DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLARIN CARİ İŞLEMLER DENGESİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Year 2019, Volume: 6 Issue: 5, 159 - 170, 31.05.2019

Mehmet Ali Polat

Abstract

Tasarruf düzeyinin üzerinde bir yatırım düzeyinin sürdürülebilmesi için, aradaki farkın yabancı sermaye (portföy yatırımı ve doğrudan yabancı yatırım), dış borç ve rezerv varlıklar ile finansmanı şarttır. Doğrudan yabancı yatırımlar, bir ülkede yerleşik kişi ya da kurumların başka bir ülkeden konut, arsa, firma satın alması veya yeni kurulan bir firma için kuruluş sermayesi sağlaması ya da mevcut bir firmanın sermayesini artırmak suretiyle onunla ortaklık kurması olgusunu ifade etmektedir. Doğrudan yabancı yatırımları gerçekleştiren firmalar, başka ülkelerde/kendi ülkelerinde kullanmış oldukları teknolojileri, iş yapma ve işletmecilik bilgilerini gittikleri diğer ülkelere beraberinde götürmektedir. Ayrıca, doğrudan yabancı sermaye yatırımları, ev sahibi ülkeye döviz girişi sağlayıp ülkenin sermaye stokunu artırmaktadır; bu bağlamda, o ülkenin, üretim kapasitesini genişletip istihdamını artırabilmektedir. Doğrudan yabancı yatırımları artırmaya yönelik politikaların nihai hedefi ulusal ekonomiyi canlandırmak ve büyümeyi sürdürülebilir kılmak gibi makroekonomik amaçlardır. Bununla birlikte özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ekonomilerde, cari açığın finansmanında yabancı sermaye hareketleri belirleyici olabilmektedir. Bu nedenle, doğrudan yabancı yatırımlar ile cari açık arasındaki ilişkinin incelenmesi çok önemlidir. TCMB tarafından, geleneksel olmayan (yeni) para politikalarının uygulanmaya başlandığı Kasım 2010’da Türkiye’ye gelen yabancı sermayenin çok büyük bir kısmı kısa vadeli sermaye hareketlerinden oluşmakta iken, alınan önlemlerin de etkisiyle zaman içinde bu yapı değişmiş, Ocak 2014’ten itibaren uzun vadeli sermaye hareketleri daha fazla olmaya başlamıştır. Temmuz 2015’ten sonra ise tamamen uzun vadeli sermaye hareketleri gerçekleşmeye başlamıştır. Bu nedenle, TCMB’nin uyguladığı yeni para politikalarının, ülkeye gelen yabancı sermayenin vade yapısını uzatmada genel olarak başarılı olduğu söylenebilir. Ancak, 2017 yılında tekrar kısa vadeli sermaye hareketleri artış göstermiş, ülkeye gelen toplam yabancı sermaye miktarı da önemli ölçüde azalmıştır. TCMB’nin bu noktada alacağı tedbirlerle ülkeye gelen portföy yatırımlarını düşük ve istikrarlı, doğrudan yabancı yatırımları da yüksek ve istikrarlı tutmaya çalışmasında yarar vardır. Ele alınan konunun Türkiye ekonomisi için taşıdığı önem ve öncelik dikkate alındığında, çalışmanın, literatüre bir katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Keywords

Cari İşlemler Açığı, Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Portföy Yatırımları

