Göbekli Tepe’nin Arkeolojik Turizm Potansiyelinin Değerlendirilmesi (Şanlıurfa)

Year 2018, Volume: 22 Issue: 3, 1351 - 1367, 30.09.2018

Salih Birinci , Çağlar Kıvanç Kaymaz Aykut Camcı

Abstract

Anadolu yerleşme tarihi
boyunca birçok medeniyete beşiklik yapmış ve bu durum tarihi, kültürel ve
arkeolojik açıdan zengin bir mirasın ortaya çıkmasına katkıda bulunmuştur.
Kültür turizmi kapsamında değerlendirilen destinasyonlardan birini oluşturan
arkeolojik alanlar, ulusal ve uluslararası açıdan önemli bir yere sahip olmakla
birlikte, geçmişe ilgi duyan insanların ziyaret ettikleri yerler arasındadır.
Bunlar içerisinde Şanlıurfa ilinin 15 km kuzeydoğusunda merkeze bağlı Örencik
Köyü yakınlarındaki 800 metre yüksekliğinde Germüş platosu üzerinde yer alan Göbekli
Tepe oldukça önemlidir.  Birçok Neolitik
Dönem yerleşmesinin aksine Göbekli Tepe su kenarı, vadi ya da ovada kurulmayıp,
Harran Ovası’nın kuzeyinde yüksek bir sahada manzaraya hâkim, ayrıca çevreden
gelebilecek tehlikelere karşı güvenli bir konumda yer almaktadır. 1963 yılında
Peter Benedict ve Halet Çambel tarafından gerçekleştirilen yüzey araştırmaları
sonucunda arkeoloji dünyasına kazandırılmıştır. Tarihi M.Ö. 10.000’e kadar
dayanan Göbekli Tepe’de yapılan arkeolojik kazı ve araştırmalar sonucunda elde
edilen bulgulara bağlı olarak Anadolu’da şuana kadar kabul gören en eski inanç
ve yerleşim yeri olduğu tespit edilmiştir. “T’’ şeklindeki anıtsal taşlar ile
simgelenen bu yerleşim yerinde yapılan kazılar sonucunda çok sayıda hayvan
heykelinin yanı sıra çakmaktaşından aletler, obsidyen aletler, takı parçaları
ve taş kaplar, öğütme taşları, hayvan elleri, yassı baltalar ile küçük
figürünler açığa çıkartılmıştır. Yapılan arkeolojik çalışmalar sonucunda Bu
yönüyle özgün bir yere sahip olan Göbekli Tepe, arkeolojik turizm açısından
değerlendirilmesi gereken önemli yerlerden birisidir.  Bu çalışmada, Göbekli Tepe’nin arkeolojik
turizm potansiyeli ile bu potansiyelin coğrafi açıdan değerlendirilmesi
amaçlanmış ve sahanın arkeolojik miras olarak önemi ortaya çıkarılmaya
çalışılmıştır. Bu kapsamda, Göbekli Tepe’nin arkeolojik açıdan önemi nedir? Bu
alanın arkeolojik turizm bakımından önemi nedir? Göbekli Tepe’de arkeolojik
turizm yapılıyor mu ve ne düzeyde gerçekleşmektedir? Arkeolojik turizm ve
alanın koruma kullanma açısından dengesini sağlayan bir planlama çalışması var
mı? Göbekli Tepe ve çevresi turizm alt-üst yapı hizmetleri açısından yeterli
düzeyde mi? gibi sorulara cevap aranmaya çalışılmıştır. Bu çerçevede araştırma
sahayla ilgili yapılmış bilimsel yayınlar, çeşitli tematik haritalar ve saha
çalışmaları sonucunda toplanan veriler ışığında şekillendirilmiştir. Ayrıca
elde edilen veriler SWOT analiziyle değerlendirilmiştir.

