KORONAVİRUS SALGIN SÜRECİNDE VE AFET DÖNEMLERİNDE PSİKOLOJİK DESTEK HİZMETİ: AİLE-ODAKLI PSİKOLOJİK MÜDAHALE PROGRAMI

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 4, 203 - 222, 31.10.2021

Emel Genc , Zeynep Turhan , Ahmet Tanhan

Öz

Tüm dünyada görülen ve biyolojik bir afet olarak kabul edilen koronavirüs salgını insanları biyolojik, psikolojik, sosyal ve ekonomik olarak etkilemiş bulunmaktadır. Özellikle bir arada yaşamak zorunda kalan bazı aile bireylerinin günlerce hep evin içinde birlikte kalması salgın sürecinde bir takım psikolojik ve ekonomik sorunların yaşanmasına veya tetiklenmesine neden olabilmektedir. Bu makale yaşanması muhtemel olan bu psikolojik ve sosyal sorunlara cevap verebilecek bir müdahale programı sunmayı hedeflemiştir. Bu amaç doğrultusunda, koronavirüs ve bunun gibi afet süreçlerinin ailelere olan etkileri ve bu kişilere yönelik uygulanan koruyucu psikolojik müdahaleler ve eğitim programları dijital veri tabanlarında taranmıştır. Alanyazın tarama sonucuna göre, afet ve kriz gibi durumlarda ailelere yönelik etkinliği kanıtlanmış eğitim ve tedavi programlarının gelişmiş ülkelerde uygulandığı saptanmıştır. Türkiye’de böyle salgın gibi acil durumlarda uygulanan sistematik psikoeğitsel programların ve hizmetlerin yetersiz olduğu gözlemlenmiştir. Yaptığımız alanyazın taraması ve incelediğimiz eğitim programları doğrultusunda, salgın sürecinde ve sonrasında etkilenen ailelerin ruh sağlığını korumak ve ailelerle çalışan ruh sağlığı uzmanlarına yardımcı olmak için, aile sistemleri ve travma bilgisine dayalı online olarak da uygulanabilecek bir aile-odaklı bir eğitim modeli önerisi sunulmuştur. Bu model bireylerdeki stres, kaygı gibi belirtileri azaltarak, aile içi uyum ve sağlıklı iletişim becerilerini geliştirmeyi hedeflemiştir.

Anahtar Kelimeler

Aile Eğitimi, Koronavirüs, Psikolojik Müdahaleler, Online Terapi, Salgın.

