Research Article
BibTex RIS Cite

Investigation of Acute Effects of Exercises with Vibrating Balance Device on Static and Dynamic Balance Ability

Year 2025, Volume: 25 Issue: 1, 223 - 232

Abstract

This study aimed to examine the acute effects of balance exercises performed with vibration on balance ability. In the study, thirty amateur football players were randomly divided into three groups: vibrating+balance group (n=10), balance group (n=10), and control group (n=10). While the vibrating+balance group performed with the vibration motor mounted on the balance board, the balance group performed a vibration-free balance exercise. The static and dynamic balance measurements were taken in all three groups before and after the studies. At the end of the study, while there was no significant difference between the groups in terms of static balance in the pre-tests, a significant difference was detected between the vibrating+balance group and the control group (F: 4.199, p < 0.02) in the post-tests (t: 2.831, p < 0.019). In terms of times (F:9.716, p<0.01), a significant increase was detected in both the balance and balance+ vibration groups (t:-3.117, p<0.003). In terms of group✻time interaction (F:4.156, p<0.021), it was determined that the vibrating+balance group showed proportionally more improvement (vibrating+balance group: 13.41%, balance group: 4.64%, control group: 0.003%). While there was no significant difference in dynamic balance in the pre-tests, a significant difference was detected between the vibrating+balance group and the control group in the post-tests (t:1.632, p<0.032). In terms of times (F:4.096, p<0.04), a significant increase was determined in both the balance and vibrating+balance groups (t:-2.024, p<0.048). In terms of group✻time (F:1.128, p<0.031) interaction, the vibrating+balance group showed proportionally more improvement (vibrating+balance: 10.22%, balance group: 4.66%, control group: 0.77%). In summary, it was determined that vibratory balance exercise acutely improved static and dynamic balance skills more than the balance exercise performed alone and the control group. As a result, although vibratory balance exercises are recommended for acute development in sports branches where balance performance is important, more studies are needed in this area.

