Türkiye’de Özel Gereksinimli Bireylerin Aileleri İçin Yapılmış Aile Eğitim Programlarının Alanyazın İncelenmesi

Year 2023, Volume: 12 Issue: 1, 28 - 60, 02.07.2023

Elif Alpay Çelik , Raziye Erdem

https://doi.org/10.17539/amauefd.1219745

Abstract

Bu çalışmada, 1986-2022 yılları arasında özel gereksinimli bireylerin aileleri için yapılmış aile eğitim programlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu çalışma 2022 yılında gerçekleştirilmiştir. Tarama sırasında “aile”, “aile eğitimi”, “aile eğitim programı”, “anne”, “baba”, “kardeş”, “ebeveyn” anahtar kelimeleri ile “Google Akademik” “TR Dizin” “Dergipark” “YÖK Tez Merkezi”, “Ebscohost”, “Proquest” veri tabanları taranmıştır. Çalışma kapsamında ölçütleri karşılayan 60 çalışma incelenmiştir. Araştırmada derleme çalışması yapılmış ve çalışmaların özetlenmesi için betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Çalışmanın güvenirliğini sağlamak için başka bir özel eğitim öğretmeninden tarama yapması istenmiş ve kodlayıcı güvenirliği % 100 çıkmıştır. İncelenen çalışmalar; çalışmanın yayın yılı, çalışmanın yayın türü, yazarın bağlı olduğu üniversite, çalışmanın alanı, çalışmanın katılımcıları, araştırma yöntemi, konusu, çalışmanın veri toplama araçları ve çalışmanın bulguları olmak üzere dokuz başlık olarak incelenmiştir. Yapılan analiz sonucunda çalışmaların en fazla 2015 yılında yapıldığı ve çalışma yazarlarının çoğunlukla Anadolu ve Gazi Üniversitesi’ne bağlı oldukları bulunmuştur. Araştırma kapsamında getirilen bazı öneriler ise özel eğitim alanındaki derleme çalışmalarının ve özel eğitimdeki aile eğitim programlarının arttırılması şeklindedir.

