Yaşlılık Olgusu ve Yaşlılığın Medyada Temsili: Türkiye, Rusya ve Kırgızistan Gazeteleri Örneği

Year 2019, Volume: 23 Issue: 3, 1049 - 1066, 15.10.2019

Gökçe Yoğurtçu

Abstract

Dünyadaki demografik
yaşlanma süreci, yaşlıların toplumsal konumunu ve yaşlılık algısını önemli
ölçüde değiştirmiştir. Yaşlılık olgusunun toplumsal bağlamda algılanış biçimi
(yaşla ilgili kültürel normlar, değerler ve rol beklentileri), yaşlı insanların
karşılaştıkları sorunlar açısından da belirleyicidir. Her şeyden önce
toplumdaki yaygın stereotipler, yaşlıların kendilerine dair tutumlarını
etkilemektedir. Yaşlılığa yüklenen anlamlar, yaşlı insanların yaşam boyunca
edindikleri kültürel sermayelerini kullanabilmelerine ve toplumsal uyumuna
engel olabilmektedir. Özellikle yaşlılara yönelik olumsuz tutumlar, ‘yaşlı
ayrımcılığı’ (ageism) ile sonuçlanmaktadır. Bu bağlamda, medyanın olumlu tutum
oluşturma süreçlerinde etkili olması ve bu yönde farkındalık yaratması
beklenmektedir. Bu çalışmada, Türkiye, Rusya ve Kırgızistan gazetelerinde
yaşlılara yönelik haberlerin sunumu irdelenmiştir. Yaşlılığın gazetelerde nasıl
yer aldığını değerlendirmek amacıyla tirajı en yüksek gazetelerin, 1 Ekim
“Dünya Yaşlılar Günü”nü içeren; 24 Eylül – 08 Ekim 2018 tarihleri arasındaki
haberleri taranmış, yaşlılara yönelik haberlerin içerik analizi yapılmıştır.
Araştırma sonucunda, üç ülkenin yaşlılık algısına yönelik bulguları
tartışılmakta ve yaşlı haklarının iyileştirilmesi bağlamında öneriler
sunulmaktadır.