References

  • Altay F., 2001. Ritmik Cimnastikte İki Farklı Hızda Yapılan Chaine Rotasyon Sonrasında Yan Denge Hareketinin Biyomekanik Analizi, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 125.
  • Baumbach, S. F., Fasser, M., Polzer, H., Sieb, M., Regauer, M., Mutschler, W., Blauth, M., 2013. Study protocol: the effect of whole body vibration on acute unilateral unstable lateral ankle sprain-a biphasic randomized controlled trial. BMC Musculoskeletal Disorders, 14, 1-9. https://doi.org/10.1186/1471-2474-14-22
  • Bayraktar, B., Kurtoğlu, M.,2009. Sporda performans, etkili faktörler, değerlendirilmesi ve artırılması. Klinik Gelişim Dergisi, 22(1), 16-24.
  • Cerrah, A. O., Bayram, İ., Yıldızer, G., Uğurlu, O., Şimşek, D., Ertan, H.,2016. Effects of functional balance training on static and dynamic balance performance of adolescent soccer players. International Journal of Sport Exercise and Training Sciences-IJSETS, 2(2), 73-81. https://doi.org/10.18826/ijsets.38897
  • Chang, W. D., Chen, S., Tsou, Y. A., 2021. Effects of Whole-Body Vibration and Balance Training on Female Athletes with Chronic Ankle Instability. Journal of Clinical Medicine, 10(11), 2380 https://doi.org/10.3390/jcm10112380
  • Cloak, R., Nevill, A., Wyon, M., 2016. The acute effects of vibration training on balance and stability amongst soccer players. European Journal of Sport Science, 16(1), 20-26. https://doi.org/10.1080/17461391.2014.973912
  • Demirel N., 2009, Marmara Üniversitesi, Menopoz Öncesi Bayanlarda Tüm Vücut Titreşim Antrenmanının Yaşlanmanın Geciktirilmesi Üzerine Etkisinin İncelenmesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul,35.
  • Despina, T., George, D., George, T., Sotiris, P., George, K., Maria, R., & Stavros, K., 2014. Short-term effect of whole-body vibration training on balance, flexibility and lower limb explosive strength in elite rhythmic gymnasts. Human Movement Science, 33, 149-158. https://doi.org/10.1016/j.humov.2013.07.023
  • Erkmen, N., Suveren, S., Göktepe, A. S., Yazıcıoğlu, K.,2007. Farklı branşlardaki sporcuların denge performanslarının karşılaştırılması. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 5(3), 115-122. https://doi.org/10.1501/sporm_0000000080
  • Fidan, U., Yıldız, M., Şahan, A.,2019. İnsan bilgisayar etkileşimi ile propriyoseptif duyuların geliştirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 177-184. https://doi.org/10.31590/ejosat.637808
  • Gioftsidou, A., Malliou, P., Pafis, G., Beneka, A., Godolias, G., Maganaris, C. N.,2006. The effects of soccer training and timing of balance training on balance ability. European journal of applied physiology, 96, 659-664. https://doi.org/10.1007/s00421-005-0123-3
  • Haksever, B., Düzgün, İ., Deniz, Y., Baltacı, G., 2017. Sağlıklı Bireylere Standart Denge Eğitiminin Dinamik, Statik
  • Denge ve Fonksiyonellik Üzerine Etkileri, Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(3), 40-49.
  • İşler, A. K., 2007. Titreşimin Performansa Etkisi. Spor Bilimleri Dergisi, 18(1),42-56.
  • Koku, F. E., 2015. Sportif Performansın Genetik ile İlişkisi. Spor Hekimliği Dergisi, 50(1), 021-030.
  • Korkmaz, M. 2007, Profesyonel Dansçılarda Propriyoseptif Egzersizlerin Denge Üzerine Etkisi, Yüksek lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul,68.
  • Kuo, A. D., Speers, R. A., Peterka, R. J., Horak, F. B., 1998. Effect of altered sensory conditions on multivariate descriptors of human postural sway. Experimental brain research, 122, 185-195. https://doi.org/10.1007/s002210050506
  • Lam, F. M., Lau, R. W., Chung, R. C., Pang, M. Y., 2012. The effect of whole body vibration on balance, mobility and falls in older adults: a systematic review and meta-analysis. Maturitas, 72(3), 206-213. https://doi.org/10.1016/j.maturitas.2012.04.009
  • Lau, R. W., Liao, L. R., Yu, F., Teo, T., Chung, R. C., Pang, M. Y., 2011. The effects of whole body vibration therapy on bone mineral density and leg muscle strength in older adults: a systematic review and meta-analysis. Clinical rehabilitation, 25(11), 975-988. https://doi.org/10.1177/0269215511405078
  • Lephart, S. M., Pincivero, D. M., Giraido, J. L., Fu, F. H., 1997. The role of propriyoception in the management and rehabilitation of athletic injuries. The American journal of sports medicine, 25(1): 130-137. https://doi.org/10.1177/036354659702500126
  • Naito, E., Kochiyama, T., Kitada, R., Nakamura, S., Matsumura, M., Yonekura, Y., Sadato, N., 2002. Internally simulated movement sensations during motor imagery activate cortical motor areas and the cerebellum. Journal of Neuroscience, 22(9), 3683-3691. https://doi.org/10.1523/jneurosci.22-09-03683.2002
  • Nashner LM., 2001. Computerized Dynamic Posturography.In: Goebel JA, Ed: Practical Management of the Dizzy Patient, Lippincott, Williams&Wilkins, 143-170.
  • Paillard, T., Noe, F., Riviere, T., Marion, V., Montoya, R., Dupui, P., 2006. Postural performance and strategy in the unipedal stance of soccer players at different levels of competition. Journal of athletic training, 41(2), 172-176.
  • Perrin, P., Deviterne, D., Hugel, F., & Perrot, C., 2002. Judo, better than dance, develops sensorimotor adaptabilities involved in balance control. Gait & posture, 15(2), 187-194. https://doi.org/10.1016/s0966-6362(01)00149-7
  • Rabert, M. S., Comas, D. R., Vanmeerhaeghe, A. F., Medina, C. S., i Figuls, M. R., Romero‐Rodríguez, D., Cosp, X. B., 2012. Whole‐body vibration training for patients with neurodegenerative disease. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2. https://doi.org/10.1002/14651858.cd009097
  • Ritzmann, R., Kramer, A., Bernhardt, S., & Gollhofer, A., 2014. Whole body vibration training-improving balance control and muscle endurance. PloS one, 9(2) e89905. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0089905
  • Powers, C.K., Howley E.T., Exercise Physiology (Theory and application to fitness and performance), McGraw-Hill International edition., USA, (2011). https://doi.org/10.1249/00005768-199503000-00027
  • Santos-Filho, S. D., Cameron, M. H., Bernardo-Filho, M., 2012. Benefits of whole-body vibration with an oscillating platform for people with multiple sclerosis: a systematic review. Multiple Sclerosis International.7 https://doi.org/10.1155/2012/274728
  • Stania, M., Juras, G., Słomka, K., Chmielewska, D., Król, P., 2016. The application of whole-body vibration in physiotherapy- A narrative review. Acta Physiologica Hungarica, 103(2), 133–145. https://doi.org/10.1556/036.103.2016.2.1
  • Türkmen, F. C., Köse, N., 2016. Vibrasyon: fizyoterapide kullanımı ve etkileri. Fizyoterapi Seminerleri, 11. Vuillerme, N., Danion, F., Marin, L., Boyadjian, A., Prieur, J. M., Weise, I., Nougier, V., 2001. The effect of expertise in gymnastics on postural control. Neuroscience letters, 303(2), 83-86. https://doi.org/10.1016/s0304-3940(01)01722-0
  • Yıldız, M., Fidan, U., Baybura, İ.,2022. Fitbalance Mobil Denge Ölçüm Cihazının Güvenirliği. Türkiye Spor Bilimleri Dergisi, 6(1), 14-23. https://doi.org/10.32706/tusbid.1086251