Keywords

Aile, aile eğitimi, aile eğitim programı, aile eğitim çalışmaları

References

• Afat, N. (2013). Üstün zekâlı çocukların ebeveynlerine yönelik geliştirilen aile eğitim programının etkililiğinin sınanması (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Akkök F, Ögetürk B ve Kökdemir H. (1998). İlköğretimde aile katılımı. Eğitim '97-1998, TED Ankara Koleji Dergisi; 1 (1): 14-17.
• Aksoy, M., & Demirli, C. (2020). zihinsel engelli çocuğu olan annelerin karşılaşabilecekleri güçlüklerle baş etme durumlarının incelenmesi: Bir aile destek eğitim programının uygulanması. Education Sciences, 15(3), 73-84.
• Aktaş, B. (2015). Aile eğitiminin otizmli çocuğa sahip ailelerin milieu öğretim tekniklerinden tepki isteme–model olmayı kullanmalarındaki etkililiği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Alptekin, A. E. (2011). 0-3 yaş özel eğitim alan zihinsel engelli çocukların gelişiminde aile katılımlı eğitimin etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Arabacı N. (2015). Okul öncesi eğitimde aile katılımı. A.B. Aksoy (Ed.). Aile eğitimi ve katılımı. Her yönüyle okul öncesi eğitim-10. Ankara: Hedef CS Basın Yayın.
• Aydın, O., & Cavkaytar, A. (2020). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bir Çocuğa Temel Matematik Becerilerinin Öğretiminde Baba Eğitim Programının Etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21(1), 71-93.
• Balta, M. (2010). Almanya'daki zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip Türk ailelerin gereksinimleri doğrultusunda hazırlanan aile eğitimi uygulamasının etkililiği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Batu, S. E., Bozkurt, F. ve Öncül, N. (2014). görsel destek ile öğretilen eşzamanlı ipucuyla öğretimin annelerin otizmli çocuklarına beceri öğretmelerindeki etkililiği. Eğitim ve Bilim, 39 (174) 91-104.
• Batu, S. (2008). Kaynaştırma ve destek özel hizmetleri. İ. Diken (Ed.) Özel eğitime gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim içinde (s. 89-107). Ankara: Pegem Akademi.
• Bayraktar, V., Güven, G. ve Temel, F. Z. (2016). Okul öncesi kurumlarda görev yapan öğretmenlerin aile katılım çalışmalarına yönelik tutumlarının incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(2), 755-770.
• Berbercan, F. (2010). Problem davranışların azaltılmasına yönelik grup aile eğitim programı’nın babaların davranışları kontrol etmek için gerekli kavram ve işlem süreçlerini kazanmalarına etkisi. (Yayimlanmamiş Yüksek Lisans Tezi). Gazı̇ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Berbercan, F. ve Tavil, Y. Z. (2012). Grup aile eğitim programının babaların davranışsal işlem süreçlerini kazanmalarına etkisi. Gazi University Journal Of Gazi Educational Faculty (Gujgef), 32(2).
• Birkan, B. (2001). Küçük Adımlar Kursu'nun gelişim geriliği olan çocuğa sahip annelerin küçük adımları uygulama becerilerini kazanmalarına etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Boyraz, G. (2015). Aile eğitim programının annelerin ayrımlı pekiştirme kullanarak çocuklarına kural kazandırma becerisini edinmelerine etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Can Toprakçı, N. (2006). Kurumda eğitim alan zihinsel engelli öğrencilerin annelerine genişletilmiş aile eğitim programının uygulanmasının öğrencilerin matematik ders amaçlarını edinmelerinde, sürdürme ve genellemelerine etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Cavkaytar, A. (1998). Zihin engellilere öz bakım ve ev içi becerilerinin öğretiminde bir aile programının etkililiği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Cavkaytar, A. (1999). Zihin engellilere özbakım ve ev içi becerilerinin öğretiminde bir aile eğitimi programının etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 2(03).
• Cavkaytar, A. (2007). Özel eğitime giriş. Kök Yayıncılık.
• Cavkaytar, A. (2016). özel eğitimde aile eğitimi. Vize Akademi.
• Cavkaytar, A., Melekoğlu, M. ve Yıldız, G. (2014). geçmişten günümüze özel gereksinimli olma ve zihin yetersizliği: Dünya’da ve Türkiye’de kavramların evrimi. Anadolu University Journal of Social Sciences, 111-122.
• Coşkun, İ., Dündar, Ş., ve Parlak, C. (2014). Türkiye’de özel eğitim alanında yapılmış lisansüstü tezlerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (2008-2013). Ege Eğitim Dergisi, 15(2), 375-396.
• Çakmak, S. (2011). Görme engeli olan çocuklara özbakım becerilerini kazandırmada video ile model olunarak sunulan aile eğitim programının etkililiği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çotuk, H. (2015). Görme yetersizliğinden etkilenmiş çocuklara kardeş öğretimi aracılığıyla sunulan bağımsız hareket becerilerinin eşzamanlı ipucuyla öğretiminin etkililiği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demirci, İ. (2015). Renk öğretimine yönelik hazırlanan aile eğitim programının etkililiği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Diler Sönmez, N. (2008). Eve Dayalı gündüz tuvalet kontrolü aile eğitimi programı’nın annelerin kuruluk kaydı tutma ile gündüz tuvalet kontrolü kazandırma becerisini ve çocukların gündüz tuvalet kontrolünü kazanmasındaki etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dilmaç, B., Çıkılı, Y., Koçak, F. ve Çalıkçı, M. (2009). zihinsel engelli çocuğa sahip olan annelerin kaygı düzeylerini azaltıcı eğitim programının annelerin durumluk ve sürekli kaygı düzeylerine etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (24).
