Engelli ve Sağlıklı Çocuğu Olan Anne Babaların Sosyal Destek ve Yalnızlık Düzeylerinin Karşılaştırılması

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 28, 28.06.2019

Elif Arı Durmuş , Binnur Yeşilyaprak

Öz

Bu
araştırmanın amacı; engelli ve sağlıklı çocuğu olan anne babaların sosyal
destek ve yalnızlık düzeylerinin, ebeveyn cinsiyeti ile çocuğun engel durumu
değişkenleri dikkate alınarak karşılaştırılmasıdır. Araştırma grubunu, 306
ebeveyn oluşturmaktadır. Veriler, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek
Ölçeği’nin Gözden Geçirilmiş Formu (Eker, Arkar ve Yaldız, 2001), UCLA
Yalnızlık Ölçeği (Demir, 1989) ve araştırmacının geliştirdiği Kişisel Bilgi
Formu kullanılarak toplanmıştır. Ebeveynlerin, yalnızlık ve sosyal destek
ölçeğinin alt boyutlarında elde edilen puanlarının sağlıklı çocuğu olan anne
babalar lehine anlamlı fark gösterdiği bulunmuştur. Engelli çocuğu olan
ailelerin arkadaş desteği puanları arasında babalar lehine anlamlı fark olduğu
saptanmıştır. Annelerin, sosyal destek ölçeğinin tüm alt boyutunda elde edilen
puanları ve yalnızlık puanlarının sağlıklı çocuğu olan anneler lehine anlamlı
fark gösterdiği saptanmıştır. Babaların arkadaş ve aile desteği ile yalnızlık
puanlarının sağlıklı çocuğu olan babaların lehine anlamlı olarak fark
gösterdiği tespit edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Engel, Engelli Çocuk Sahibi Aile, Sosyal Destek, Yalnızlık