Titreşimli Denge Bordunun Geliştirilmesi ve Sporcuların Denge Kabiliyeti Üzerine Akut Etkilerinin Araştırılması

Year 2025, Volume: 25 Issue: 1, 223 - 232

Abstract

Bu çalışmanın amacı titreşim verilerek yapılan denge egzersizlerinin akut olarak denge kabiliyeti üzerindeki etkilerinin incelenmesidir. Çalışmada otuz amatör futbolcu titreşimli denge grubu (n=10), denge grubu (n=10) ve kontrol grubu (n=10) olarak rastgele yöntemle 3 gruba ayrılmıştır. Titreşim grubu denge borduna monte edilmiş titreşim motoru ile çalışırken, denge grubu titreşimsiz denge çalışması yapmıştır. Çalışmalardan önce ve sonra her üç grubunda statik ve dinamik denge ölçümleri alınmıştır. Çalışma sonunda ön testlerde statik denge açısından gruplar arasında anlamlı bir farklılık bulunmazken, son testlerde Denge+Titreşim grubu ile kontrol grubu (F:4,199, p<0,02) arasında anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir (t:2,831, p<0,019). Zamanlar açısından (F:9,716, p<0,01) hem denge hem de Denge+Titreşim gruplarında anlamlı bir artış tespit edilmiştir (t:-3,117, p<0,003). Grup✻zaman (F:4,156, p<0,021) etkileşimi açısından denge+titreşim grubunun oransal olarak (denge+titreşim grubu: %13,41, denge grubu: %4,64, kontrol grubu: %0,003) daha fazla gelişim gösterdiği tespit edilmiştir. Dinamik dengede ön testlerde anlamlı bir farklılık bulunmazken, son testlerde denge+titreşim grubu ile kontrol grubu arasında anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir (t:1,632, p<0,032). Zamanlar açısında (F:4,096, p<0,04) hem denge hem de denge+titreşim gruplarında anlamlı bir artış belirlenmiştir (t:-2,024, p<0,048). Grup✻zaman (F:1,128, p<0,031) etkileşimi açısından denge+titreşim grubunun oransal olarak (denge+titreşim: %10,22, denge grubu: %4,66, kontrol grubu: %0,77) daha fazla gelişim gösterdiği tespit edilmiştir. Özetle titreşimli denge çalışmasının tek başına yapılan denge çalışmasına ve kontrol grubuna oranla akut olarak statik ve dinamik denge becerisini daha fazla geliştirdiği tespit edilmiştir. Sonuç olarak denge performansının önemli olduğu spor branşlarında akut gelişim için titreşimli denge çalışmalarının önerilmesiyle beraber bu alanda daha fazla çalışma yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.