• Dilsiz, H. (2019). Serebral palsili çocukların ebeveynlerine uygulanan aile eğitimi programının aile işlevleri, yılmazlık ve umutsuzluk üzerindeki etkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Doktoa Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ereş, F. (2009). Toplumsal bir sorun: Suçlu çocuklar ve ailenin önemi. Aile ve Toplum Dergisi, 5, 88 – 96.
• Ertürk-Mustul, E. (2015). Çok ileri dereceli işitme kayıplı çocuğu olan işiten bir annenin etkileşim davranışlarının aile eğitimi bağlamında incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Gıcı-Vatansever, A. (2018). Otizm spektrum bozukluğuna sahip çocuğu olan annelere sunulan koçluk uygulamalarının annelerin öğretim becerilerini ve çocukların ortak dikkate tepki verme becerilerini edinmeleri üzerindeki etkileri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Gökcan, M. (1987). Aile eğitiminin işitme engelli çocukların ailelerinin beklentileri üzerine (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir
• Gökçe, S. (2017). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuğa sahip ailelerin katıldıkları aile eğitimi programı sonrasındaki yaşam döngüsüne ilişkin görüşleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.
• Gül, S. O. ve Diken, İ. H. (2009). A review of master and doctoral dissertations in the field of early childhood special education in Turkey. International Journal of Early Childhood Special Education, 1 (1), 46-78.
• Güneş, N. (2012). Annelerin sunduğu eşzamanlı ipucuyla öğretimin gelişimsel yetersizliği olan çocuklarına bağcık bağlama becerisinin öğretimi üzerindeki etkililiği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.
• Gürdoğan Bayır, Ö. (2019). Dezavantajlı gruptaki çocuklarla eğitim süreci: sınıf öğretmeni adaylarının görüşleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1-14.
• Kargın, T. (1990). Eğitsel yaklaşımlı aile rehberliğinin işitme engelli çocukların sözel iletişim becerilerine etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kargın, T. (2001). Kırsal bölgede yaşayan işitme engelli çocuklara yönelik geliştirilen bireyselleştirilmiş aile eğitim programının etkililiğinin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Özel Eğitim Dergisi, 3(1), 49-60.
• Keçeli-Kaysılı, B. (2008). Akademik başarının arttırılmasında aile katılımı. Özel Eğitim Dergisi, 9(1), 69-83.
• Keser, F., ve Cavkaytar, A. (2021). Özel gereksinimli çocuklara serbest zaman becerisinin öğretiminde aile eğitiminin etkililiği (Sezep). Anadolu Journal of Educational Sciences International, 11(2), 505-528.
• Kılıç, S., ve Kılıçoğlu, E. A. (2021). Pandemi sürecinde çevrimiçi yürütülen ev programı ve uygulamalar üzerine bir olgu sunumu. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 4(8), 104-116.
• Kızılkaya, A. E. (2021). Otizm Spektrum Bozukluğu olan çocuğa sahip ebeveynlere yönelik geliştirilen pekiştireç eğitim programının olumlu davranışların arttırılmasına etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Kizir, M. (2018). Ayrık denemelerle öğretimin çevrimiçi sunulan aile eğitim programıyla kazanımının incelenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Koca, A. (2016). İşitme kayıplı çocuğu olan bir ailenin aile eğitimi sürecinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.
• Kocabaş, E. Ö. (2006). Eğitim sürecinde aile katılımı: Dünyada ve Türkiye’deki çalışmalar. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 143-153.
• Kuloğlu, N. (2001). Bilgi verici psikolojik danışma ve didaktik bilgi verme programlarının down sendromlu bebeği olan anne-babaların umutsuzluk, gereksinim ve eş ilişkisi düzeylerine etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Küçüker, S. (1993). Özürlü çocuk ailelerine yönelik psikolojik danışma hizmetleri. Özel Eğitim Dergisi. 1 (3), 23-29.
• Küçüker, S., Bakkaloğlu, C. H. ve Sucuoğlu, B. (2001). Erken eğitimin gelişimsel geriliği olan çocukların anne-babalarının stres ve depresyon düzeyleri üzerindeki etkisinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 3(1). 1-11.
• Meral, B. F., Özbey, F., ve Sola C. (2011). Küçük adımlar erken eğitim programının aile görüşlerine göre değerlendirilmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (22), 25-40.
• Olçay Gül, S. (2011). Ailelerce sunulan sosyal öykülerin otistik spektrum bozukluğu olan ergenlerin sosyal becerilerine etkileri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Eskişehir.
• Özcan, N. (2004). Zihin özürlü çocuklara tuvalet becerisi öğretimine yönelik aile eğitimi programının etkililiği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.
• Özcan, N. ve Cavkaytar, A. (2009). Öğretmen olarak ebeveynler: Ebeveynlere otizmli ve zeka geriliği olan çocuklarına tuvalet becerilerini nasıl öğreteceklerini öğretmek. Gelişimsel Yetersizliklerde Eğitim ve Öğretim, 237-243.
• Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği, (2018). T.C. Resmi Gazete, 30471, 7 Temmuz 2018.
• Özen, A. (2014). Gelişimsel yetersizliği olan çocukların annelerine eğitim uzmanlarıyla çalışırken gerekli olan etkili iletişim becerilerinin kazandırılması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.
• Özkubat, U. ve Töret, G. (2014). Zihinsel yetersizliği olan çocuklara gündüz tuvalet kontrolü becerisi öğretiminde anneleri tarafından sunulan geleneksel gündüz tuvalet kontrolü öğretimin etkililiği. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(35), 61-84.