Keywords

Demografik yaşlanma, Yaşlı ayrımcılığı, Medyada yaşlılık

References

• KaynakçaAk, M. ve Közleme, O. (2017). Yaşlı Yoksulluğu. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 197-208.Arun, Ö. (2017). “Senex’le Tanışmak: Yaşlılık Çalışmaları için Düşünümsel Bir Alan”. Senex: Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, 1, 1-3.Atabek, N. ve Uztuğ, F. (1998). “Haberlerde Çerçeveleme ve Öne Çıkarma”. Kurgu Dergisi, 15, 96-105.Atchley, R. C. (1989). “A Continuity Theory of Normal Aging” [Yaşlılıkta Süreklilik Kuramı]. The Gerontologist, 29, 183-190.Bektaş, O. E. (2017). “Postmodern Dünyada Yaşlı Olmak”. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi (YSAD), 10(2), 9-18. Beltsova İ. A. (2014). “Terminı, ispolzuemıye dlya oboznaçeniya kategorii pojilıh luydey v SMİ i povsednevnoy jizni, kak indikatör sotsiyalnıh stereotipnıh ustanovok” [Basmakalıp tutumların bir göstergesi olarak medyada ve günlük yaşamda yaşlıları tanımlamak için kullanılan terimler]. [Bildiri]. Kaynova G. A. (Ed.). Filologia i lingvistika v sovremennom obşestve: materialı II Mecdunarodnoy nauçnoy konferensii. (g. Moskva, fevral 2014 g.). – М.: Buki-Vedi.Bilgili, N. (2014). “Sağlık Hizmetlerinde Yaşlı Ayrımcılığı”. [Elektronik Versiyon]. Gulhane Medical Journal, 56(2), 128-131, doi: 10.5455/gulhane.32088.Bilgin, N. (2014). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi. Ankara: Siyasal Kitabevi.Ceylan, H. (2015). “Yaşlanan Türkiye’de Yaşlı Bakım Personeline Duyulan İhtiyaç ve Yaşlı Bakım Programlarının Önemi”. Electronic Journal of Vocational Colleges, 4, 61-68.Ceylan, H. ve Öksüz, M. (2015). “Sosyal Hizmet Lisans Öğrencilerinin Yaşlı Ayrımcılığına İlişkin Tutumlarının İncelenmesi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(39), 459-466.Cumming E. & Henry W. (1961). Growing Old: The Process of Disengagement. New York: Basic BooksÇalık, M. ve Sözbilir, M. (2014). “Parameters of Content Analysis”. Eğitim ve Bilim, 39(174), 33-38. doi: 10.15390/eb.2014.3412.Çukur, D. ve Ergin, Ş. (2008). “Yaşlılık Döneminin “Öteki”Leştirilmesi Sorununun Kentsel - Sosyal Altyapı Bağlamında İrdelenmesi”. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, (2), 107-120.Dericioğulları Ergun, A. (2017). “Türkiye’de Yoksulluk ve Dezavantajlılık Halleri: Yaşlı Kadın Olmak Üzerine Bir Okuma”. Toplum ve Demokrasi, 11 (24), 17-36.Elyutina M. E. & Çekanova E. E. (2006). Dihotomiya gerontologiçeskoy situatsii v sovremennoy Rossii: ekskluyziya-inkluyziya [Modern Rusya'da gerontolojik ikilem: Dışlama - dâhil etme]. Saratov: Saratovskiy gosudarstvennıy tehniçeskiy universitet. Ertin, H. ve Özkaya, H. (2016). “Etik Açıdan Yaşlıya Kötü Muamele / İstismar ve Toronto Bildirgesi”. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Ethics, Lawand History Special Topics, 22(2), 77-84. Estes, C. L., Biggs, S., & Phillipson, C. (2003). Social Theory, Social Policy and Ageing: A Critical Introduction. Buckingham: Open University Press.Fokin V. A. (2015). “Suşnost ponyatiya satorst” [Yaşlılık kavramının doğası]. [Bildiri]. Obuhova L. F., Şapovalenko İ. V., Odintsova M. A. (Ed.). Gorizontı zrelosti. Sbornik tezisov uçastnikov Pyatoy vserossiyskoy nauçno-praktiçeskoy konferensii po psihologii razvitiya, 16-18 noyzbrya 2015, (str. 549-599). Moskva: GBOU VPO MGPPU. Gavrilyuk N. A. (2015). “Aktualnıye problemı stareniya i obespeçeniya aktivnogo dolgoletiya” [Yaşlanma ve aktif uzun ömürlülüğü sağlamada karşılaşılan aktüel sorunlar]. [Bildiri]. Obuhova L. F., Şapovalenko İ. V., Odintsova M. A. (Ed.). Gorizontı zrelosti. Sbornik tezisov uçastnikov Pyatoy vserossiyskoy nauçno-praktiçeskoy konferensii po psihologii razvitiya, 16-18 noyzbrya 2015, (str. 551-557). Moskva: GBOU VPO MGPPU.Giddens, A. (2012). Sosyoloji. (Çev.: Hüseyin Özel). İstanbul: Kırmızı Yayınları. (2008). Gitlin, T. (1980). The Whole World Is Watching: Mass Media in the Making and Unmaking of the New Left. Berkeley: University of California Press.Goffman, E. (1974). Frame Analysis: An Essay on The Organization of Experience. Cambridge, MA, US: Harvard University Press.Goulding, A. (2018). “The role of cultural engagement in older people's lives” [Yaşlı insanların yaşamında kültürel katılım rolü]. Cultural Sociology, 4, 