Kaynakça

• Akkök, F. (1994). An overview of parent training and counselling with the parents of children with mental disabilities, and autism in Turkey. International Journal for the Advancement of Counselling, 17(2), 129-138.
• Akkök, F. (1997). Farklı özelliği olan çocuk anne babalarının yaşadıkları. A.N. Karancı (Ed.). Farklılıkla Yaşamak: Aile ve Toplumun Farklı Gereksinimleri Olan Bireylerle Birlikteliği,13(1), 9-23.
• Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü ve Bakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı (2007). Aile eğitim rehberi: ruhsal ve duygusal özürlüler. Ankara: T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Bek, H. (2006). Otistik ve normal çocuklu ailelerin sosyal destek algısı, denetim odağı ve psikolojik belirti düzeylerinin karşılaştırılması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Cobb. S. (1976). Social support as moderator of life stress. Psychosomatic Medicine, 38, 300-314.
• Cohen, J., Donnelon, M.A. ve Paul, R. (1987). Handbook of autism and pervasive developmental disorders. NewYork: Plenum Press Co.
• Demir, A. (1989). UCLA yalnızlık ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği. Psikoloji Dergisi. 7(23), 14-18.
• Dönmez, B., N., Bayhan, P. ve Artan, İ. (2001). Engelli çocuğu olan ailelerin yaşam döngüsü içinde karşılaştıkları sorunların incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 12 (2), 31-43.
• Duygun, T. ve Sezgin, N. (2003). Zihinsel engelli ve sağlıklı çocuk annelerinde stres belirtileri stresle başa çıkma tarzları ve algılanan sosyal desteğin tükenmişlik düzeyine olan etkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 18(52), 37-52.
• Eker, H. ve Arkar, H. (1995). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği’nin faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikoloji Dergisi. 34, 17-25.
• Eker, D., Arkar, H. ve Yaldız, H. (2001). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeğinin gözden geçirilmiş formunun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 12 (1),17-25.
• Işıkhan, V. (2005). Türkiye’de zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin sorunları. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Kaner, S. (2004). Engelli çocukları olan ana-babaların algıladıkları stres, sosyal destek ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri, Proje No: 2001-0901-007, Ankara.
• Karadağ, G. (2009). Engelli çocuğa sahip annelerin yaşadıkları güçlükler ile aileden aldıkları sosyal destek ve umutsuzluk düzeyleri. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(4), 315-322.
• Kaytez, N., Durualp, E. ve Kadan, G. (2015). Engelli çocuğu olan ailelerin gereksinimlerinin ve stres düzeylerinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 197-214.
• Kazak, A. E. ve Marvin, R.. S. (1984). Differences, difficulties and adaptation; stress and social network in families with a handicapped child. National Council on Family Relations. 33(1). 67-77.
• Kırcaali-İftar, G. (1998). Özel gereksinimli bireyler ve özel eğitim, (3-12). Özel eğitim. S. Eripek (Ed.). Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Küçüker, S. (1993). Özürlü çocuk ailelerine yönelik psikolojik danışma hizmetleri. Özel Eğitim Dergisi, 1(3), 23-29.
• Küçüker, S. (2001). Erken eğitimin gelişimsel geriliği olan çocukların anne-babalarının stres ve depresyon düzeyleri üzerindeki etkisinin incelenmesi. Özel Eğitim Dergisi. C(3),1-11.
• Lüle, F. (2008). Engelli bireye sahip yoksul ailelerin karşılaştıkları sorunlar ve bu sorunlarla başa çıkma tarzları (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Margalit, M., ve Ankonina, D. B. (1991). Positive and negative affect in parenting disabled children. Counselling Psychology Quarterly, 4(4), 289-299.
• Özşenol F, Işıkhan V, Ünay B, Aydın, H. İ, Akın, R. ve Gökçay, E. (2003). Engelli çocuğa sahip ailelerin aile işlevlerinin değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Dergisi, 45(2): 156–164.
• Öztürk, M.( 2011). Türkiye’de Engelli Gerçeği, MÜSİAD cep Kitapları, ss.15-20, İstanbul.
• Peplau, L. A. ve Perlman, D. (1982). Perspective on Loneliness. L. A. Peplau ve D.Perlman (Ed.). Loneliness: A sourcebook of Current Theory, Research and Therapy (13-46). New York: Wiley Interscience.
• Rokach, A. (1989). Antecedents of loneliness: A factorial analysis. The Journal of Psychology, 123 (4), 369-384.
• Russell, D., Peplau, L. A. ve Cutrona, C. E. (1980). The revised UCLA loneliness scale: concurrent and discriminant validity evidence. Journal of Personality and Social Psychology, 39 (3), 472-480.
• Sarıhan, C. Ö. (2007). Engelli çocuğa sahip olan ve olmayan annelerin aile işlevlerini algılamaları ile yalnızlık düzeylerinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Sencar, B. (2007). Otistik çocuğa sahip ailelerin algıladıkları sosyal destek ve stres düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Sucuoğlu, B. (1995). Özürlü çocuğu olan anne-babaların gereksinimlerinin belirlenmesi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi.2(1). 10-18.
• Sullivan, H. S. (1953). The interpersonal theory of psychiatry. New York, NY, US: W W Norton & Co.
• Sungur-Bozdoğan, İ. B. (2011). Zihinsel engelli çocuğa sahip ebeveynlerin algıladıkları sosyal destek ve yalnızlık puanları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Şentürk, M. ve Varol-Saraçoğlu, G. (2013). Eğitilebilir zihinsel, bedensel engelli çocuğa sahip olan ve olmayan annelerin aileden algıladıkları sosyal destek ile depresyon düzeylerinin karşılaştırılması. International Journal of Basic & Clinical Medicine, 1(1), 40-49.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2015). Dünya nüfus günü, 2015. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1017
• Weiss, M. J. (2002). Hardiness and social support as predictors of stress in mothers of typical children, children with autism, and children with mental retardation. Autism, 6(1),115-130.
• Yıldırım, İ. (1997). Algılanan sosyal destek ölçeğinin geliştirilmesi güvenirliği ve geçerliği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 81-87.
• Yıldırım- Sarı, H. (2007). Zihinsel engelli çocuğu olan ailelerde aile yüklenmesi. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 11(2).
• Yılmaz, E., Yılmaz, E. ve Karaca, F.(2008). Üniversite öğrencilerinin sosyal destek ve yalnızlık düzeylerinin incelenmesi. Genel Tıp Dergisi, 18(2), 71-79.
• Zimet, G., Dahlem, N., Zimet, S., ve Farley, G. (1988). The multidimensional scale of the perceived social support. Journal of Personality Assessment. 55, 610.