Keywords

Arkeolojik Turizm, Göbekli Tepe, Şanlıurfa, İnanç

References

• Akbıyık, M. (2014). Şanlıurfa İlinin Turizm Potansiyelinin Belirlenmesi ve Planlamaya Yönelik Öneriler, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Bayraktar, S. (2010). Kentsel Alanda Arkeolojik Park Tasarımı: Küçükyalı ve Saraçhane Arkeolojik Parklarının Değerlendirilmesi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Cohen, E. (1995). Contemporary Tourism-Trends and Challenges: Sustainable Authenticity or Contrived Post Modernity? In Change in Tourism: People, Places, Processes, (Edited by Richard Butler and Douglas Pearce), London: Routledge.
• Comer, D., C. and Willems, W., J., H. (2011). Tourism and Archaeological Heritage Driver to Development or Destruction, ICOMOS, 506-518, Paris 2011.
• Çakmak, T., F. (2013). İnanç Turizminde Göbeklitepe’nin Yeri ve Önemi, Uluslararası İnanç Turizmi ve Hoşgörü Konferansı, 9-12 Mayıs 2013, Konya.
• Doğanay, H. ve Zaman, S. (2013). Türkiye Turizm Coğrafyası (Güncellenmiş 4. Baskı). Erzurum: Pegem Akademi,
• Doğaner, S. (2013). Türkiye Kültür Turizmi, Sosyologca Kitapları Dizisi-31, İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Emekli, G. (2004). Türkiye’de Kültürel Turizm. II. Uluslararası Turizm, Çevre ve Kültür Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2004, 11-20, İzmir.
• Emekli, G. (2006). Coğrafya, Kültür ve Turizm: Kültürel Turizm. Ege Coğrafya Dergisi, 15, 51-59.
• Emekli, G. (2013). Kültür Mirasının Turizm Aracılığı ile Değerlendirilmesi: Kültürel Turizm ve Türkiye. Ertuğ ÖNER (Ed.) Profesör Doktor İlhan KAYAN’a Armağan, (içinde 655-663) İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Erhan, K., Akkurt, A. ve Akbaş, F. (2015). Arkeolojik Turizmin Alacahöyük Kırsal Yerleşmesinin Gelişimine Etkisi, 1. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Sempozyumu, 19-21 Kasım 2015, Kastamonu.
• Kozak, N., Kozak, Akoğlan M., ve Kozak, M. (2015). Genel Turizm İlkeler-Kavramlar, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kurt, A., O., Göler, M., E. (2017). “Anadolu’da İlk Tapınak: Göbeklitepe”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 2017, 21 (2), 1107-1138.
• Kurtuluş, K., Ş., (2016). Arkeolojik Mirasın Korunmasında Turizmin Rolü, 17. Ulusal Turizm Kongresi, 20-23 Ekim 2016 Bodrum-Muğla, Ankara: Detay Yayıncılık, 1257-1267.
• Magli, G. (2016). Sirius and The Project of The Megalithic Enclosures at Gobekli Tepe. Nexus Network Journal, 18, 337-346.
• Notroff, J., Dietrich, O., Peters, J., Pöllath, N. ve Schmidt-Köksal, Ç., (2015). Göbeklitepe Uygarlığın Doğuşunda Neolitik Şölenlerin İzleri”, Aktüel Arkeoloji Dergisi, 01.07.2015, 52-69.
• Özcan, E., S. (2016). Göbeklitepe, TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, 560, 30-39.
• Özgüç, N. (2015). Turizm Coğrafyası Özellikler ve Bölgeler, İstanbul: Çantay Kitapevi.
• Özşahin, E. ve Kaymaz, Ç. K. (2015). Asi Nehri Deltasının (Hatay) Arkeolojik Turizm Potansiyelinin Coğrafi Açıdan Değerlendirilmesi. International Journal of Social Science, 34, 83-101.
• Pacifico, D. and Vogel, M. (2012. Archaeological Sites, Modern Communities, and Tourism, Annals of Tourism Research, 39 (3), 1588-1611.
• Ross, D., Saxena, G., Correia, F. and Deutz P. (2017). Archaeological Tourism: A Creative Approach. Annals of Tourism Research, 67, 37-47.
• Soykan, F. (2000). Turizm Coğrafyası ve Turism Planlaması, Ege Coğrafya Dergisi, 11, 39-55.
• Şahinalp, M. S. (2006) Şanlıurfa Şehri’nin Kuruluşuna Etki Eden Etmenler, Coğrafi Bilimler Dergisi, 4 (1), 105-127.
• Yıldız, S., Rızvanoğlu, M., S. (2014). Göbeklitepe 12.000 Yıllık Dünyanın En Eski Tapınağı, Şanlıurfa: T.C. Şanlıurfa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları: 35.