KAZIMKARABEKİR İLÇESİ KASABA TAŞ EVLERİ, KARAMAN

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 7, 387 - 429, 15.08.2019

Kerim Çetin

Öz

Karaman’ın
Kazımkarabekir ilçesi, namıdiğer “Kasaba”,”Gaferyad”, “Kafirabad”, isimleriyle,
XVI. yüzyıldan beri bilinen önemli bir yerleşim yeri olmuştur. XVII. yüzyılda,
Evliya Çelebi, Karaman eyaletine bağlı “Gafirbad”a gelmiş ve kasabanın adını “Kâfirâbâd”
olarak seyahatnamesine yazmıştır. Kale mimarisinin kerpiç kalıplar gibi
kesilmiş beyaz yassı ince taşlardan yapıldığını, duvarlarının kalın ve sağlam olduğunu
ve kılıçla kesilmiş gibi düz ve ustalıkla yapılmış bir yapıda olduğundan
bahsetmiştir. Buna benzer, beyaz taştan yapılmış titiz bir yapıyı, hiçbir
memlekette görmediğini belirtmiştir. 

Kazımkarabekir
ilçesi, Konya Karaman yolu üzerinde bulunmakta ve 2018 yılı nüfusu 4.407
kişidir. Karaman’a 25 km mesafede, Konya’ya 94 km mesafe uzaklıktadır. İlçenin
kendine has özgün bir yapıya sahip olan, doğal taş cinsi bulunmakta ve taş
ocaklarından yaklaşık yerin 1 metre altından çıkarılmaya başlanmaktadır. Toprak
altında tabaka tabaka olarak 32 kat sayılabilen düz yassı katmanlar halinde
bulunan, ak renge sahip kalkerli bir taş cinsidir. Bölgede bu taşa ‘‘kasaba
taşı” denmektedir. Toprak altında yumuşak ve kırılgan yapıya sahip olan taş
havayla temas edince sertleşmekte ve daha sert bir hal almaktadır. Bu taş
tamamen yöreye özgü bir oluşum olup ülke genelindeki diğer say taşı örneklerine
pek benzememektedir. İlçenin sivil mimarı dokusunu oluşturan bu taş, hemen
hemen tüm yapılarda, sokaklarda, duvarlarda, evlerde ana malzeme olarak
kullanılmıştır. Halen ilçenin ‘taşlık” mevkiinde taş ocaklarından bu taş
sökülerek çıkarılmakta evlerin duvarlarında kullanılmakta ve dekoratif amaçlı olarak
da modern binalarda kullanılmaktadır. Yörede taş binaların/mimarinin en güzel
örnekleri Büyük Cami, Nalbastı Cami, Söğütaltı Cami’nde görülmektedir. Uygulamada,
balık sırtı, basık sırtlı kemer, pencere üstü yuvarlak kemer, kuş evi, köşe silme
profil, Türk üçgeni benzeri sıra sıra taş süsleme elemanları sıklıkla
kullanılmıştır. Farklı sivil mimari örnekleri olsa da geleneksel taş evler,
genellikle, bitişik iki oda bir aralıktan(sofadan/mabeynden) oluşmaktadır. Değişik
mimari planlara sahip “kara örtü” altındaki evler kalın taş duvarlarla “Yer
Evi, Yukarı Ev, Dolma Ev, Dörtlü Ev, Tüfengine Ev” planı biçiminde yapılmıştır.
Meskenler “seki altı, baş köşe, yüklük, çağ ve aralık” denilen odalardan
oluşmaktadır.

Bu
çalışma, ilçenin adını aldığı Kazım Karabekir Paşa’nın ata yurdu olmasının yanı
sıra, “Kasaba Taş Evleri” nin unutulmaması, özgün bir taşa ve taş mimari yapıya
sahip ilçenin gelişmesi, taş süsleme örneklerinin ortaya konması ve tarihi
dokunun korunması adına gelecek nesillere tarihi ve kültürel bir katkı
sağlayacak ve yol gösterici olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kasaba, Taş Ev, Kasaba Taşı, Kazımkarabekir, Karaman