Kaynakça

• Ahmed, M. Z., Ahmed, O., Aibao, Z., Hanbin, S., Siyu, L., & Ahmad, A. (2020). Epidemic of COVID-19 in China and associated Psychological Problems. Asian Journal of Psychiatry, 51, 102092.
• Aker, T. ve Karakaya, I. (2017). Toplumsal travmalar ve afette psikososyal destek projesi uygulama rehberi. Ankara: Yorum yayınları.
• Akoğlu, G., & Tuğba, T. B. (2020). COVID-19 ve izolasyon sürecinin çocuklar üzerindeki olası psikososyal etkileri. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(2), 99–103.
• Anderson, S. A., & Sabatelli, R. M. (2006). Family interaction: A multigenerational developmental perspective. Fourth Edition. Boston: Pearson.
• Banford, A., Wickrama, T., Brown, M. & Ketring, S. (2011). The relationship between physical health problems and couple violence and conflict in survivors of the 2004 tsunami: Mediation by marital satisfaction. International Journal of Mass Emergencies & Disasters, 29, 149–170.
• Berkay, F., Çelen, N., & Kuşdil, M. E. (2003). 1999 Marmara Depreminin Mudanya Halkı Üzerindeki Psiko-Sosyal Etkileri. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(4), 1–24.
• Brestan, E. V., Eyberg, S. M., Boggs, S. R., & Algina, J. (1997). Parent–child interaction therapy: parents’ perceptions of untreated siblings. Child and Family Behavior Therapy, 19, 13–28.
• Buluş, M. & Şahin, S. G. (2019). Estimation and standardization of variance parameters for planning cluster-randomized trials: A short guide for researchers. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 10(2), 179-201.
• Caruana, C. (2010). Picking up the pieces: Family functioning in the aftermath of natural disaster. Family Matters, 84, 79-88.
• Choate, M. L., Pincus, D. B., Eyberg, S. M., & Barlow, D. H. (2005). Parent-Child Interaction Therapy for Treatment of Separation Anxiety Disorder in Young Children: A Pilot Study. Cognitive and Behavioral Practice, 12(1), 126–135.
• Cohan, C. L. & Cole, S. W. (2002). Life course transitions and natural disaster: Marriage, birth, and divorce following Hurricane Hugo. Journal of Family Psychology, 16(1), 14–25.
• Coronavirus Cases (2021). Covıd-19 Coronavirus Pandemic. (17.09.2021 tarihinde https://www.worldometers.info/coronavirus/ adresinden alınmıştır).
• Çaykuş, E. T., & Çaykuş, T. M. (2020). Pandemi Sürecinde Çocukların Psikolojik Dayanıklılığını Güçlendirme Yolları: Ailelere, Öğretmenlere Ve Ruh Sağlığı Uzmanlarına Öneriler. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 7(5), 95–113.
• Diamond, G. & Josephson, A. (2005). Family-based treatment research: A 10-year update. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 44(9), 872-887.
• Direnç, S., & Cengiz, G. (2013). Van Depremi sonrasında travma sonrası stres bozukluğu belirtilerinin psikolojik dayanıklılık ile ilişkisi. Kriz Dergisi, 21(0), 25–32.
• Dizer, D. (2008). Sakarya İlindeki Liseli Ergenlerin 1999 Marmara Depremi Sonrası Travmayı Algılama, Sosyal Destek Sistemleri Ve Umutsuzluk Belirtilerinin İncelenmesi. Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Feride Bacanlı, L. E. (2006). Relationship Of Optimism And Gender To Coping With Earthquake Stress. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 3(25).
• Flynn, B. W. (1997). Psychological aspects of disasters. Renal Failure, 19, 611-620.
• Ford, J. D., Chang, R., Levine, J., & Zhang, W. (2013). Randomized clinical trial comparing affect regulation and supportive group therapies for victimization-related PTSD with incarcerated women. Behavior Therapy, 44 (2), 262-276.
• Ford, J. D., Steinberg, K., Hawke, J., Levine, J., & Zhang, W. (2012). Randomized trial comparison of emotion regulation and relational psychotherapies for PTSD with girls involved in delinquency. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 41, 27-37.
• Ford, J. D., Steinberg, K., & Zhang, W. (2011). A randomized clinical trial comparing affect regulation and social problem-solving psychotherapies for mothers with victimization-related PTSD. Behavior Therapy, 42, 561-578.
• Frisman, L. K., Ford, J. D., Lin, H., Mallon, S. & Chang, R. (2008). Outcomes of trauma treatment using the TARGET model. Journal of Groups in Addiction and Recovery, 3, 285-303
• Funderburk, B. W., Eyberg, S. M., Newcomb, K., McNeil, C., & Hembree-Kigin, T. Capage, L. (1998). Parent–child interaction therapy with behavior problem children: Maintenance of treatment effects in the school setting. Child & Family Behavior Therapy, 20, 17–38.
• Gurwitch, R. H., Messer, E.P., Masse, J. & Olafson, E. (2016). Child-Adult Relationship Enhancement (CARE): An evidence-informed program for children with a history of trauma and other behavioral challenges. Child Abuse & Neglect, 53, 138-145. Güven, K. (2010). Marmara depremini yaşayan yetişkinlerin algıladıkları sosyal destek düzeyleri ile travma sonrası gelişim ve depresyon arasındaki ilişkinin incelenmesi. Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Harwood, M. D., & Eyberg, S. M. (2006). Child-Directed Interaction: Prediction of Change in Impaired Mother-Child Functioning. Journal of Abnormal Child Psychology, 34(3), 335–347.
• Ho, L. K. L. (2004). The treatment effectiveness of Parent–child interaction therapy with depressed mother–child dyads. Unpublished Doctoral Dissertation.
• Horesh, D. & Brown, A. D. (2020). Traumatic Stress in the Age of COVID-19: A call to close critical gaps and adapt to new realities. Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, and Policy, 12(4), 331-335.
• Işık, A. (2020). Koronavirüs (Covid-19) Salgını Döneminde Ailede Krize Müdahale. Akademia Doğa ve İnsan Bilimleri Dergisi, 6, 1–9.
