V. PROPP’UN YAPISALCI KURAMI BAĞLAMINDA BİR MASAL ÇÖZÜMLEMESİ: “FELAKET ŞİMDİ Mİ GELSİN SONRA MI?”

Year 2022, Issue: 12, 205 - 224, 22.12.2022

Rugeş Demir

Abstract

Halk edebiyatının sözlü anlatım türlerinden biri olan masal, dilden dile, kuşaktan kuşağa aktarılarak günümüze kadar gelmiş önemli bir türdür. Masalların pek çok işlevsel niteliğe sahip olması ve günümüze kadar gelebilmesi onun toplumların dilini, dinini ve yaşayışını yansıtan kültürel bir kod taşıyıcısı olmasından kaynaklanmıştır. Bu bakımdan masallar, diğer sözlü anlatı ürünleri gibi çeşitli yöntemlerle çözümlenmiş ve anlamlandırılmaya çalışılmıştır. Bu kuram ve yöntemlerden biri Rus halk bilimci Vladimir Propp’un ortaya koyduğu “Masalların Yapısal Çözümlemesi” yöntemidir. ‘Morfolojik Yöntem’ olarak da bilinen “V. Propp Metodu”, masalların işlevlerini ortaya koymayı ve masalların yapısını düzenleyen sabit yasaları belirlemeyi amaçlamıştır. Buradan hareketle çalışmada Mardin’in Midyat ilçesinde görüşme yöntemi ile derlenen “Felaket Şimdi mi Gelsin Sonra mı?” adlı masal Propp metoduna göre incelenmiştir. Ayrıca çalışmada masalın motifleri tespit edilmiş ve motifler, Stith Thompson’ın Motif Indeks of Folk Literature adlı eserindeki karşılıkları verilmiştir. Makalede ilk olarak masallar ve Propp metodu hakkında bilgi verilmiş ardından Mardin’den derlenen “Felaket Şimdi mi Gelsin Sonra mı?” isimli halk masalı bu yöntem çerçevesinde analiz edilmiştir. Masalda tespit edilen işlevler ve eylem alanları Propp’un yapısal çözümleme metoduna uygunluk göstermiştir.

Keywords

Masal, V. Propp Metodu, Morfoloji, halkbilimi, Felaket Şimdi mi Gelsin Sonra mı?

V. PROPP’S ANALYSIS OF A TALE WITHIN THE CONTEXT OF THE STRUCTURAL THEORY: “SHOULD THE DISASTER COME NOW OR LATER?”

Abstract

Fairy tale, which is one of the oral expression types of folk literature, is an important genre that has survived to this day by being transferred from generation to generation. The fact that the tales have many functional qualities and that they have survived to the present day is due to the carrier of a cultural code that their societies have reached and chosen their religion and life. In this respect, tales, like other oral expression products, have been analyzed and interpreted by various methods. One of these theories and methods is the “Structural Analysis of Tales” method put forward by the Russian folklorist Vladimir Propp. From this point of view, the “Should the Dısaster Come now or Later?" compiled by interview method in the Midyat district of Mardin. Interpretation of the fairy tale named Propp according to the
method. In addition, the motifs of the tale it contains were determined and the motifs were given their equivalents in Stith Thompson’s Motif Index of Folk Literature. In the article, after the information about the fairy tales and Propp methodology was published, the “Should the Dısaster Come now or Later? tale
named was analyzed within the scope of this method. The function and action areas determined in the tale were deemed suitable for Propp’s structural analysis method.

Keywords

Folktale, V. Propp Method, Morphology, Folklore, Should the Dısaster Come Now or Later?.

References

• Alptekin, A. B. (2002). Taşeli Masalları. Ankara: Akçağ Yayınları. Bars, M. E. (2014). Vladımır Propp’un Yapısal Çözümleme Yöntemi Çerçevesinde “Battal Gazi Destanı” Filminin İncelenmesi. Tarih Okulu Dergisi, 7(8), s. 79-97.
• Boratav, P. N. (2016). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. Ankara: Bilgesu Yayınları.
• Çıblak, N. (2005). V. Propp’un Masal Çözümleme Metodu. Dil ve Edebiyat Dergisi, (638), s. 127-140.
• Demir, R. ve Öztürk, M. (2022). Âşık Garip Hikâyesinin Yeni Bir Varyantı ve Çözümlemesi, Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 5(1), s. 72-81.
• Elçin, Ş., (2011). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Günay, U. (1975). Elazığ Masalları (metin-inceleme) Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
• Gürdal, C. (2012). Propp Metodunun Türk Halk Müziği Araştırmalarında Uygulanması Üzerine Bir Deneme. Milli Folklor Dergisi, s. 53-55.
• Kaval, Y. (2019). Tunceli’den Derlenen Masallar (Metin-İnceleme). Doktora Tezi. Uşak: Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılıç, E. G. (2018). Farklı Yüzyıllar Aynı Biçimler: V. Propp’un İşlevsel Yaklaşımı Çerçevesinde Alacakaranlık Film Serisi Üzerine Bir Çözümleme ve Kitle Kültürü Sineması Eleştirisi. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(3) s. 467 – 482.
• Propp, V. (2017). Masalın Biçimbilimi-Olağanüstü Masalların Yapısı. (M. Rifat, S. Rifat Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sakaoğlu, S. (2016). Masal Araştırmaları I. Ankara: Akçağ Yayınları
• Sakaoğlu, S. (2002). Gümüşhane ve Bayburt Masalları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Seyfettin, Ö. (2020). Turan Masalları. Ankara: Ötüken Neşriyat.
• Strauss L. (1993). “Structure and Form: Reflections on a Work by Vladimir Propp”. Theory and History of Folklore. The University of Minnesota Press: Minneapolis, (Translated by A.Y. Martin and R.P. Martin).
• TDK,(2019). Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Temel, S. (2010). Propp Metodu ve Bir Karagöz Metnine Uygulanması. Sanat Dergisi, S. 8. s. 85–106.
• Todorov T. (1987). The Poetics of Prose. Cornell University Press: Ithaca, New York.
• Thompson S. (1955). Motif Index of Folk Literature. Indiana University Press.
• Yiğit, S. (2018). Lâmi’î’nin Vâmık u Azrâ Mesnevîsinin Vladimir Propp’un Masal Çözümleme Metoduna Göre İncelenmesi. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3(6), s. 76-95.