The Origins of the Government System with Its Building-Theoretical-Reactive Dimensions

Year 2021, Volume: 5 Issue: 1, 419 - 439, 26.01.2021

Yahya Demirkanoğlu

https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.827719

Abstract

İnşacı-Teorik-Tepkisel Boyutlarıyla Hükümet Sisteminin Kökenleri

Abstract

Bu çalışma hükümet sistemlerinin kökenlerini incelemek amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmada literatürde en yaygın üç hükümet sistemi (parlamenter sistem, başkanlık sistemi ve yarı başkanlık sistemi) inceleme nesnesi olarak ele alınmıştır. Seçilen hükümet sistemleri İngiltere, ABD ve Fransa örnekleri üzerinden incelenmiştir. Bunun nedeni, anılan ülkelerin benimsediği hükümet sistemi açısından en iyi örneği teşkil etmeleri ve her birinin farklı bir tarihselliğe sahip oluşudur. Bu kapsamda çalışma inşacı yönü ile İngiltere; teorik/modelci yaklaşım ile ABD ve tepkisel tercihi ile Fransa şeklinde üç başlıkta kurgulanmıştır. Sonuç olarak ülkelerin hükümet sistemlerinde tarihin, teorinin ve kriz durumunda geliştirilen tepkilerin belirleyici olduğu anlaşılmıştır.