518-539.Grigoreva İ. A. (2018). “Pojilıye jenşinı: “niz po lestnitse” vozrasta i gendera” [Yaşlı kadınlar: “Yukarıdan aşağıya doğru” yaş ve cinsiyet]. Cenşina v rossiyskom obşestve, 86, 5-18. Iyengar, S. (1991). American politics and political economy series. Is anyone responsible? How television frames political issues. Chicago, IL, US: University of Chicago Press.Moleviç E. F. (2001). “K analizu suşnosti i formı sotsiyalnoy starosti” [Toplumsal yaşlılığın doğası ve analizi]. Sotsİs, 4, 61-64. Murakami, I. (2016). “Aileye İlişkin Araştırmalarda Yaşlılık Algısının Değişimi”. Sosyoloji Dergisi, 36, 507-525. Nedospasov A. A. (2016). “Gerontologiçeskiy eydjizm: Vnutri ili vne nas?” [Gerontolojik Yaşlı ayrımcılığı: İçimizde mi veya dışımızda mı?]. [Bildiri]. Barışeva G. A. Ve Borisova L. M. (Ed.). Neprerıvnoye blogopoluçiye v mire: sbornik nauçnıh trudov III Mejdunarodnogo nauçnogo simpoziyuma. 11-16 sentyabrya 2016, (str:87-90), Tomsk: İzdatelstvo politehniçeskogo universiteta. Neugarten, B. L., Havighaurst and Tobin, S. S. (1968). “Personality and Patterns of Aging” [Kişilik ve Yaşlılık Kalıpları]. In Neugarten (Ed), Middle Age and Aging, (pp. 173-180). Chicago: The University of Chicago Press.Özarslan, H. (2007). Çerçeveleme Yaklaşımı Açısından Haber Çerçevelerinin İzler Kitle Düşünceleri Üzerindeki Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.Pisarev A. V. (2001). “Obraz pojilıh v somremennoy Rossii” [Modern Rusya’da yaşlılık imajı]. Sotsiologiçeskiye isledovaniya, 4, 51–56.Ponomareva N. N. (2013). “Protess demografiçeskogo stareniya: suşnost, osobennosti i posledstviya v stranah mira” [Demografik yaşlanma süreci: dünya ülkelerinde yaşlanmanın doğası, özgünlüğü ve sonuçları]. Vestnik NGPU, 6, 58-65.Sagalayeva E. S. (2012). “Uşemleniye prav pojilıh luydey v semye” [Aile içinde yaşlı haklarının ihlali]. İstoriçeskaya i sotsiyalno-obrazovatelnaya mısl, 4, 231-233.Sapojnikova T. İ. (2007). “Demografiçeskiye stareniye: Prognozı, priçinı, posledstviya” [Demografik yaşlanma: Öngörüler, nedenler, sonuçlar]. Nauçnıy jurnal KubGAU, 25(1), 1-14.Saralayeva Z. M. ve Balabanov, S. S. (1999). “Pojiloy çelovek v tsentralnoy Rossii” [Merkez Rusya’da yaşlı insan]. Sotsiologiçeskiye isledovaniya, 12, 57-62.Sergeeva O. V. (2012). “Sotsiyologiya stareniya i vozrastnogo heraventstva (obzor zapadnıh konsepsiy)” [Yaşlanma Sosyolojisi ve Yaş Eşitsizliği (Batı Kuramlarına Genel Bakış)]. Logos et Praxis, 2, 74-79.Smolkin A. A. (2008). “Otnoşeniye k starosti v kontekste mejpokolençeskih vzaimodeystviy” [Nesiller arası etkileşimler bağlamında yaşlılığa karşı tutum]. [Bildiri]. Tezisı dokladov i vıstupleniy na Vserossiyskom sotsiyologiçeskom kongresse “Globalizastiya i sotsiyalnıye izmeneniya v sovremennoy Rossii”, (str. 51-55). Мoskva: Alfa-M.Starikova M. M. (2011). “Konstiuyirovaniye obraza pojilogo çeloveka v materiyalah rossiyskoy pressı” [Yaşlılık imajının Rus basınında inşası]. Vestnik VyatGU, 3, 88-94.Şabunova A. A. ve Barsukov V. N. (2015). “Tendentsii demografiçeskogo stareniya naseleniya Rossiyskoy Federatsii i ih preodeleniya” [Rusya Federasyonu nüfusunun demografik yaşlanma eğilimleri ve bunun üstesinden gelme yolları]. Problemı razvitiya teorii, 75, 76-87.Tuchman G. (1976). “Telling Stories”. Journal of Communication, 26, 93-97. doi: 10.1111/j.1460-2466.1976.tb01942.xUvarova M. Y. ve Kedyarova E. A. (2015). “K probleme izuçeniya proyavleniy gerontologiçeskogo eydjizma v sovremennom obşestve” [Modern toplumda gerontolojik yaşlı ayrımcılığının tezahürlerinin sorunu üzerine bir inceleme]. İzvestiya İrkutskogo gosudarstvennogo universiteta, 14, 67-74.Vdovina M. V. (2018). “Jestokoye obraşeniye nasiliye v pojilom vozraste i vozmojnosti ih preodoleniya” [Yaşlılara kötü muamele, şiddet içeren davranışlar ve şiddeti önleme olanakları]. Obşestvo: sotsiyologiya, psihologiya, pedagogika, 1, 9-13. Yıldırım Becerikli, S. (2013). “Kuşaklararası İletişim Farklılığı: Bilim Teknoloji ve Yenilik Haberleri Üzerinden Bir Odak Grup Çalışması”. Selçuk İletişim, 8, 5-18.Yurtaykina O. V. (2012). “Yazıkovaya realizatsiya obraza pojilogo çeloveka v spetsiyalizirovannoy presse dlya pojilıh luydey” [Tematik basında yaşlı imajına yönelik kullanılan dil]. Vestnik VGU, 2, 116-119.