• Richter Kanik, N. (1998). Erken eğitim Down Sendromlu bebeği olan annelerin stres ve anne-bebek etkileşim düzeyine etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Sönmez, N., & Aykut, Ç. (2011). Gelişimsel yetersizliği olan bir çocuğa annesi tarafından bağımsız tuvalet yapma becerisinin eşzamanlı ipucu ile kazandırılması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 1151-1171.
• Sönmez, N., & Varol, N. (2009). Annelere eve dayalı gündüz tuvalet kontrolü öğretme becerilerinin kazandırılması. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 8 (16), 159-178.
• Sucuoğlu, B., Küçüker, S., ve Kanık, N. (1992). Özel eğitimde anne-baba eğitimi programları. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (Jfes), 25(2), 521-537.
• Sucuoğlu, B., Küçüker, S., & Kanık, N. (1994). Anne babaların özürlü çocuklarının eğitimine katılımları. Yayımlanmamış Araştırma Raporu. AÜ Eğitim Bilimleri Fakültesi, EPH Anabilim Dalı, Ankara.
• Şahin, F. T. ve Kalburan, F. N. C. (2009). Aile eğitim programları ve etkililiği: dünyada neler uygulanıyor? Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(25), 1-12.
• Şahin, S. (1994). Zihin engelli çocukların ailelerine verilen eğitimin çocuğun kavram gelişimine etkisinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şeker, E. (2013). Özel gereksinimli çocuğa sahip ebeveynlere yönelik olarak düzenlenen aile eğitimi etkinliklerinin değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Şimşek Ş. (2018). Anne eğitim programının işitme engelli çocukların dil gelişimlerine etkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tavil, Y. Z. (2005). Davranış denetimi aile eğitim programının annelerin davranışsal işlem süreçlerini kazanmalarına etkisi (doğrudan öğretim yaklaşımı ile sunulan). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tavil, Y. Z. ve Karasu, N. (2013). Aile eğitim çalışmaları: Bir gözden geçirme ve meta-analiz örneği. Eğitim ve Bilim, 38(168), 85-95.
• Tekin-İftar, E. (2008). Gelişimsel yetersizliği olan çocuklara topluluk becerilerini öğretmek için eş zamanlı yönlendirme ile ebeveyn tarafından sağlanan topluluk temelli eğitim. Gelişimsel Yetersizliklerde Eğitim ve Öğretim, 249-265.
• Turan, Z. (2010). İşitme kayıplı çoculdarda doğal işitsel-sözel yaklaşımla sürdürülen bir aile eğitimi çalışmasının incelenmesi. Educational Sciences: Theory & Practice, 10(3),1697-1756.
• Turan, Z., Koca, A., & Uzuner, Y. (2019). işitme kayıplı çocuğu olan bir annenin aile eğitimi sürecinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 20(1), 93-117.
• Ulugöl, F. ve Cavkaytar, A. (2020). zihin yetersizliği olan bireylere ev içi becerilerinin öğretiminde aile eğitimi programının etkililiği. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 10(2), 930-957.
• Uyaroğlu, A. K. ve Bodur, S. (2009). Zihinsel yetersizliği olan çocukların anne-babalarında kaygı düzeyi ve bilgilendirmenin kaygı düzeyine etkisi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(5).
• Ünlü, S. (1986). İşitme engelli çocukları olan ailelerin uzaktan öğretim ile eğitilmesi. (Yayımlanmaış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Üstünoğlu, Ü. (1991). Okulöncesi dönemdeki aile eğitiminde benimsenebilecek farklı yaklaşımlar. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1-2), 121-133.
• Vardarcı, G. (2011). Otistik çocuklu ailelere uygulanacak aile eğitim programının aile içi iletişim becerilerine, ailenin problem çözme becerilerine ve otistik çocuklarıyla ilgili algılarına etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Varol, N. (1996). Beceri öğretim materyali geliştirme ve beceri öğretiminde ipuçlarının kullanımı. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 35-46.
• Varol, N. (2005). Aile eğitimi. Kök Yayıncılık.
• Vuran, S. (1997). Zihinsel engelli çocuk annelerine ödüllendirme ve eleştirmemenin kazandırılmasında bilgilendirme, dönüt verme, dönüt verme ve ödüllendirmenin etkililiği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Yakın, M. (2009). Aile eğitiminin annelerin doğal dil sağaltım tekniklerini kullanmalarında etkililiği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yakın, U. M. ve Özmen, R. G. (2010). Aile eğitiminin annelerin doğal dil sağaltim tekniklerini kullanmalarinda etkililiği. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 9(17), 21-39.
• Yaşar, E. (2021). Aile eğitiminin işitme engelli çocukların dil gelişimine etkisinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kapadokya Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Araştırma Enstitüsü, Nevşehir.
• Yavuzer, H. (2010). Çocuk ve ergen eğitiminde anne baba tutumları. H. Yavuzer (Ed). Çocuk ve ergen eğitiminde anne baba tutumları içinde (s.11-41). Timaş Yayınları.
• Yıldırım, S. (2020). Özel gereksinimli çocuğu olan ailelere sunulan ihmal ve istismardan korunma aile eğitim programının etkililiği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Yıldız, N. G., Melekoglu, M. A., ve Paftalı, A. T. (2016). Türkiye'de Özel Eğitim Araştırmalarının İncelenmesi. Ilkogretim Online, 15(4). 1076-1089
• Yücel, G. (2016). Bağımsız otistik çocuklar eğitim merkezi hakkında uzaktan eğitime dayalı aile eğitim programının etkililiği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.