Keywords

Hükümet sistemleri, İngiltere, ABD, Fransa, Hükümet Sistemlerinin Kökenleri

References

• ALKAN, H. (2013). Karşılaştırmalı Siyaset Başkanlık ve Parlamenter Sistemler Işığında Yarı Başkanlık Modelleri, Açılım Kitap, İstanbul.
• ALTUNOK, H. (2015). “Amerika Birleşik Devletleri”. B. Aykaç ve Ş. Durgun (Ed.), Çağdaş Siyasal Sistemler (69-96). Alter Yayıncılık, Ankara.
• ARMAOĞLU, F. (2018). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995). Kronik Kitap, İstanbul.
• ARON, R. (1976). Demokrasi ve Totalitarizm, V. Hatay (Çev.). Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• ARSLAN, R. (2015). Demokratik Yönetim Sistemleri. Dora Basım Yayın, Bursa.
• ATEŞ, T. (2017). Siyasal Tarih, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• BAYRAKTAR DURGUN, G.(2015). “Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı”. B. Aykaç ve Ş. Durgun (Der.), Çağdaş Siyasal Sistemler (15-66). Alter Yayıncılık, Ankara.
• BİLİR, Faruk (2013), “Hükümet Sistemleri Tartışmaları Bağlamında Hükümet Sistemimiz ve Partili Cumhurbaşkanı”, Yeni Türkiye, Başkanlık Sistemi Özel Sayısı (51): 303-308.
• BRYCE, J. (1962). Amerikan Siyasi Rejimi, T. Ataöv ve A. Payaslıoğlu (Çev). Yenilik Basımevi, İstanbul.
• ÇAM, E. (2000). Çağdaş Devlet Sistemleri. Der Yayınları, İstanbul.
• DAVİS, H. C. (2009). Taş Devrinden Bugüne Tarihimiz İnsanın Hikâyesi, B. Bıçakçı (Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları İstanbul.
• DEMİR, F. (2013). “Yarı Başkanlık Hükümet Sistemi ve Türkiye”. Yaşar Üniversitesi Dergisi, 8(Özel): 831-876.
• DEMİRKIRAN, Ö. (2007). “Fransa’nın Güvenlik Politikası: De Gaulle Dönemi (1958-1969)”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (5):79-92.
• DUVERGER, M. (1994). Siyasal Rejimler, T. Tunçdoğan (Çev.). İletişim Yayınları, İstanbul.
• DUVERGER, M. (2010). “Yeni Bir Siyasal Sistem Modeli: Yarı Başkanlık Hükümeti”. M. Turhan (Der.), M. Turhan (Çev.), Devlet ve Hukuk Üzerine Yazılar (68-97). Gündoğan Yayınları, İstanbul.
• ERDOĞAN, M. (2010). Anayasal Demokrasi. Siyasal Kitabevi, Ankara.
• ERKUL, İ. Ç. (2015). “İngiliz Parlamentosu’nun Mutlak Monarşiye Karşı Güç Kazanma Sürecinin Analizi”, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 34(2): 131-151.
• EROĞUL, C. (2000). Anatüzeye Giriş. İmaj Yayınevi, Ankara.
• EROĞUL, C. (2016). Çağdaş Devlet Düzenleri. İmaj Yayınevi, Ankara. Fransa Anayasası (1958), http://mahmudcelaleddinoktenaihl.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/44/10/761717/dosyalar/2019_10/13124433_Fransa_AnayasasY.pdf , 08.10.2020.
• GEMALMAZ, M. S. (2005). Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş. Legal Yayıncılık, İstanbul.
• GÖZE, A. (2017). Siyasal Düşünceler ve Yönetimler. Beta Yayın, İstanbul.
• GÖZLER, K. (2011). Anayasa Hukukunun Genel Teorisi Cilt I. Ekin Yayınevi, Bursa.
• GÖZÜBÜYÜK, A. Ş. (2003). Anayasa Hukuku. Turhan Kitabevi, Ankara.
• GÜLSOY, M. T. (2013). “Hükümet Sistemlerini Karşılaştırmak: Türkiye İçin Bir Değerlendirme”. Yeni Türkiye, Başkanlık Sistemi Özel Sayısı (51): 257-279.
• HEKİMOĞLU, M. M. (2009). Anayasa Hukukunda Karşılaştırmalı “Demokratik Hükümet Sistemleri ve Türkiye. Detay Yayıncılık, , Ankara.
• ISBEL, C.E. (1975). “The Evolution Of Parliament And The Constitution”. Journal of the Royal Historical Society of Queensland, 9(6): 34-42. (https://core.ac.uk/download/pdf/15094211.pdf).
• KARATEPE, Ş. (2013). “Hükümet Sistemleri ve Türkiye”, Yeni Türkiye, Başkanlık Sistemi Özel Sayısı (51): 223-235.
• KORKMAZ, T. (2015). “Fransa Cumhuriyeti”. B. Aykaç ve Ş. Durgun (Ed.), Çağdaş Siyasal Sistemler (99-134). Alter Yayıncılık, Ankara.
• KUZU, B. (2017). Her Yönüyle Başkanlık Sistemi. Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul.
• LIPSON, L. (1997). Siyasetin Temel Sorunları, F. Yavuz (Çev.). Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• LYON, A. (2012). “The English Parliament”, Benjamin Isakhan and Stephen Stockwell (Ed.), The Edinburgh Companion to the History of Democracy (167-176). Edinburgh University Press, Scotland.
• MADDICOT, J.R. (2010). The Origins of the English Parliament, 924–1327. Oxford University Press.
• MAYO, H. B. (1964). Demokratik Teoriye Giriş, E. Kongar (Çev.), Türk Siyasi İlimler Derneği Yayınları, Ankara.
• MOORE, B. (1989). Diktatörlüğün ve Demokrasinin Toplumsal Kökenleri, Şirin Tekeli ve Alaeddin Şenel (Çev.). V Yayınları, Ankara.
• NİTAS, K. (2003). “Fransa Yönetim Sistemi”. Yirmi Birinci Yüzyılda Yönetim (201-278), Türk İdari Araştırmalar Vakfı, Ankara. http://www.arem.gov.tr/ortak_icerik/arem/Projeler/21yy/fransa.pdf.
