Bulanık’ta Bir Helenistik-Roma Dönemi Nekropolü: Mollakent

Year 2018, Volume: 22 Issue: 2, 1029 - 1052, 25.06.2018

Hanifi Biber , Sabahattin Erdoğan

Abstract

Muş ili, Bulanık İlçesinde yer alan
Mollakent, Eski Çağ ve Ortaçağ’ait kalıntıları ile önemli bir yerleşim
merkezidir. Bendepur Höyüğü, Marnuk Kalesi, Gavur Bendi Barajı ve Mollakent
Nekropolü Eski Çağ’a ait önemli arkeolojik merkezlerden bir kaçıdır. Mollakent
Nekropolü’nde değişik tip ve çeşitlilikte kaya mezarları bir arada
bulunmaktadır. Nekropolde oda mezar, arcosolium mezar ve khamosorion
mezarlardan oluşan farklı mezar tiplerinin bir arada bulunması bölgenin ölü
göme geleneklerinin tespiti açısından oldukça önemlidir. Bilindiği gibi bölgede
kaya mezar geleneği Urartu ile başlamaktadır. Mezarlar Urartu ile başlayan kaya
mezar geleneğinin devam edip etmediğini gösteren en önemli kanıtlardandır. Oda
mezarlarda gördüğümüz ahşap çatı öykünmesi kırma ve tonoz çatı,  mezar tavanlarında bulunan aydınlatma
açıklıkları, büyük niş benzeri hücreli bölümler, mimari süslemeler, kandil veya
meşale çıkıntıları gibi farklı özellikler mezarların Urartu’dan daha çok Urartu
sonrası dönemlerle ilişkilendirilmesi gerektiğini göstermektedir. Mollakent
Nekropolünde Demir Çağları’nın alışılagelmiş oda mezar anlayışından farklı
olarak karşımıza çıkan arcosolium ve khamosorion tipi mezarlar Helenistik
Dönem, ağırlıklı olarak da Roma döneminden bilinen mezar tipleridir. Nekropol
alanında Roma dönemine işaret eden seramik ve benzeri buluntu eksikliğine
rağmen söz konusu mezarları mimari açıdan Helenistik/Roma dönemleri ile
ilişkilendirmek mümkün görünmektedir.

