Dört Halife Dönemi Siyasî Hadiselerinde Eş’as b. Kays’ın Rolü

Yıl 2016, Sayı: 7, 101 - 141, 27.12.2016

Yasemin Barlak

https://doi.org/10.18498/amauifd.282869

Cited By: 2

Öz

Anavatanı
Hadramut olan Kindeliler, İslâmiyetle tanışmalarının sonrasında, ilk dört
halife döneminden itibaren, devlet içerisinde önemli makamlara gelmişler,
bunlar arasında en üst makamlara yükselmeyi başaran ise Hadramut Emiri Eş’as b.
Kays olmuştur. Eş’as b. Kays’ın Hz. Peygamber döneminde İslâm’a girişinin
ardından siyasî hareketliliği artarak devam etmiştir. Bu hareketlilikte mensubu
olduğu Kinde kabilesinin, bu kabile içerisindeki lider konumunun ve bizzat
kendi siyasî becerilerinin oldukça etkili olduğu anlaşılmaktadır. Eş’as b.
Kays, önce Hz. Ebûbekir’e isyan etmiş, sonrasında tekrar devlete bağlılık
bildirmiş, ilk dönem İslâm fetihlerine katılmış, Hz. Osman döneminde ise
Azerbaycan valisi olmuştur. Biz bu makalemizde Yemen kökenli önemli bir
kabileye mensup olan Eş’as b. Kays’ın, Hz. Peygamber’in temellerini attığı
İslâm Devleti içerisinde gelişen siyasî olaylardaki yerini ve etkisini kabile
arka planını da dikkate alarak değerlendirdik.

Anahtar Kelimeler

Eş’as b. Kays, Kinde Kabilesi, Ridde Olayları, Sıffîn Savaşı, İlk İslam Fetihleri

The Role of Eş’as b. Kays in Political Events of the Era of the Four Caliph

Öz

People of the
tribe of Kinde, whose mainland was Hadhramaut, came to power possessing
important titles within the state after having adopted Islam from the beginning
of the era of the first four caliphs. Among these was Eş’as b. Kays, the
governor of Hadhramaut, who achieved to hold the utmost titles. Eş’as b. Kays’s
political mobility increasingly improved after accepting Islam in Hz. Prophet’s
era. It is well understood that, the tribe of Kinde of which he was a member,
his role as a leader and his own political skills had an enormous impact on
this mobility. First, Eş’as b. Kays rebelled against Caliph Ebubekir, then he
declared his loyalty to the state again and joined the Early Isamic Conquests
and he became the governor of Azerbaijan in the time of Caliph Osman. In this
research, we evaluated the role and effect of Eş’as b. Kays, who was a member
of a prominent tribe with an origin of Yemen, on the political events that
occurred in the Islamic state whose foundations was built by Hz. Prophet by
taking into consideration the background of the tribe as well.