• OĞUZ, M. C. (2017). “ABD’de ‘Progressivism’ Hareketi ve Woodrow Wilson’un Kurucu Babalar’a İtirazı”. Amme İdaresi Dergisi, 50(1): 1-25.
• OKTAY, C. (2018). “Çoğunlukçu Kurumsallaşmış Yarı-Başkanlık Rejimi: Fransa”. E. Kalaycıoğlu ve D. Kağnıcıoğlu (Ed.), Karşılaştırmalı Siyasal Sistemler (71-103). Anadolu üniversitesi Açıköğretim Yayınları, Eskişehir.
• ONAR, E. (2005). “Türkiye’nin Başkanlık veya Yarı-Başkanlık Sistemine Geçmesi Düşünülmeli midir?”. T. Ergül (Ed.), Başkanlık Sistemi (70-104). Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara.
• OZANKAYA, Ö. (2004). “Kendi Kaleminden Bir Politika Sanatçısı General De Gaulle’ün Tarihsel Konuşmaları”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 47(1): 379-394.
• ÖZDEMİR, H. (2017), “Büyük Britanya Ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığında Ulus Devletin Oluşumu ve Sorunları Üzerine Bir Değerlendirme”. İnönü University International Journal Of Social Sciences (Inıjoss), 6(2): 23-48.
• ÖZDEMİR, H. (2018). 100 Soruda Hükümet Sistemleri. Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• ÖZEN, Ç. ve AKDEVELİOĞLU, A. (2017). “Hür Fransa’dan IV. Cumhuriyet’e Fransa’da Güçlü Hükümet Mücadelesi: De Gaulle’ün Siyasi Yenilgisi ve Parlamentarizme Geri Dönüş”. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 16(1): 81-106.
• ÖZER, A. (2010). Anayasa Hukuku Genel İlkeler. Turhan Kitabevi, Ankara.
• ÖZTAN, R. H. (2009). Çağa İsmini Veren Kadın: I. Elizabeth, http://www.iekaum.hacettepe.edu.tr/cagaisminiveren.pdf, 20.07.2020.
• PARLAK, B. ve Cantürk, C. (2009). Karşılaştırmalı Siyasal ve Yönetsel Yapılar. Alfa Aktüel Yayınları, Bursa.
• ROBERTS, J.M. (2015). Avrupa Tarihi, F. Aytuna (Çev.). İnkilap Kitabevi, İstanbul.
• ROSKİN, M. G. (2016). Çağdaş Devlet Sistemleri: Siyaset, Coğrafya, Kültür, B. Seçilmişlioğlu (Çev.). Adres Yayınları, Ankara.
• RUDE, G. (2018), Fransız Devrimi, A. İ. Dalgıç (Çev.). İletişim Yayınları, İstanbul.
• SANDER, O. (1996). Siyasi Tarih 1918-1994. İmge Kitabevi, Ankara.
• SANDER, O. (2003), Siyasi Tarih İlkçağlardan 1918’e. İmge Kitabevi, Ankara.
• SARTORI, G. (1997). Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği, E. Özbudun (Çev.). Yetkin Yayınları, Ankara:.
• SAYARI, Sabri (2018), “Çoğunlukçu Kurumsallaşmış Kurumsallaşmış Başkanlık Rejimi: ABD”. E. Kalaycıoğlu ve D. Kağnıcıoğlu (Ed.), Karşılaştırmalı Siyasal Sistemler (104-130). Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını, Eskişehir.
• ŞAHİN, B. (2014). “Tarihsel Süreçte Demokrasi Fikri ve Pratiğinin Oluşumu”, İ. Dağı ve E. Gökalp (Ed.), İnsan Hakları ve Demokratikleşme Süreci (124-149). Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını, Eskişehir.
• ŞAYLAN, G. (1981). Çağdaş Siyasal Sistemler. Sevinç Matbaası, Ankara.
• ŞENCAN, H. (2017). “Çatışmacı Parlamentarizmden Melez Bir Çözüme: Fransa’da Yarı Başkanlık Sistemi”. S. Gökçimen (Ed.), Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri Yarı Başkanlık Sistemi: Fransa, Polonya ve Rusya Örnekleri (25-100). TBMM Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• TANİLLİ, S. (2015). Uygarlık Tarihi. Cumhuriyet Kitapları, İstanbul.
• TAŞKIN, Y. (2015). Modern Siyasal Hayat: Kurumların Doğuşu ve Küreselleşmesi”. Y. Taşkın (Ed.), Siyaset: Kavramlar, Kurumlar, Süreçler (49-80). İletişim Yayınları, İstanbul.
• TEZİÇ, E. (2012). Anayasa Hukuku (Genel Esaslar). Beta Yayınevi, İstanbul.
• TEZİÇ, E. (2013). “Başkanlık Sistemi”. Yeni Türkiye, Başkanlık Sistemi Özel Sayısı (51): 366-371.
• UK Parliament (2020). “The Reforms of 1258”. https://www.parliament.uk, https://www.parliament.uk/about/living-heritage/evolutionofparliament/originsofparliament/birthofparliament/overview/simondemontfort/1258reforms/. 06.08.2020.
• ULUŞAHİN, N. (2003). “Demokratik Siyasal Rejimlerin Sınıflandırılmasında Farklı Bir Yaklaşım: “Yarı Başkanlık”tan “İki Başlı Yürütme Yapılanması”na”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52(2): 199-233.
• VERNON, M. C. (1961). Devlet Sistemleri (Mukayeseli Devlet İdaresine Giriş), M. Soysal (Çev.). Sevinç Basımevi, Ankara. U.S. Embassy Turkey (2020). “Amerikan Hükümetinin Ana Hatları”, http://www.usemb-ankara.org.tr/ABDAnaHatlar/Hukumet.htm, (17.11.2020).
• YAYLA, A. (2014). Karşılaştırmalı Siyasal Sistemler. Adres Yayınları, Ankara.
• YÜCEL, B. (2003). “Yarı - Başkanlık Sisteminin Hükümet Modeli Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma: Fransa Modeli ve Komünizm Sonrası Polonya”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52 (4): 335-364.