İSTANBUL’DA İLK “KURTULUŞ BAYRAMI” KUTLAMALARI

Year 2018, , - , 15.03.2018

Hüseyin Kalemli

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000495

Cited By: 2

Abstract

Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’ndan yenik çıkıp 30 Ekim 1918’de

Mondros Mütarekesi’ni imzalamasından sonra İstanbul, İtilaf Devletleri tarafından

13 Ekim 1918’de fiilen, 16 Mart 1920’de resmen işgal edildi. İstanbul’u işgal eden

İtilaf Devletleri, Millî Mücadele’nin başarıya ulaşması ve Lozan Barış Antlaşması’nın

24 Temmuz 1923’te imzalanıp, 23 Ağustos’ta Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından

onaylanması üzerine şehri boşaltmaya başladı. Altı haftalık süre içerisinde şehri

boşaltan İtilaf Devletlerinin son birlikleri 2 Ekim 1923’te İstanbul’dan ayrıldı ve 6

Ekim 1923’te de Türk birlikleri İstanbul’a girdi. Böylece bu tarihten sonra 6 Ekim,

İstanbul’un Kurtuluş Bayramı günü olarak kabul edildi. Kurtuluş Bayramı’nın ilk

yıldönümü kutlamaları da 6 Ekim 1924’te yapıldı. 6 Ekim 1924’te İstanbul’un

“Kurtuluş Bayramı” kutlanırken etkinlikleri iki gün devam etti. Önceden yapılan

programlar ve hazırlıklar çerçevesinde 5 Ekim’de, bir yıl evvel Türk ordusunun

İstanbul önlerine geldiği günün anısına Kadıköy ve Üsküdar halkının isteğine binaen

Göztepe’de bir merasim düzenlendi. 6 Ekim tarihinde de Sultan Ahmet Meydanı ve

Taksim’de Kurtuluş Bayramı için merasim yapıldı. Gerek 5 Ekim’de gerekse 6

Ekim’de yapılan kutlamalara bütün İstanbul halkı, mektep talebeleri, cemiyetler

yoğun ilgi gösterdi. Kutlamalar heyecanlı ve coşkulu anlara sahne oldu. Her iki günde

de askeri birlikler tarafından gündüz resmigeçitler yapıldı, gece fener alayları

düzenlendi. Kurtuluş Bayramının önemi ve anlamı hakkında konuşmalar yapıldı.

Keywords

İstanbul, İşgal, Kurtuluş, Kurtuluş Bayramı, Kutlama

References

• KAYNAKÇA
• Arşivler
• Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Daire Başkanlığı Arşivi
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
• Cumhurbaşkanlığı Arşivi
• Yayımlanmış Arşiv Belgeleri
• Document on British Foreign Policy 1919-1939, (Edited By: W. N. Medlicott, Douglas Dakin, M. E. Lambert), First Series, Volume: XVIII, London, 1972.
• Resmi Yayınlar
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Gizli Celse Zabıtları, Devre: I, Cilt: 3, İçtima Senesi: III, 6 Teşrîn-i sânî/Kasım 1336/1922.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre: II, Cilt: 1, İçtima Senesi: 4, 23.8.1339/1923 Perşembe.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre: I, Cilt: 24, İçtima Senesi: 3, 30.10.1338/1922 Pazartesi.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre: I, Cilt: 24, İçtima Senesi: 3, 1.11.1338/1922 Çarşamba.
• Kitaplar
• Akın, Veysi, Trakya’nın Türklere Devir Teslimi, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1996.
• Atatürk, Kemal, Nutuk, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2004.
• Atnur, İbrahim Ethem, Reis-i Cumhur’un Doğu İncelemeleri (1924 Erzurum Depremi), Ebabil Yayıncılık, Ankara, 2006.
• Aydın, Mahir, İstanbul Kurtulurken İstanbul’un Kurtuluş Bayramı, İlgi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• Bolat, Bengül Salman, Milli Bayram Olgusu ve Türkiye’de Yapılan Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları (1923-1960), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2012.
• Bozkurt, Abdurrahman, İtilaf Devletlerinin İstanbul’da İşgal Yönetimi, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2014.
• Criss, Bilge, İşgal Altında İstanbul 1918-1923, İletişim Yayınları, İstanbul, 2007.
• Demirci, Sevtap, Belgelerle Lozan Taktik-Stratejik-Diplomatik Mücadele 1922- 1923, Çeviren: Mehmet Moralı, Alfa Yayınları, İstanbul, 2011.
• Eyyupoğlu, İsmail, Mudanya Mütarekesi, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2002.
• Himmetoğlu, Hüsnü, Kurtuluş Savaşında İstanbul ve Yardımları, I, Ülkü Matbaası, İstanbul, 1975.
• Kılıç, Selami, II. Meşrutiyetten Cumhuriyet’e Türk Devrimi ve Fikir Temelleri, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2005.
• Meray, Seha L., Lozan Barış Konferansı Tutanaklar - Belgeler, Cilt: 8, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001.
• Meray, Seha L., Lozan Barış Konferansı Tutanaklar - Belgeler, Cilt: 1, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001.
• Sonyel, Salahi R., Gizli Belgelerle Lozan Konferansı’nın Perde Arkası, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2006.
• Sonyel, Salâhi R., Mustafa Kemal (Atatürk) ve Kurtuluş Savaşı, III, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2008.
• Soysal, İsmail, Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları, I. Cilt (1920-1945), Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2000.
• Şimşir, Bilal N., Lozan Telgrafları II (Şubat – Ağustos 1923), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1994.
• Türk İstiklâl Harbi I Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi Resmi Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1962.
• Türkgeldi, Âli, Moudros ve Mudanya Mütarekelerinin Tarihi, Güney Matbaacılık ve Gazetecilik T.A.O, Ankara, 1948.
• Üçüncü, Uğur, Büyük Taarruz, Altınpost Yayınları, Ankara, 2012.
• Yılmaz, M. Serhat, “II. Meşrutiyet Dönemi İstanbul'unda 10 Temmuz Millî Bayram Kutlamaları”, VII. Uluslararası Türk Kültür Kongresi Bildiriler I, İstanbul Tarihi: Medeniyetlerin Buluşma Noktası Olarak İstanbul, Konya, 2011, ss. 1145-1170.
• Makaleler
• Alpaslan, Erhan, “Tek Parti Döneminde Maraş’ta Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları 1934-1945)”, KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (2), 2015, ss. 261-284.
• Bakar, Bülent, “Esaretten Kurtuluş: İtilâf Devletlerinin İstanbul’u Tahliyesi”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Güz 2009, Sayı: 23, ss. 13-58.
• Kellecioğlu, Sevim, “Gaziantep’in 25 Aralık Kurtuluş Günü Kutlamaları (1931- 1936), Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 43, (Nisan 2016), ss. 801-811.
• Mutlu, Mustafa, “İzmir’in Kurtuluş Yıl Dönümlerinin İzmir Basınına Yansımaları (1923-1938)”, International Journal of Science Culture and Sport (IntJSCS), July 2015, Special Issue: 3, pp. 588-598. Tosun, Hüseyin, “İtilaf Devletleri Son Birliklerinin 2 Ekim 1923 Tarihinde Türk Bayrağını Selamlayarak İstanbul’dan Ayrılışları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, IX/27, Ankara, 1993, ss. 627-650. İSTANBUL’DA