Anahtar Kelimeler

Eş’as b. Kays, Kinda Tribe, Ridde Events, War of Sıffîn, First Islam Conquests

Kaynakça

• Algül, Hüseyin, “Esved el-Ansî”, DİA, c. 11, 1995.
• Apak, Âdem, Ana Hatlarıyla İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Kültürü, Ensar Yay., 2. bs., İstanbul, 2014.
• Apak, Asabiyet ve Erken Dönem İslâm Siyasî Tarihindeki Etkileri, Düşünce Kitabevi Yay., İstanbul, 2004.
• Apak, Hz. Osman Dönemi Devlet Siyaseti, İnsan Yay., İstanbul, 2003.
• Aras, Ömer, İslam Öncesinden Hz. Muhammed’in (s) Vefatına Kadar Kinde Kabilesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2015.
• Athamina, Khalil, “İslam Öncesi Arabistan'da Kabile Kralları (Erken Dönem Arap Kaynaklarında Melik veya Zu 't-Tâc Unvanlan Üzerine Bir Çalışma)”, çev. İsrafil Balcı, Celal Emanet, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 18-19, Samsun, 2005.
• Avcı, Casim, “Kûfe”, DİA, c. 26, 2002.
• Ayar, Kenan, Dört Halîfe Dönemi Siyasî Olaylarında Kur’ân’ın Rolü, Etüt Yay., 2. bs., Samsun, 2011.
• Ayar, “Mâlik b. El-Hâris El-Eşter’in İlk Dönem Siyasi Hadiselerdeki Rolü”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, c. 5, sayı: 4, 2005.
• Aycan, İrfan, Saltanata Giden Yolda Muaviye b. Ebî Süfyan, Ankara Okulu Yay., Ankara, 2001.
• Bakır, Abdülhalik, Hz. Ali ve Dönemi, Bizim Büro Basımevi, Ankara, 2004.
• Balcı, İsrafil, Hz. Ömer Döneminde Diplomasi, Ankara Okulu Yay., Ankara, 2006.
• Balcı, “Hz. Ömer’in Komutan Atama Stratejisi: Sa’d b. Ebî Vakkâs ve Ebû Ubeyde b. el-Cerrâh Örneği”, OMÜİFD, sayı: 20-21, Samsun, 2005.
• Barlak, Hasan, Arap Kabilecilik Anlayışının Hz. Osman Dönemi Siyasi Gelişmelerine Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun, 2006.
• Belâzürî, el-İmam Ebi’l-Hasen, Futûhu’l-Büldân, thk. Rıdvan Muhammed Rıdvan, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1991.
• Belâzürî, Ensâbü’l-Eşrâf, thk. Muhammed Humeydullah, Dâru’l-Meârif, c. 1, Mekke, ty.
• Câbirî, Muhammed Âbid, İslâm’da Siyasal Akıl, çev. Vecdi Akyüz, Kiyabevi Yay., İstanbul, 1997.
• Çağatay, Neşet, İslâmdan Önce Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı, AÜİF Yayınları, Ankara, 1957.
• Çubukçu, Asri, “Eş’as b. Kays”, DİA, c. 11, 1995.
• Demircan, Adnan, Ali-Muaviye Kavgası, Beyan Yay., İstanbul, 2002.
• Demircan, Hâricîler’in Siyasî Faaliyetleri, Beyan Yay., İstanbul, 1996.
• Demirci, Kadir, “İman da Hikmet de Yemendedir” Hadisine Dair Bir İnceleme”, Dini Araştırmalar, c. 14, sayı: 38, 2001.
• Demirci, Mustafa, “Emevîler Devrinde Aşağı Irak’ta (Sevâd) Büyük Çiftliklerin Doğuşu ve Gelişimi”, İSTEM, c. 5, sayı: 9, 2007.
• Dîneverî, Ebû Hanife Ahmed b. Dâvud, el-Ahbâru’t-Tıvâl, thk. Abdü’lmun’im Âmir, Kahire, 1960.
• Emin, Ahmed, Fecrü’l-İslam, Mektebetü’n-Nehza el-Mısriyye, 9. bs., 1964.
• Fayda, Mustafa, İslâmiyet’in Güney Arabistan’a Yayılışı, AÜİF Yay., Ankara, 1982.
• Fayda, “Ridde (Ridde Olayları)”, DİA, c. 35, 2008.
• Fayda, “Yermük Savaşı”, DİA, c. 43, 2013.
• Gurbanov, Abbas, “Abbâsîler Dönemine Kadar Azerbaycan’ın Siyasî Tarihine Genel Bir Bakış (10–132/632–750)”, İSTEM, c. 5, sayı: 9, 2007.
• Halîfe b. Hayyât, Târîhu Halîfe b. Hayyât, thk. Süheyl Zekkâr, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1993.
• Hitti, Philip K., Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi, çev. Salih Tuğ, İFAV Yay., İstanbul, 2011.
