Harâc ve Emvâl Literatüründe Altın ve Gümüş ile İlgili Rivayetlerin Fıkhî Tahlili

Year 2020, Volume: 3 Issue: 2, 137 - 154, 15.12.2020

Yusuf Erdem Gezgin

Abstract

Kıymetli iki maden olan altın ve gümüş sünnette ribevî mallar arasında sayılmıştır. Fukahanın çoğunluğu bu iki madeni ribevî olarak kabul etmiş ve sarf akdi kuralları kapsamında mübadele edilmesi gerektiğini ifade etmişlerdir. Fakat bir kısım fakihler bu görüşten farklı düşünmekte ve altınla gümüşün bazı türlerinin ribevî olmadıklarını iddia etmektedirler. Harâc ve emvâl literatürünün dört temel eserinde altın ve gümüş konularının ele alındığı bu makalede ilgili görüş farklılıklarına değinilmemiş; sadece altın ve gümüşün fıkhî mahiyetiyle alakalı ihtilafların tarihsel izleri takip edilmiştir. Bu çerçevede çalışmamızda Ebû Yusuf’un (öl. 182/798) Kitâbu’l-Harâc, Yahya b. Âdem’in (öl. 203/818) Kitâbu’l-Harâc, Ebû Ubeyd Kâsım b. Sellâm’ın (öl. 224/838) Kitâbu’l-Emvâl ve İbn Zencûye’nin (öl. 251/865) Kitâbu’l-Emvâl adlı eserleri incelenmiştir.
Böyle bir araştırmayla, fıkıh ilminin gelişim süreçleri içerisinde altın ve gümüşün fıkhî mahiyetiyle ilgili farklı kanaatlerin ilk dönemdeki izleri sürülmüştür. Zira hicri VIII. asra kadar bu iki madenin ribevî/para olmaları yönünde bir tartışmanın olmadığı düşünülmektedir. Bu düşünceyle ilgili objektif bir sonuca ulaşmak amacıyla bu dört temel eser eksenli bir araştırma yapılmıştır.

Keywords

islam hukuku, Altın, Gümüş, Harâc, Emvâl

Jurisprudence Analysis of Narrations About Gold and Silver in Kharac And Amval Literature

Abstract

Gold and silver are two precious metals, which are counted among the ribawi (subject to interest) goods in sunnah. The majority of fukaha accepted these two metals as ribawi and stated with all diversity that it should be exchanged under the consumable contract rules. However, some of the scholars deviated from this view and claimed that some species of gold and silver are not ribawi. In this regard, this article covers the subjects of gold and silver in four essential works of the literature on kharāj (taxation) and amwal (revenue); Kitāb al-Kharāj of Abū Yūsuf (d. 182/798), Kitāb al-Kharāj of Yaḥyā ibn Ādam (d. 203/818), Kitāb al-Amwal of Abū ʻUbayd al-Qāsim ibn Sallām (d. 224/838), and Kitāb al-Amwal of Ibn Zanjūyah (d. 251/865). Keeping the different opinions out of scope, we focus on historical traces of conflicts related to the nature of gold and silver. In this way, different convictions about fiqh-related nature of gold and silver were traced through the development processes of fiqh science. Because it is thought that there is no argument over ribawi or money nature of these two mines until VIII. Hijri century. Therefore, a survey of these four essential works was conducted in order to achieve an objective conclusion about this issue.

Keywords

Islamic law, Gold, Silver, Kharaj, Amwal

References

• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Buhûtî, Mansur b. Yûnus. Keşşâfü’l-kınâ‘ an metni’l-İknâ’. 6 Cilt. Riyad: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm el-Herevî. Kitâbu’l-emvâl. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm el-Herevî. Kitabü’l-Emvâl. çev. Cemalettin Saylık. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1. Basım, 2016.
• Ebû Yûsuf, Ya’kub b. İbrâhîm b. Habîb b. Sa’d el-Kûfî. Kitâbu’l-harâc. Kahire: Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Turâs, ts.
• Ebû Yûsuf, Ya‘kûb b. İbrâhîm b. Habîb b. Sa’d el-Kûfî. Kitabü’l-Haraç-Kadı Ebu Yusuf. çev. Ali Özek. İstanbul: Akcağ Yayınları, 1. Basım, 1973.
• Fayda, Mustafa. “Cerîb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 05 Haziran 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/cerib
• Gözübenli, Beşir. “İslâm Hukuk Kültüründe Para”. Para, Faiz ve İslam (İlmî Toplantı), 85-132.
• Hasenî, Ahmed Hasen Ahmed. “Tatavvuru’n-nükûd fî dav’i’ş-şerî‘ati’l-İslâmiyye”. Mekke: Câmi‘atü Ümmi’l-Kurâ, Doktora Tezi, 1988.
• Hattâb, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed Abdurrahmân el-Mağribî. Mevâhibü’l-celîl li şerh-i muhtasari’l-Halîl. 6 Cilt. Beyrut: Darü’l-Fikr, 1992.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülaziz ed-Dımaşkî. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l- muhtâr şerhu Tenviru’l ebsâr. Beyrut: Darü’l-Fikr, 1992.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Daru Sadr, 1993.
• İbn Zencûye, Ebû Ahmed Humeyd b. Mahled el-Horasânî. Kitâbu’l-emvâl. 3 Cilt. Riyad: Merkezu’l-Melik Faysal, 1986.
• İbnu’l-Esîr, Ebu’s-Seâda Mecdüddin Mübarek b. Muhammed. en-Nihâye fî gaîbi’l-hadis ve’l-eser. 5 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, 1979.
• Kallek, Cengiz. İslam İktisat Düşüncesi Tarihi : Harâc ve Emvâl Kitapları. İstanbul: Klasik Yayınları, 3. Basım, 2015.
• Kallek, Cengiz. “Kafîz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 27 Ağustos 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/kafiz
• Kallek, Cengiz. “Kitâbu’l-Emvâl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 04 Haziran 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/kitabul-emval--ebu-ubeyd
• Kallek, Cengiz. “Kitâbü’l-Harâc”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 04 Haziran 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/kitabul-harac--ebu-yusuf
• Kallek, Cengiz. “Yahyâ b. Âdem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 05 Haziran 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/yahya-b-adem
• Konevî, Kâsım. Enisü’l-fukahâ fî ta‘rifâti’l-elfâzi’l-mütedâvile beyne’l-fukahâ. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2004.
• Mâzindarânî, Seyyid Mûsâ el-Hüseynî. Târîhu’n-nukûdi’l-İslâmiyye. Beyrut: Daru’l-Ulûm, 3. Basım, 1988.
• Reyyis, Muhammed Ziyauddin. el-Harâc ve’n-nuzumü’l-mâliyye li’d-devleti’l-İslâmiyye. Mısır: Dâru’l-Meârif, 3. Basım, 1969.
• Yahyâ b. Âdem, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Âdem b. Süleymân el-Kureşî el-Ümevî el-Kûfî. Kitâbu’l-Harâc. Beyrut: el-Matbaatü’s-Selefiyye, 2. Basım, 1384.
• Yahyâ b. Âdem, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Âdem b. Süleymân el-Kureşî el-Ümevî el-Kûfî. Kitabu’l-Harâc. çev. Osman Eskicioğlu. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1. Basım, 2018.
• Yıldırım, Ahmet. “İbn Zencûye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 04 Haziran 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-zencuye