Kaynakça

• Alkan M. ve Kurt M., (2016), “Hacıbaba Dağı Isaura Bölgesinde Bir Epigrafi ve Eskiçağ Tarihi Araştırması”, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul,2016. Ardos,M., (1987), “Hotamış Bataklığı (Konya) ve Yararlanma İmkanları”, İ.Ü., Coğr. Derg.,Sayı:2, S.117-120. Baykara,T., (1988), “Anadolu’nun Tarihi Coğrafyasına Giriş”, Ankara, 1988, S.187. Berber A.,(1999), “Kazım Karabekir Halk Kültürüne Bir Bakış”, Konya, Altunarı Ofset, S.99-102. başlıklı, Buldur, A., (1991), Kazımkarabekir Çevresinin Jeomorfolojisi, S.Ü. Sos. Bil. Enst. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya. Eken, A., (2017), “Kazım Karabekir Paşa’nın Hayatı ve Anıları”, Ankara. Tulpars Yayınları. S.24-32. Erdoğan, M.U., (1988), “Kasaba Taşının Mimarideki Uygulamaları”, Karaman Yıllığı, Sayı:5, Konya 1988, S.22-27. Evliya Çelebi, (2005), Evliya Çelebi Seyahatnamesi 9.kitap, İstanbul. YKY, 2005. (Hazırlayanlar: Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, Robert Dankoff) Karabekir, K., (2005), “Hayatım”, Haz. Özerengin, F., Emre Yayınları, 6.baskı, İstanbul, S.11-24. Karpuz, E., (2011), “Kazımkarabekir ve Kasaba Taşı” İmaret Dergisi, Yıl:2, Sayı 7, (Güz)2011, S.38-41. Karpuz, E., (2007), “Karaman Kazımkarabekir Evleri, Sanat Tarihi Araştırmaları”, Haşim Karpuz’a Armağan, Konya, S.271-276. Karpuz, H., (2009), “Türk Kültür Varlıkları Envanteri Karaman 70 Karaman”, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. Karpuz E., (1989), “Kazımkarabekir’deki Tarihi Eserler”, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 1989. Koçak Ö., (2009), “Hacıbaba Dağı(Karaman/Kazımkarabekir) Kelebek Yaşam Alanları ve Gözlem Raporu” Cesa News, Nr.50, Entomolojik Etütler Merkezi Ankara, 2009, S:1-18. Konyalı, İ. H.,(1967), “Âbideleri ve Kitabeleri İle Karaman Tarihi”, Baha Matbaası, İstanbul, 1967, 800 s. 157-160 Mevka (Mevlana Kalkınma Ajansı), (2014), “Kazımkarabekir İlçe Raporu”, TR52 Bölgesi 2023 Vizyon Stratejileri Kazımkarabekir İlçe Faaliyetleri, 2014, S.1-18. http://www.mevka.org.tr/Page.asp?Dil=0&pid=1660, 15.06.2019. Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, (T.C. Devlet Salnamesi), 1296 yılı, İstanbul. Hacı Hüseyin Efendi Matbaası, 1296/1879. Tapur,T., (2008), “Kazımkarabekir İlçesinde (Karaman) Tarım ve Hayvancılık”, Selçuk Üniversitesi, Sosyal bilimler Dergisi, S.603-620. Tütüncü, M. ve Karpuz, E., (2015), “Gaferyad Kitabı Kazım Karabekir İlçesi ve Çevresindeki Tarihi Eserler ve Kültür”, Sota Yayınları, Hollanda, 2015, S.11-146. Vezir Araştırma Danışmanlık ve Mevlana Kalkınma Ajansı-Mevka, (2011), “T.C. Karaman Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Rekabetçilik Temelli Bölgesel Kalkınma Projesi”, Karaman Bölgesi Turizm Sektörü Alansal Varlık, Uluslararası Rekabetçilik ve Makro Düzey Kümelenme Çalışması Raporu, S.102. https://www.arkeolojikhaber.com/haber-karaman-genel-bilgiler-507/, Karaman Genel Bilgiler, (2016), 15.6.2019. https://www.karamandan.com/Ilceler-Kazimkarabekir_Gaferiyat_Ilcesi-f66908.html, Kazımkarabekir (Gaferiyat) İlçesi, (2018), Erişim Tarihi: 15.06.2019. http://www.karamankulturturizm.gov.tr/TR-95893/kazimkarabekir.html, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Karaman İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, İlçelerimiz, Kazımkarabekir, (2019), Erişim Tarihi, 15.06.2019. http://www.kazimkarabekir.gov.tr/iklim, T.C. Kazımkarabekir Kaymakamlığı, (2015), Kazımkarabekir İklimi, Erişim Tarihi, 15.06.2019. http://www.kazimkarabekir.gov.tr/tarihi, T.C. Kazımkarabekir Kaymakamlığı, (2015), Kazımkarabekir Tarihi, Erişim Tarihi, 15.06.2019.