PERS YÖNETİM MEKANİZMASI VE MÖ. VI- IV. YÜZYILLARI ARASI DOĞU ANADOLU BÖLGESİ

Year 2021, Issue: 17, 225 - 253, 31.08.2021

Nimet Sönmez Okulmuş

https://doi.org/10.33404/anasay.969920

Abstract

Med egemenliğine son vererek siyasi teşkilatlanma sürecini başlatan Persler, zaman içerisinde bir dünya imparatorluğu haline gelmiştir. Her anlamda ihtişamlı olan bu uygarlığın en büyük gelir kaynaklarından biri hâkimiyet sahasına aldığı bölgelerden elde ettiği vergiler olmuştur. Toplanan vergiler mali bütçeye ve iktidarın devamlılığına katkı sağlamak amaçlıdır. Söz konusu hedefe uygun şekilde ciddi bir yönetim mekanizması ve alt birimlerin varlığı gerekli bir hal alınca bu bağlamda yönetim alanları (dahyava) ve birimlerden sorumlu görevliler (xšaça-pā-vān) oluşturulmuştur. Merkeze bağlı eyaletler ve eyalet görevlisine ilişkin bilgiler, adlandırmalar, görev ve yükümlülükleri bu çalışmada aktarılmaya çalışılmıştır. Geniş hâkimiyet alanına sahip Pers İmparatorluğunun genel geçer bir yönetim metodu bulunmasa bile idari bölgelerde mevcut sosyo-ekonomik şartlara uygun doğaçlama bir idari düzen oluşturulmuştur. Sistemin geniş bir coğrafyayı kapsamış olması aynı zamanda sınırların genişliği hakkında da bilgi vermektedir.
MÖ. 9 yüzyıldan 6. yüzyıla kadar hüküm süren Urartu Devletinden sonra Doğu Anadolu Bölgesinde bir süre siyasal boşluk baş göstermiştir. Antikçağlarda Armenia olarak nitelendirilmiş olan günümüz Doğu Anadolu Bölgesi, Medlerin iktidardan düşmesi sonucu doğrudan Pers idaresine geçmiştir. Doğu Anadolu Bölgesi, bu kez tarih sahnesinde yaklaşık iki yüz yıl varlık gösterecek olan Pers İmparatorluğunun hâkimiyet sahasına dâhil olmuştur. Bölge coğrafyası ve durumu antik yazarlar tarafından tutulan kayıtlar, tasvirler ve modern kaynaklar doğrultusunda aktarılmıştır. Eyalet sistemi kapsamında Doğu Anadolu Bölgesinde izlenen Pers yönetim mekanizması ve işleyişi makalede konu alınmıştır.

Keywords

Tarihsel coğrafya, Pers, Doğu Anadolu Bölgesi, Yönetim, Satrap

References

• Herodotos, The Histories, (English Translation by A. D. Godley), Harvard University Press.
• Ksenophon, Anabasis, (İng.çev.C.L. Brownson), Loeb Classical Library.
• Plinius, Natural History . (İng.çev.H.Rackham), Loeb Classical Library.
• Strabon, Geographika, (İng. çev. H .L. Jones), Loeb Classical Library.