References

  • Altay F., 2001. Ritmik Cimnastikte İki Farklı Hızda Yapılan Chaine Rotasyon Sonrasında Yan Denge Hareketinin Biyomekanik Analizi, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 125.
  • Baumbach, S. F., Fasser, M., Polzer, H., Sieb, M., Regauer, M., Mutschler, W., Blauth, M., 2013. Study protocol: the effect of whole body vibration on acute unilateral unstable lateral ankle sprain-a biphasic randomized controlled trial. BMC Musculoskeletal Disorders, 14, 1-9. https://doi.org/10.1186/1471-2474-14-22
  • Bayraktar, B., Kurtoğlu, M.,2009. Sporda performans, etkili faktörler, değerlendirilmesi ve artırılması. Klinik Gelişim Dergisi, 22(1), 16-24.
  • Cerrah, A. O., Bayram, İ., Yıldızer, G., Uğurlu, O., Şimşek, D., Ertan, H.,2016. Effects of functional balance training on static and dynamic balance performance of adolescent soccer players. International Journal of Sport Exercise and Training Sciences-IJSETS, 2(2), 73-81. https://doi.org/10.18826/ijsets.38897
  • Chang, W. D., Chen, S., Tsou, Y. A., 2021. Effects of Whole-Body Vibration and Balance Training on Female Athletes with Chronic Ankle Instability. Journal of Clinical Medicine, 10(11), 2380 https://doi.org/10.3390/jcm10112380
  • Cloak, R., Nevill, A., Wyon, M., 2016. The acute effects of vibration training on balance and stability amongst soccer players. European Journal of Sport Science, 16(1), 20-26. https://doi.org/10.1080/17461391.2014.973912
  • Demirel N., 2009, Marmara Üniversitesi, Menopoz Öncesi Bayanlarda Tüm Vücut Titreşim Antrenmanının Yaşlanmanın Geciktirilmesi Üzerine Etkisinin İncelenmesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul,35.
  • Despina, T., George, D., George, T., Sotiris, P., George, K., Maria, R., & Stavros, K., 2014. Short-term effect of whole-body vibration training on balance, flexibility and lower limb explosive strength in elite rhythmic gymnasts. Human Movement Science, 33, 149-158. https://doi.org/10.1016/j.humov.2013.07.023
  • Erkmen, N., Suveren, S., Göktepe, A. S., Yazıcıoğlu, K.,2007. Farklı branşlardaki sporcuların denge performanslarının karşılaştırılması. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 5(3), 115-122. https://doi.org/10.1501/sporm_0000000080
  • Fidan, U., Yıldız, M., Şahan, A.,2019. İnsan bilgisayar etkileşimi ile propriyoseptif duyuların geliştirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 177-184. https://doi.org/10.31590/ejosat.637808
  • Gioftsidou, A., Malliou, P., Pafis, G., Beneka, A., Godolias, G., Maganaris, C. N.,2006. The effects of soccer training and timing of balance training on balance ability. European journal of applied physiology, 96, 659-664. https://doi.org/10.1007/s00421-005-0123-3
  • Haksever, B., Düzgün, İ., Deniz, Y., Baltacı, G., 2017. Sağlıklı Bireylere Standart Denge Eğitiminin Dinamik, Statik
  • Denge ve Fonksiyonellik Üzerine Etkileri, Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(3), 40-49.
  • İşler, A. K., 2007. Titreşimin Performansa Etkisi. Spor Bilimleri Dergisi, 18(1),42-56.
  • Koku, F. E., 2015. Sportif Performansın Genetik ile İlişkisi. Spor Hekimliği Dergisi, 50(1), 021-030.
  • Korkmaz, M. 2007, Profesyonel Dansçılarda Propriyoseptif Egzersizlerin Denge Üzerine Etkisi, Yüksek lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul,68.
  • Kuo, A. D., Speers, R. A., Peterka, R. J., Horak, F. B., 1998. Effect of altered sensory conditions on multivariate descriptors of human postural sway. Experimental brain research, 122, 185-195. https://doi.org/10.1007/s002210050506