• Hurşid Ahmed Faruk, Târîhu’r-Ridde, Dâru’l-Kitâb el-İslâmî, 2. bs., Kahire, ty.
• İbn Al Kalbî, Putlar Kitabı, çev. Beyza (Düşüngen) Bilgin, Pınar Yay., İstanbul, 2003.
• İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasen Ali b. Ebî’l-Kerem Muhammed b. Muhammed b. Abdü’l-Kerim el-Kâmil fi’t-Târîh, thk. Ebu’l-Fidâ Abdullah el-Gâzî, Dâru’l-Kütüb’i’l-İlmiyye, Beyrut, 1987.
• İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-Ğâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe, thk. Şeyh Ali Muhammed Muavvız, Şeyh Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, ty.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd, Cemheretü Ensabi’l Arab, thk. Abdüsselam Muhammed Hârun, Dâru’l-Meârif, 5. bs., Kahire, ty.
• İbn Hişam, el-İmam Ebî Muhammed Abdülmelik, es-Sîretü’n-Nebeviyye, thk. Mustafa es-Saka vd., Dâru İbn Kesîr, 3. bs., Beyrut, 2005.
• İbn-i Kesîr, Hâfız İmadüddin Ebu’l Fidâ İsmail b. Ömer, el-Bidâye ve’n-Nihâye, thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Dâru Hicr, 1998.
• İbn Sa’d, Muhammed, Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kübrâ, thk. Ali Muhammed Ömer, Mektebetü’l-Hanci, Kahire, 2001.
• İpek, Ali, İlk İslâmî Dönemde Azerbaycan (632-750), Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1999.
• Kallek, Cengiz, “Ukiyye”, DİA, c. 42, 2012.
• Kandemir, M. Yaşar, “Ebû Mûsa El-Eş'arî”, DİA, c. 10, 1994.
• Kavaklıoğlu, Mahmut, “Şürahbîl b. Sımt”, DİA, c. 39, 2010.
• Kılıç, Ünal, “Hz. Ali’nin Vali Politikası ve Valileri”, Hz. Ali -Sempozyum Bildirileri, DEÜ İlahiyat Fakültesi, İzmir, 2009.
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri, “Kinde (Benî Kinde)”, DİA, c. 26, 2002.
• Minkarî, Nasr b. Müzâhim, Vak’atü Sıffîn, thk. Abdüsselam Muhammed Hârûn, Beyrut, 1990.
• Reckendorf, “Eş’as”, İA, c. 4, Eskişehir, 1997.
• Sallâbî, Ali Muhammed, Birinci Halife Hz. Ebubekir (RA) Hayatı, Şahsiyeti ve Dönemi, çev. Şerafettin Şenaslan, Ravza Yay., İstanbul, 2009.
• Sallâbî, II. Halife Hz. Ömer (R.A.) Hayatı, Şahsiyeti ve Dönemi, çev. Mehmet Akbaş, Ravza Yay., İstanbul, 2006.
• Sarıçam, İbrahim, Emevî-Hâşimî İlişkileri (İslâm Öncesinden Abbâsîlere Kadar), TDV Yay., Ankara, 1997.
• Sarıçam, “Nihâvend”, DİA, c. 33, 2007.
• Streck, M., “Kadisiye”, İA, c. 6, Eskişehir, 1997.
• Söylemez, M. Mahfuz, Bedevîlikten Hadarîliğe Kûfe, Ankara Okulu Yay., Ankara, 2001.
• Şeyha Ubeyd el-Harbî, “Lemhât min tarih memleketi kinde (elmulûk)”, Mecelletü Buhûs eş-Şark el-Evsat, sayı: 32, bölüm: 1., ty.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’r-Rusul ve’l Mülûk, thk. Muhammed ebu’l-Fazl İbrahim, c. 3. Dâru Süveydân, Beyrut, ty.
• Tanrıverdi, İsmail, Eş’as b. Kays el-Kindî’nin Hayatı, Kişiliği ve İslâm Tarihindeki Yeri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa, 2007.
• Yahya, Mahayudin Hajji, “İlk Dönem Rivayetlerinde Sıffîn Vak’ası”, çev. Ahmet Turan Yüksel, SÜİFD, sayı: 30, Güz, Konya, 2010.
• Yakûbî, Ahmed b. İshak b. Ca’fer, Târîhu’l-Ya’kûbî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, c. 1-2, Beyrut, 2002.
• Yücesoy, Hayrettin, “Kâdisiye Savaşı”, DİA, c. 24, 2001.
• Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Târîhu’l-İslâm, thk. Ömer Abdüsselam Tedmürî, Dâru’l-Kitâb el-Arabî, 2. bs., Beyrut, 1990.
• Zeydân, Corcî, İslâm Uygarlığı Tarihi, çev. Nejdet Gök, İletişim Yay., 3. bs., İstanbul, 2013.