BELEN ABDURRAHMAN PAŞA TÜRBESİ VE MEZARLIĞI

Year 2017, Issue: 2, 69 - 98, 30.11.2017

Burak Muhammet Gökler

Abstract

Geçmişten günümüze kadar insanoğlu ölümü hayatın bir parçası olduğu

gerçeğini kabullenmiştir. Toplumun inançlarını ve kültürel özelliklerini göz

önünde bulundurarak ölen kişinin maddiyatına, konumuna göre mezar ve mezar

anıtları inşa etmiş, etmeye de devam etmektedir.

Ölüm bazı toplumlarda bir son buluş ve yok oluş biçiminde değerlendirilirken

Türklerde (Göktürk inancından dolayı) yaşamın sonu olarak değil,

aksine yeni bir hayata geçiş olarak değerlendirilmiştir. İslamiyet’in kabulü ile

birlikte bu inanış daha anlamlı bir hal almıştır.

İlk Türk mezar yapıları, yığma tepe altında bir “oda içerisinde” mekan

içinde ölen kişinin bedeni ve değerli eşyalarıyla birlikte bulunduğu, Hunlar döneminde

varlığı bilinmeye başlanan kurganlardır. Hunlardan sonra Göktürklerde

ilk mezar taşı olarak nitelendirebileceğimiz bengütaşlar ve etrafına balballar

dikilmeye başlanmıştır. Uygularda ise ilk kubbeli türbe mimarisi olarak değerlendirilen

stupalar görülmüştür.

Anadolu’nun her tarafında mezar anıtları ve mezar taşları ile karşılaşılmaktadır.

Özellikle halktan kişilerin vefat ettikten sonra mezarlık olarak isimlendirilen

alanlara gömüldüğü bilinmektedir. Devlet adamları ve önemli zâtlar

için ise türbeler inşa edilmektedir.

İnşa edilen türbelerin mezarlığında ise yatan kişinin aile fertleri ve yakın

akrabaları defnedilmektedir. Bu durumu yansıtan örneklerden birisi de Hatay

İlinin Belen İlçesinde bulunan dört paye tarafından taşınan, dört yönden dışa

açık ve kubbe örtülü baldaken formdaki Abdurrahman Paşa Türbesi ve mezarlığında

bulunan mezar taşlarıdır.

Bu çalışmada Abdurrahman Paşa Türbesi ve mezarlığında yer alan dokuz

mezar ve şahideleri incelenmiştir.

Keywords

Hatay, Abdurrahman Paşa, Mezar Taşı, Baldaken

BELEN ABDURRAHMAN PASHA TOMB AND CEMETERY

Abstract

From the past to the present day, mankind has accepted the fact that death

is a part of life. Considering the cultural characteristics of the religion that he believes

and the society that he lives in, he has built and still been building tombs

and mausoleums depending on the pecuniary and social status of the decedent.

While the death is regarded as an end and disappearance in some societies,

the Turks (because of Göktürks’ beliefs) have not considered it as the end

of life, but rather as a passage to a new life. This belief has become more meaningful

with the adoption of Islam.

The first Turkish mausoleums are the Kurgans (Cairns, burial mounds),

where the body of the decedent and his/her valuable belongings are buried in

a room under a mound of a hill, and whose existence had started to be known

in the era of the Huns. After the Huns, the “Bengütaş”s (eternal stone), which

can be called as the first tombstones, and “Balbal”s (Kurgan stelae, handmade

statues) around them were settled in the era of Göktürks. In the era of Uyghurs,

stupas, which are considered as the first domed tomb architecture examples,

were observed.

Mausoleums and gravestones are seen all over the Anatolia. It is known

that, particularly the decedent common people are buried in areas called cemeteries,

while mausoleums have been built for statesmen and important persons.

Around the constructed mausoleums (in its cemetery), the family members

and close relatives of the person, who lies under it, are buried. One of

the examples reflecting this situation is the grave stones found in Abdurrahman

Pasha Mausoleum and Cemetery, which is in the baldachin form, located in the

Belen District of Hatay Province.

Nine grave stones located in Abdurrahman Pasha Mausoleum and its cemetery

were examined in this study.

Keywords

Hatay, Abdurrahman Pasha, Grave Stone, Baldachin

References

• ARSEVEN, Celal Esad, (1950) “Mezar Taşı” Maddesi, Sanat Ansiklopedisi III, İstanbul, 1318.
• BARIŞTA, H. Örcün (2006), “Ağaç İşlerinde Bir Tür Hece Tahtalarının Erzurum ve Çevresinde, Bazı Örnekleri”, IX. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, 35-45.
• CEZAR, Mustafa (1997) Anadolu Öncesi Türklerde Şehir ve Mimarlık, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• ÇORUHLU, Yaşar (2013), Erken Devir Türk Sanatı İç Asya’da Türk Sanatının Doğuşu ve Gelişimi, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• ÇORUHLU, Yaşar (1998), Erken Devir Türk Sanatının ABC’si. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• DAŞ, Ertan (2007), Erken Dönem Osmanlı Türbeleri, İstanbul: Gökkubbe.
• EYİCE, Semavi (1988), “Bizans Mimarisi” Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri. İstanbul, 45-51.
• EYİCE, Semavi (2003), “Malkoçoğlu Türbesi”, TDVİA, C.27, İstanbul, 537.
• HASOL, Doğan (2016), Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, İstanbul: Yem Yayın.
• İNAN, Abdulkadir (1947), “Altay Dağlarında Bulunan Eski Türk Mezarları”, Belleten, İstanbul.
• İŞLİ, Necdet (2009), Osmanlı Serpuşları. İstanbul: Ebru Matbaacılık.
• İZGİ, Özkan (2014), Orta Asya Türk Tarihi Araştırmaları, Ankara:Türk Tarih Kurumu.
• KARAMÜRSEL, Alım (2000), “Türklerde Mezar Geleneği”, Türkler Ansiklopedisi, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 122-128.
• KILCI, Ali (2007), Anadolu Türk Mimarisinde Erken Devir(XIV-XV. Yüzyıl) Baldaken Tarzı Türbeler. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• KUMBARACILAR, İzzet, (1978), Serpuşlar, İstanbul: Turing Yayınlar.
• LAQUEUR, Hans Peter (1993), Hüve’l Baki İstanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar Taşları, (Çev. Selahattin Dilidüzgün), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• ÖGEL, Bahaddin (1991), İslamiyet’ten Önce Türk Kültür Tarihi. İstanbul: Türk Tarih Kurumu, 5. Baskı.
• ÖNKAL, Hakkı (2015), Anadolu Selçuklu Türbeleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• ÖZER, Mustafa (2004), «Edirne-Süloğlu Tatarlar Köyü Türbesi», Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(4), Edirne, 50-62.
• SILAY, Mehmet (1989), Hatay Evliyaları. İskenderun: Hatay Yayınları.
• SOYSAL, Mine (1997), ‘’Mezar’’ Maddesi, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, 1212-1216.
• ŞANCI, Fuat (2006), Hatay İlinde Türk Mimarisi I, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• ŞAPOLYO, Enver Behnan (1970), ‘’Türk Mezar Taşları’’, Önasya (57), İstanbul, 10-11.
• TAŞAĞIL, Ahmet (2003), Göktükler I., Ankara: Türk Tarih Kurumu. Türkçe Sözlük, (1999), Cilt II. İstanbul: Türk Dil Kurumu.