Gülan, Aydın. “Kamu Hizmeti Kavramı”. İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi 9, 1-3 (1988): 147-159.
• Günday, Metin. İdare Hukuku. Ankara: İmaj Yayınevi, 2017.
• Kazancı, Nizamettin, Demircioğlu, Bünyamin, Konuralp, Haluk, Özdemir, Nevzat ve Sav, Özden. Mahkeme Kararlarında Çevre Sorunları. Ankara: Türkiye Çevre Sorunu Vakfı Yayını, 1985.
• Kıratlı, Metin. Koruyucu İdari Hizmetler. Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları, 1973.
• Kutlu, Meltem. “Deprem ve İdarenin Sorumluluğu”. Amme İdaresi Dergisi 32, 4 (1999): 15-27.
• Okay Tekinsoy, Özge. İdare Hukukunda Kamu Düzeni Kavramı. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2011.
• Onar, Sıddık Sami. İdare Hukukunun Umumi Esasları. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, t.y. Öğütçü, Muhlis. “Çevre Kolluk İşlemleri”. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2000.
• Özkan, Ahmet Fatih. “Ekonomik Kamu Düzeni ve Ekonomik Kolluk Faaliyeti”. Ankara Barosu Dergisi 4, (2009): 75-94.
• Palas, Ezgi. “İdarenin Kolluk Faaliyetlerinden Doğan Sorumluluğu ve Gelişimi”. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2014.
• Soyer, Emre. “Sağlık Kamu Düzeni Bağlamında Gıda Güvenliği”. Yüksek Lisans Tezi, Yalova Üniversitesi, 2016.
• Tezcan, Durmuş. “Çevre Suçları ile İlgili Bazı Değerlendirmeler”. D.E.Ü. Hukuk Fak. Dön. Sermaye İşl. Yay., 997), 349-378.
• Uluer, Yıldırım. “Anayasa Hukukunda ve İdare Hukukunda Kamu Hizmeti”. Anayasa Yargısı Dergisi 15 (1998): 252-256.
• Ulusoy, Ali. İdare Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 2023.
• Yaşar, Hasan Nuri. “İdarenin Sorumluluğu Üzerine Düşünceler”. İÜHKM, 66, 1, (2008): 201-220.
• Yayla, Yıldızhan. İdare Hukuku. İstanbul: Beta Basım A.Ş., 2010.
• Mahkeme Kararları
• 1- D6D, E. 2002/2363, K.2003/3420, KT. 02.06.2003.
• 2- D6D. E. 1995/5023, K. 1996/2558, KT. 28.05.1996.
• 3- D6D, E. 2021/1975, K. 2021/8424, KT. 16.06.2021.
• 4- D6D, E. 2019/9373, K. 2020/7352, KT. 09.09.2020.
• 5- D6D, E. 1992/1854, K. 1993/466, KT. 15.02.1993.
• 6- D8D, E. 1987/303, K. 1988/855, KT. 14.11.1988.
• 7- D5D, E. 2015/2433, K. 2015/7857 KT. 13.10.2015.
• 8- DİDDK, E. 2013/797 K. 2015/126 KT. 28.01.2015.
• 9- D13D, E. 2024/751 K. 2024/3024 KT. 02.7.2024.
• 10- D6D, E.2021/7143, K.2023/1159, KT.26.01.2023.
• 11- İstanbul BİM 6. İDD, E. 2019/748 K. 2019/759, KT. 06.05.2019.
• AİHM Kararları
• 1- Brânduşe v. Romanya (Başvuru No. 6586/03, 7 Nisan 2009)
• 2- López Ostra v. İspanya (Başvuru No. 16798/90, 9 Aralık 1994)
• 3- Deés v. Macaristan (Başvuru No: 2345/06, 9 Şubat 2011)