  • Lam, F. M., Lau, R. W., Chung, R. C., Pang, M. Y., 2012. The effect of whole body vibration on balance, mobility and falls in older adults: a systematic review and meta-analysis. Maturitas, 72(3), 206-213. https://doi.org/10.1016/j.maturitas.2012.04.009
  • Lau, R. W., Liao, L. R., Yu, F., Teo, T., Chung, R. C., Pang, M. Y., 2011. The effects of whole body vibration therapy on bone mineral density and leg muscle strength in older adults: a systematic review and meta-analysis. Clinical rehabilitation, 25(11), 975-988. https://doi.org/10.1177/0269215511405078
  • Lephart, S. M., Pincivero, D. M., Giraido, J. L., Fu, F. H., 1997. The role of propriyoception in the management and rehabilitation of athletic injuries. The American journal of sports medicine, 25(1): 130-137. https://doi.org/10.1177/036354659702500126
  • Naito, E., Kochiyama, T., Kitada, R., Nakamura, S., Matsumura, M., Yonekura, Y., Sadato, N., 2002. Internally simulated movement sensations during motor imagery activate cortical motor areas and the cerebellum. Journal of Neuroscience, 22(9), 3683-3691. https://doi.org/10.1523/jneurosci.22-09-03683.2002
  • Nashner LM., 2001. Computerized Dynamic Posturography.In: Goebel JA, Ed: Practical Management of the Dizzy Patient, Lippincott, Williams&Wilkins, 143-170.
  • Paillard, T., Noe, F., Riviere, T., Marion, V., Montoya, R., Dupui, P., 2006. Postural performance and strategy in the unipedal stance of soccer players at different levels of competition. Journal of athletic training, 41(2), 172-176.
  • Perrin, P., Deviterne, D., Hugel, F., & Perrot, C., 2002. Judo, better than dance, develops sensorimotor adaptabilities involved in balance control. Gait & posture, 15(2), 187-194. https://doi.org/10.1016/s0966-6362(01)00149-7
  • Rabert, M. S., Comas, D. R., Vanmeerhaeghe, A. F., Medina, C. S., i Figuls, M. R., Romero‐Rodríguez, D., Cosp, X. B., 2012. Whole‐body vibration training for patients with neurodegenerative disease. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2. https://doi.org/10.1002/14651858.cd009097
  • Ritzmann, R., Kramer, A., Bernhardt, S., & Gollhofer, A., 2014. Whole body vibration training-improving balance control and muscle endurance. PloS one, 9(2) e89905. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0089905
  • Powers, C.K., Howley E.T., Exercise Physiology (Theory and application to fitness and performance), McGraw-Hill International edition., USA, (2011). https://doi.org/10.1249/00005768-199503000-00027
  • Santos-Filho, S. D., Cameron, M. H., Bernardo-Filho, M., 2012. Benefits of whole-body vibration with an oscillating platform for people with multiple sclerosis: a systematic review. Multiple Sclerosis International.7 https://doi.org/10.1155/2012/274728
  • Stania, M., Juras, G., Słomka, K., Chmielewska, D., Król, P., 2016. The application of whole-body vibration in physiotherapy- A narrative review. Acta Physiologica Hungarica, 103(2), 133–145. https://doi.org/10.1556/036.103.2016.2.1
  • Türkmen, F. C., Köse, N., 2016. Vibrasyon: fizyoterapide kullanımı ve etkileri. Fizyoterapi Seminerleri, 11. Vuillerme, N., Danion, F., Marin, L., Boyadjian, A., Prieur, J. M., Weise, I., Nougier, V., 2001. The effect of expertise in gymnastics on postural control. Neuroscience letters, 303(2), 83-86. https://doi.org/10.1016/s0304-3940(01)01722-0
  • Yıldız, M., Fidan, U., Baybura, İ.,2022. Fitbalance Mobil Denge Ölçüm Cihazının Güvenirliği. Türkiye Spor Bilimleri Dergisi, 6(1), 14-23. https://doi.org/10.32706/tusbid.1086251
There are 31 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Biomedical Engineering (Other)
Journal Section Articles
Authors

