Medyanın Bilimle İmtihanı: Türkiye'de Gazetelerde Yer Alan Bilim Haberleri Üzerine Bir İnceleme

Year 2020, Issue: 33, 178 - 197, 30.06.2020

Meltem Şahin , Hülya Öztekin

https://doi.org/10.31123/akil.694234

Cited By: 5

Abstract

Bilimin halka ulaşmasında, halkın bilimi anlamasında temel kaynaklardan biri olan medyanın, bilimi nasıl aktardığının analiz edilmesi, sorunlu alanlarının tespit edilmesi bilim iletişimi için önemlidir. Bilim gazeteciliğinin oldukça önemli bir misyonu olduğu kabulüyle hareket eden bu çalışmada 1 Ekim-14 Ekim 2019 tarihleri arasında Türkiye’de en çok tiraja sahip; Sabah, Sözcü, Hürriyet ve Posta gazetelerinde yer alan bilim haberleri incelenmiştir. Çalışmanın konusu, Türkiye’de gazetelerde yayımlanan bilim haberlerinde bilimin nasıl sunulduğu, hangi haberlerin bilim haberi olarak aktarıldığı ve bunların bilimsel gerçeklikle olan bağıdır. Bu bağın anlaşılması, analiz edilmesi ve sorunlu alanların çözümü için yeni fikirlere katkıda bulunması amacıyla çalışmanın anlamlı olduğu düşünülmektedir.
Çalışmada içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. İncelenen dönemde toplam 3981 haber tespit edilmiştir. Bunlardan 100 tanesi bilim haberi niteliği taşımaktadır. Bu haberler 5 ana kategori ve 40 alt kategori altında analiz edilmiştir. Çalışmanın bulgu ve sonuçlarına göre; incelenen gazetelerdeki toplam haber sayısının sadece %2,51’inin bilim haberi niteliğinde olması, Türkiye’de bilimin, yazılı basın açısından haber değeri taşımadığı sonucunu ortaya çıkarmıştır. Gazetelerin yalnızca nicelik değil nitelik olarak da bilim haberciliği konusunda zayıf kaldığı görülmektedir. Bilim haberlerinde sansasyonel, şaşırtıcı ve abartılı dil kullanımı, rasyonel bilgi yerine şaşırtıcı ve absürt olanın tercih edilmesi bilim haberlerinde de magazinel üslubun tercih edildiğini göstermektedir.

Keywords

Türkiye’de Bilim Gazeteciliği, Bilim İletişimi, Bilim Gazeteciliği

References

• Alver, F. (2007). Gazeteciliğin Kuramsal Temelleri. İstanbul: Beta Yayınları.
• Angler, M. W. (2017). Science Journalism An Introduction. New York: Routledge.
• Arca, E. (2004). Science Communication Model of Turkey: The Importance of The Role of Scientific. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Fransa: Université de Strasbourg,
• Arslanoğlu, O. B. (2017). Bilimin Eşik Bekçileri: Türkiye’de Gazetecilerin Gözünden Bilim Haberciliği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Bahadır, O. (2001). Cumhuriyet’in İlk Bilim Dergileri ve Modernleşme. İstanbul: İzdüşüm Yayınları.
• Bahadır, O. (2005). Erken Cumhuriyet ve Bilim. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Bauer, M. W. (1998). The Medicalization of Science News – From The “Rocket–Scalpel” to The “Gene–Meteorite” Complex, Social Science Information, 37 (4), s. 731–751.
• Bauer, M. W. ve Gregory, J. (2008). From Journalism to Corporate Communication In Post-War Britain. M. W. Bauer ve M. Bucchi (Ed.). Journalism, Science and Society, Science Communication Between News and Public Relation (s. 33-51) içinde. New York: Routledge.
• Becerikli, S. (2013). Türkiye’deki Bilim Teknoloji Yenilik Habercilerinin Profili ve Haber Yapma Pratikleri Üzerine Düşünmek. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 45, s. 1-18.
• Cankaya, M. (2018). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Sanayi, Bilim ve Teknoloji Yayıncılığı Örneği: Fen ve San’at Mecmuası. ERDEM İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 74, s. 5-34.
• Cassidy, A. (2008). Communicating The Social Sciences. M. Bucchi ve B. Trench (Ed.). Handbook of Public Communication of Science and Technology (s. 225-236) içinde. London: Routledge.
• Dunwoody, S. (2008). Science Journalism. M. Bucchi ve B. Trench (Ed.). Handbook of Public Communication of Science and Technology (s. 15-26) içinde. London: Routledge.
• Dursun, O. (2018). Bilim Gazeteciliğinde Popülaritenin ve Pozitif Bilimlerin Hegemonyası. İleti-ş-im, 29, s. 83-114.
• Erdoğan, İ. (2007). Türkiye’de Gazetecilik ve Bilim İletişimi, Yapısal Özellikler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Araştırmaları Merkezi.
• Fjæstad, B. (2008). Why Journalists Report Science as They Do. M. W. Bauer ve M. Bucchi (Ed.). Journalism, Science and Society, Science Communication Between News and Public Relations (s. 123-131) içinde. New York: Routledge.
• Göpfert, W. (2008). The Strength of PR and The Weakness of Science Journalism. M. W. Bauer ve M. Bucchi (Ed.). Journalism, Science and Society, Science Communication between News and Public Relation (s. 215-226) içinde. New York: Routledge.
• Gregory, J. ve Miller, S. (2010). Science in Public: Communication, Culture and Credibility (s. 215-226) içinde. Cambridge: Basic Books.
• Koloğlu, O. (1997). Halka Doğru Bilim. İstanbul: Türk Bilim Tarihi Kurumu Yayınları.
• Nature Biotechnology (2009). Science Communication Reconsidered, 27(6), s. 514.
• Nelkin, D. (1994). Bilim Nasıl Satılır. İstanbul: Şûle Yayınları.
• Rensberger, B. (2009). Science Journalism: Too Close For Comfort. Nature, 459 (7250), s. 1055-1056.
• Thomas, G. ve Durant, J. (1987). Why Should We Promote the Public Understanding of Science?, Scientific Literacy Papers: A Journal of Research in Science, Education and Research, Summer. s. 1-14.
• Schönbach, K. (2000). Does Tabloidization Make German Local Newspapers Successful? C. Sparks, ve J. Tulloch, (Ed.). Tabloid Tales: Global Debates Over Media Standards (s.63-74) içinde. Lanham, MD: Rowman and Littlefield.
• Vestergård, G. L. (2015). Where Does Science News Come From?. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Denmark: Aarhus University and Experimentarium Science Center.
• Wormer, H. (2008). Science Journalism. W. Donsbach. (Ed.). The International Encyclopedia of Communication Online (s. 4512-4514) içinde. New Jersey: Wiley-Blackwell Publishing.