References

• Aoki, K., Benigno, G. ve Kiyotaki, N.. (2007). Capital Flows and Asset Prices. NBER International Seminar on Macroeconomics, University of Chicago Press, 175-216. Audet, K. M. ve Gagné, R.. (2010). Openess to Foreign Direct Investment and Productivity in Canada. Productivity and Prosperity In Quebec, 1-19. Aydoğuş, İ. ve Öztürkler, H.. (2006). Türkiye’de Cari İşlemler Açığı Sorununun Analizi, Ankara: Gazi Kitabevi. Barrell, R. ve Pain, N.. (1997). Foreign Direct Investment, Technological Change and Economic Growth Within Europe. Te Economic Journal, 107(445): 1770-1786. Batmaz, N. ve Tunca, H.. (2005). Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Türkiye (1923-2003), Beta Yayımları, İstanbul. Borensztein, E., Gregoria, J.D. ve Lee, J.W.. (1998). How Does Foreign Direct Investment Afect Economic Growth? Journal of International Economics, 45(1): 115-138. Calvo G. A. ve Mendoza, E.G.. (1996). Reflections on Mexico’s Balance of Payments Crisis: A Chronicle of Death Foretold. Journal of International Economics, 41, 235-264. DEİK.. (2004). DTÖ Üyeliği Sonrası Çin Halk Cumhuriyetinin Ekonomisi ve Ticaretinde Gelişmeler. http://www.deik.org.tr. DPT.. (2000). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Özel İhtisas Kurulu Raporu. EVDS. (2018). Ödemeler Dengesi Analitik Sunum (6. El Kitabı) (milyon ABD Doları), 2018b. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, (17.04.2019). Göçer, İ., Bulut, Ş. ve Dam, M. M.. (2012). Doğrudan Yabancı Yatırımların Türkiye’nin İhracat Performansına Etkileri: Ekonometrik Bir Analiz. Business and Economics Research Journal, 3(2): 21-40. Göçer, İ.. (2013). Türkiye’de Cari Açığın Nedenleri Finansman Kalitesi ve Sürdürülebilirliği Ekonometrik Bir Analiz. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(1), 213-242. Göver, Z.T.. (2005). Doğrudan Yabancı Yatırımların Yabancı Ticarete Etkileri: Türkiye Değerlendirmesi, Hazine Müsteşarlığı Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Ankara. Husted, S. (1992). The Emerging U.S. Current Account Deficit in the 1980s: A Cointegration Analysis. The Review of Economics and Statistics, 74, s.159-166. Jansen, K.. (1995). The Macroeconomic Effects of Direct Foreign Investment: The Case of Thailand. World Development, 23(2): 193–210. Javorcik, B.S.. (2004). Does Foreign Direct Investment Increase the Productivity of Domestic Firms? In Search of Spillovers Through Backward Linkages. The American Economic Review, 94(3): 605-627. Javorcik, B.S. ve Spatareanu, M.. (2005). Do Foreign Investors Care about Labor Market Regulations? Review of World Economics, Springer, 141(3): 375-403. Jayaraman, T.K.. (1998). Foreign Direct Investment as An Alternative to Foreign Aid to South Pacific Island Countries. Journal of the South Pacific Society, 21(3): 29-44. Karabulut, G. (2002). Gelişmekte Olan Ülkelerde Finansal Krizlerin Nedenleri. Der Yayınları, (1. Baskı), No: 328, İstanbul. Kepenek, Y. ve Yentürk, N.. (2003). Türkiye Ekonomisi. İstanbul: Remzi Kitabevi. Mencinger, J.. (2008). Direct and Indirect Effects of FDI on Current Account. International Centre For Economic Research. Working Paper, No:16. Peker, O. ve Göçer, İ.. (2010). Yabancı Doğrudan Yatırımların Türkiye’deki İşsizliğe Etkisi: Sınır Testi Yaklaşımı. Ege Akademik Bakış Dergisi, 10(4), 1187-1194. Lesher, M. ve Miroudot, S.. (2008). Foreign Direct Investment Spillovers and Their Interrelationships with Trade. OECD Investment Policy Perspectives. OECD. (2011). International capital flows: Structural reforms and experience with the OECD Code of Liberalisation of Capital Movements. Report from the OECD to the G20 Sub-Group on Capital Flow Management. Prasanna, N.. (2010). Impact of Foreign Direct Investment on Export Performance in India. J Soc Sci, 24(1): 65-71. Ruane, F. ve Uğur, A.. (2005). Foreign Direct Investment And Productivity Spillovers in Irish Manufacturing Industry: Evidence From Plant Level Panel Data. International Journal of the Economics of Business, 12(1): 53-66. Seabra, F. ve Flach, L.. (2005). Foreign Direct Investment and Profit Outflows: A Causality Analysis For the Brazilian Economy. Economics Bulletin, 6(1): 1-15. Sun, H.. (1996). Direct Foreign Investment and Linkage Efects: The Experience of China. Asian Economies, 25(1): 5-28. Sun, H.. (1998). Macroeconomic Impact of Direct Foreign Investment in China: 1979-1996. The World Economy, 21(5): 675-694. UNCTAD. (2013). United Nations Conference on Trade and Development. Unctad of Statistics. https://unctad.org/en/pages/PublicationWebflyer.aspx?publicationid=759. Woodward, D.. (2001). The Next Crisis? Direct and Equity Investment in Developing Countries. New York: Diane Pub Co Press. Zhang, K.H.. (2005). How Does FDI Affect a Host Country’s Export Performance? The Case of China. International Conference of WTO. China and the Asian Economies. III. Xi’an, 25-26 June, China. Zhu, G. ve Tan, K.Y.. (2000). Foreign Direct Investment and Labor Productivity: New Evidence From China As The Host. Thunderbird International Business Review, 42(5): 507-528.