Keywords

Bulanık, Mollakent, Nekropol, Helenistik Dönem

References

• Alföldi-Rosenbaum, E. (1971). Anamur Nekropolü (Vol. 12): Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Baldıran, A., Büyüközer, A., Gider, Z. (2012). Taşkent-Seydişehir 2010 Yılı Yüzey Araştırması. Araştırma Sonuçları Toplantısı, XXIX(1), 69-90.
• Baran, A., Gümüş, Ş. (2013). 2011 yılı Thera Antik Kenti Yüzey Araştırmaları. 30. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1. cilt, 28 Mayıs-1 Haziran 2012 Çorum, 281-298.
• Biber, H. (2016). 2012 ve 2014 Yılları Muş İli Arkeolojik Yüzey Araştırmaları Araştırma Sonuçları Toplantısı, XXXIII(2), 335-361.
• Biber, H., Çavuşoğlu, R. (2011). Muş İli ve İlçeleri 2009 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırması (Demir Çağları). Araştırma Sonuçları Toplantısı, XXVIII(2), 201-224.
• Burney, C. A. (1958). Eastern Anatolia in the Chalcolithic and Early Bronze Age. Anatolian Studies, 8, 157-209.
• Ceylan, A. (2015). Doğu Anadolu Araştırmaları II Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır 2008-2014. Erzurum: .
• Çelgin, A. V. (1990). Termessos Kenti Nekropolleri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi. ), İstanbul Üniversitesi İstanbul.
• Çelgin, A. V. (1994). Termessos ve Çevresinde Nekropol ve Epigrafya Araştırmaları: 1975-1991 Yilları Arasında Yapılan Çaışmaların Toplu Sonuçlanna Kısa Bir Bakış. Anadolu Araştırmaları(13), 153-177.
• Çevik, F., Ritter, M. (2013). Pompeiopolis Nekropolü Yüzey Araştırması (Paflagonya). Araştırma Sonuçları Toplantısı, XXX(2), 169-182.
• Çevik, N. (2000). Urartu Kaya Mezarları ve Ölü Gömme Gelenekleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çevik, N., Bulut, S., Kızgut, İ., Akyürek, E. (2007). Bey Dağları Yüzey Araştırmaları 2000. Araştırma Sonuçları Toplantısı, XXIV(1), 85-98.
• Derin, Z. (1993). Demir Çağ’da Doğu Anadolu’da Ölü Gömme Gelenekleri. İzmir,(Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Doğanay, O. (2008). İsauria Bölgesi Kaya Mezarları ve Ölü Gömme Gelenekleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
• Durukan, M. (2012). Kapadokya, Argaios Dağı Çevresinde Helenistik-Roma Dönemi Mezarları ve Ölü Kültü: Gräber und Totenkult in der hellenistisch-römischen Zeit in der Umgebung des Argaios in Kapadokien. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Ercıyas, B., Sökmen, E. (2009). Komana Antik Kenti ve Çevresi Yüzey Araştırması 2007 Araştırma Sonuçları Toplantısı, XXVI(1), 289-306.
• Erdoğan, S. (2017). Doğu Anadolu Bölgesi Tek Odalı Kaya Mezarları: Kökeni, Gelişimi ve Mimari Tipolojisi (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Van.
• Erten, E., Özyıldırım, M. (2008). Olba Yüzey Araştırması 2005 Araştırma Sonuçları Toplantısı, XXV(2), 39-50.
• Girginer, K. S. (2008). 2006 Yılı Kapadokya ve Kilikya Yüzey Araştırmaları: Kayseri (Yahyalı) ve Adana (Ceyhan II). Araştırma Sonuçları Toplantısı, XXV(2), 379-402.
• İsa, K., Kunze, M., Çevik, N., Bulut, S. (2007). İn Önü Yüzey Araştırmaları 2005. Araştırma Sonuçları Toplantısı, XXIV(1), 99-106.
• İşkan, H., Çevik, N. (2001). Tlos 1999. Araştırma Sonuçları Toplantısı, XVIII(1), 169-180.
• Kalkan, H., Yaldır, A. K. (2014). Antik Hypaipa Kenti ve Çevresi Yüzey Araştırması – 2012. Araştırma Sonuçları Toplantısı, XXXI(2), 7-18.
• Kortanoğlu, E. (2008). Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Dağlık Phrygia Bölgesi Kaya Mezarları. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Köroğlu, K. (2008). Urartu Kaya Mezar Geleneği ve Doğu Anadolu'daki Tek Odalı Kaya Mezarlarının Kökeni. Arkeoloji ve Sanat, 127, 21-38.
• Özfırat, A. (2000). 1998 Yılı Bitlis-Muş İlleri Yüzey Araştırması: Tunç ve Demir Çağları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 17/2, 193-210.
• Özkaya, V., San, O. ( 2001). Alinda Nekropolü II. Araştırma Sonuçları Toplantısı, XVIII(1), 181-196.
• Özsait, M. (2008). Arkeolojik Verilerin Işığı Altında Ünye Araştırma Sonuçları Toplantısı, XXV(2), 293-306.
• Rothman, M. S. (1993). Alpaslan Baraj Gölü Alanında Muş Ovasında Yüzey Araştırmaları Ön Rapor, 1991. Araştırma Sonuçları Toplantısı, X, 279-295.
• Sevin, V. (2012). Van Kalesi: Urartu Kral Mezarları ve Altıntepe Halk Mezarlığı. İstanbul: Ege Yayınları.
• Sivas, T. s. T., Sivas, H. (2009). Frig vadileri: Frigler'den Türk dönemine uzanan kültürel miras: TC Eskişehir Valiliği.
• Sivas, T. T., Sivas, H. (2005). 2003 Yılı Eskişehir, Kütahya, Afyonkarahisar İlleri Yüzey Araştırması. Araştırma Sonuçları Toplantısı, XXII(2), 285-298.
• Sivas, T. T., Sivas, H. (2006). 2004 Yılı Eskişehir, Kütahya, Afyonkarahisar İlleri Yüzey Araştırması. XXIII(2 ), 163-174.
• Şenyurt, S. Y., Akçay, A., Kamış, Y. (2006 ). Yüceören, Doğu Kilikya'da Bir Hellenistik - Roma Nekropolü/ A Hellenistic and Roman Necropolis in Eastern Kilikia. Ankara: Gazi Üniversitesi Arkeolojik Çevre Değerleri Araştırma Merkezi.
• Tülek, F. (2013). 2011 Yılı Osmaniye Arkeolojisi Çalışma Raporu. Araştırma Sonuçları Toplantısı, XXX( 2 ), 243-254.
• Yılmaz, N. (2007). Necropoleis and Funerary Monuments in Pisidia During The Roman Period. Adalya, 10, 155-204.