• Karatas, S., & Tonkus, M. B. (2021). Pandemi Sürecinde İntihar: Riskli Gruplara Yönelik Bir Değerlendirme ve Yaklaşım. In Pandemide Psikiyatri Hemşireliğ (Issue May, pp. 0–7).
• Kılıç, M. (2008). Afetlerde psikososyal hizmetlerin etkililiği: Türk Kızılayı ve 2005 Pakistan depremi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Kiser L. J, Donohue, A., Hodgkinson, S., Medoff, D., & Black, M. M. (2010). Strengthening family coping resources: the feasibility of a multifamily group intervention for families exposed to trauma. Journal of Traumatic Stress. 23(6):802-6.
• Kiser, L. J., Backer, P. M., Winkles, J., & Medoff, D. (2015). Strengthening family coping resources (SFCR): Practice-based evidence for a promising trauma intervention. Couple and Family Psychology: Research and Practice, 4(1), 49–59.
• Knack, J. M , Chen, Z., Williams, K. D., & Jensen-Campbell, L., A. (2006). Opportunities and challenges for studying disaster survivors. Analyses of Social Issues Public Policy 6(1):175–189.
• Korkmazlar, Ü., İnci İzmir, S. B., & İpçi, M. (2020). Pandemi Dönemi Travmalarda Çocuklar ve Ailelerle EMDR Uygulamaları. Türkiye Klinikleri COVID-19 - Özel Konular, 191(48), 132–135.
• Kukuoğlu, A. (2018). Doğal Afetler Sonrası Yaşanan Travmalar ve Örnek Bir Psikoeğitim Programı. Afet ve Risk Dergisi, 1(1), 39-52.
• Lester, P., Liang, L. J., Milburn, N., Mogil, C., Woodward, K., & Nash, W. (2016). Evaluation of a family-centered preventive intervention for military families: Parent and child longitudinal outcomes. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 55(1), 14-24.
• Miller, N. A., & Najavits, L. M.(2012) Creating trauma-informed correctional care: A balance of goals and environment. Eurepan Journal of Psychotraumatology, 3,1-8.
• Mogil, C., Hajal, N., Garcia, E., Kiff, C., Paley, B., Milburn, N., & Lester, P. (2015). FOCUS for early childhood: a virtual home visiting program for military families with young children. Contemporary Family Therapy. 37(3):199–208.
• Muskett, C. (2014). Trauma-informed care in inpatient mental health settings: A review of the literature. International Journal of Mental Health Nursing, 23:51-59.
• Neria, Y., Nandi, A., & Galea, S. (2007). Post-traumatic stress disorder following disasters: a systematic review. Psychological Medicine, 38, 467-480.
• Nolen-Hoeksema, S. & Morrow, J. (1991). A prospective study of depression and posttraumatic stress symptoms after a natural disaster: the 1989 Loma Prieta earthquake. Journal of Personality and Social Psychology, 61, 115-121.
• Norris, F. H., Perilla, J. L., Riad, J. K., Kaniasty, K. V., & Lavizzo, E. A. (1999). Stability and change in stress, resources, and psychological distress following natural disaster: findings from hurricane Andrew. Anxiety, Stress & Coping, 12, 363-396.
• Özabacı, N., & Erkan, Z. (2014). Aile Danışmanlığı Kuram ve Uygulamalara Genel Bir Bakış. Ankara: Pegem Akademi.
• Parkinson, D. (2019). Investigating the increase in domestic violence post disaster: An Australian case study. Journal of Interpersonal Violence, 34(11): 2333-2362.
• Ünveren, G. & İzci, F. (2017). Travma sonrası stres bozukluğunda bilişsel davranışçı terapi ve göz hareketleri ile duyarsızlaştırma ve yeniden işleme. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 6(1), 31-38. 2020-100213.
• Ritchie, H. & Roser, M. (2020). Natural Disasters. Our World in Data. (01.05.2020. tarihinde https://ourworldindata.org/natural-disasters adresinden alınmıştır).
• Saltzman, W. R., Lester, P., Beardslee, W. R., Layne, C. M., Woodward, K., & Nash, W. P. (2011). Mechanisms of Risk and Resilience in Military Families: Theoretical and Empirical Basis of a Family-Focused Resilience Enhancement Program. Clinical Child and Family Psychology Review, 14(3), 213–230.
• Sayıl, I., Canat, S., Akdur, R., Kılıç, E., Uslu, R., Ozguven, H. D., . . . & Güney, S. (2001). Depremzede Ailelere Yönelik Koruyucu Müdahale Çalışması. Kriz Dergisi, 9, 1, 1-12.
• Spoth, R. L., Kavanagh, K. A., & Dishion, T. J. (2002). Family-Centered Preventive Intervention Science: Toward Benefits to Larger Populations of Children, Youth, and Families. Prevention Science, 3(3), 145–152.
• Şavur, A. & Arslan Tomas, S. (2010). Terör olayları sonrasında psikososyal destek hizmetleri. Kriz Dergisi, 18(1), 45–58.
• Tanhan, A., Yavuz K. F., Young, J. S., Nalbant, A., Arslan, G., Yıldırım, M., Ulusoy, S., Genç, E., Uğur, E., & Çiçek, İ. (2020). A proposed framework based on literature review of online contextual mental health services to enhance wellbeing and address psychopathology during COVID-19. Electronic Journal of General Medicine, 17(6), em254. https://doi.org/10.29333/ejgm/8316
• Wasserstein, S. B. & La Greca, A. (1998). Hurricane Andrew: Parental conflict as a moderator of children’s adjustment. Hispanic Journal of Behavioral Science, 20, 212-224.
• World Health Organization. (2020). Disasters and emergencies. (24. 04. 2020 tarihinde https://www.who.int/surgery/challenges/esc_disasters_emergencies/en/ adresinden alınmıştır).
• Yazıcı, Ö. ve Kalın, Ö. (2018). “Doğal afet” için kavramsal metaforların karşılaştırmalı analizi”. EKafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(1), 25-40.
• Yıldız, N. G., & Erdem, F. (2020). Covid-19 Salgin Süreci̇ İli̇şki̇leri̇nde Sorun Yaşayan Çi̇ftlere Yöneli̇k Duygu Odakli Ai̇le Danişmanliği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1360–1383.
• Zhou, X., Snoswell, C. L., Harding, L. E., Bambling, M., Edirippulige, S., Bai, X. & Smith, A. C. (2020). The Role of Telehealth in Reducing the Mental Health Burden from COVID-19. Telemedicine and e-Health. 26(4), 377–379.