İsmail Baybura 0000-0001-6869-5038

Mehmet Yıldız 0000-0003-3481-7775

Ugur Fidan 0000-0003-0356-017X

Early Pub Date January 28, 2025
Publication Date
Submission Date December 11, 2023
Acceptance Date September 16, 2024
Published in Issue Year 2025 Volume: 25 Issue: 1

Cite

APA Baybura, İ., Yıldız, M., & Fidan, U. (2025). Titreşimli Denge Bordunun Geliştirilmesi ve Sporcuların Denge Kabiliyeti Üzerine Akut Etkilerinin Araştırılması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 25(1), 223-232.
AMA Baybura İ, Yıldız M, Fidan U. Titreşimli Denge Bordunun Geliştirilmesi ve Sporcuların Denge Kabiliyeti Üzerine Akut Etkilerinin Araştırılması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi. January 2025;25(1):223-232.
Chicago Baybura, İsmail, Mehmet Yıldız, and Ugur Fidan. “Titreşimli Denge Bordunun Geliştirilmesi Ve Sporcuların Denge Kabiliyeti Üzerine Akut Etkilerinin Araştırılması”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi 25, no. 1 (January 2025): 223-32.
EndNote Baybura İ, Yıldız M, Fidan U (January 1, 2025) Titreşimli Denge Bordunun Geliştirilmesi ve Sporcuların Denge Kabiliyeti Üzerine Akut Etkilerinin Araştırılması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi 25 1 223–232.
IEEE İ. Baybura, M. Yıldız, and U. Fidan, “Titreşimli Denge Bordunun Geliştirilmesi ve Sporcuların Denge Kabiliyeti Üzerine Akut Etkilerinin Araştırılması”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, vol. 25, no. 1, pp. 223–232, 2025.
ISNAD Baybura, İsmail et al. “Titreşimli Denge Bordunun Geliştirilmesi Ve Sporcuların Denge Kabiliyeti Üzerine Akut Etkilerinin Araştırılması”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi 25/1 (January 2025), 223-232.
JAMA Baybura İ, Yıldız M, Fidan U. Titreşimli Denge Bordunun Geliştirilmesi ve Sporcuların Denge Kabiliyeti Üzerine Akut Etkilerinin Araştırılması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi. 2025;25:223–232.
MLA Baybura, İsmail et al. “Titreşimli Denge Bordunun Geliştirilmesi Ve Sporcuların Denge Kabiliyeti Üzerine Akut Etkilerinin Araştırılması”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, vol. 25, no. 1, 2025, pp. 223-32.
Vancouver Baybura İ, Yıldız M, Fidan U. Titreşimli Denge Bordunun Geliştirilmesi ve Sporcuların Denge Kabiliyeti Üzerine Akut Etkilerinin Araştırılması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi. 2025;25(1):223-32.