Kâtip Çelebi Düşüncesinde İlim Kavramı ve Önemi

Year 2019, Volume: 23 Issue: 4, 1471 - 1480, 31.12.2019

Hilal Kahraman , Şeref Günday

Abstract

Osmanlı’nın önde gelen aydınlarından Kâtip
Çelebi düşüncelerini yazıya döktüğü birçok eseriyle çeşitli ilim dalları
hakkında değerlendirmelerde bulunmuştur. XVII. yüzyılda Avrupa’da hâkim olmaya
başlayan modern düşüncenin de etkisiyle pozitif bilimleri önemseyen Kâtip
Çelebi, Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşadığı dönemde var olan çeşitli sorunlar
için çözümler üretmeye çalışmıştır. Osmanlı’nın tarihsel bilgi birikiminde
ilimlerin yeri ve önemini ortaya çıkarmak ve aynı zamanda bu bilimsel mirasa
sahip çıkmak amacıyla, kendinden önceki ilim tanımlarını ve tasniflerini ele
almış, bunlardan yola çıkarak kendi ilim tanımını ve tasnifini oluşturmuştur. İlmin
insanı yetkinleştirecek tek araç olduğunu düşünmüş olan Kâtip Çelebi, sonsuz
mutluluğa ancak ilim sonucu ulaşılacağını dile getirmiştir.

Bu çalışmada Kâtip Çelebi düşüncesinde ilmin
tanımı, yapmış olduğu ilimler tasnifi incelenerek bu bağlamda ilme verdiği önem
belirlenmeye çalışılacaktır.

Keywords

Kâtip Çelebi, ilim, Osmanlı, tasnif

References

• Fazlıoğlu, İ. (2004) “İki Ucu Müphem Bir Köprü: ‘Bilim’ ile ‘Tarih’ ya da ‘Bilim Tarihi’”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2(4), 9-27.
• Karlığa, B. (2009) Kâtip Çelebi’nin Düşünce Ufku. İstanbul: İstanbul Bahçeşehir Üniversitesi Medeniyet Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Kâtip Çelebi (2007) Keşfü’z-Zünûn an Esâmii’l-Kütûb ve’l-Fünûn, cilt:1 (Çev.: Rüştü Balcı). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. (1943).
• Kazancıgil, A.(2007) Osmanlılarda Bilim ve Teknoloji, İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• Kutluer, İ. (2000) “Kâtip Çelebi ve Bilimler: Keşf-üz-Zünun’un Mukaddimesinde "el-Ilm" Kavramı”. M. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi. 18 (2000), 79-99.
• Kutluer, İ. (2009) “Keşfü’z-Zünûn: Klasik Bilim Geleneğimizin Büyük Atlası”, Bekir Karlığa, Mustafa Kaçar (Ed.) Doğumunun 400. Yıl Dönümünde Kâtip Çelebi (ss. 189-199) Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Sözen, K. (2009) “Kâtip Çelebi’nin Devlet Görüşü Ve Osmanlı Türk Düşüncesindeki Etkileri”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2009/1(22), 25-40.
• Şirin, İ. (2000) “Osmanlı’da Tarihin Anlam Arayışı”. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 11(11), 555-574.
• Turan, Ş. (1994) Türk Kültür Tarihi, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Yurtoğlu, B. (2009) Kâtip Çelebi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Yurtoğlu, B. (2017) “Kâtip Çelebinin Düşünce Dünyasından Görünümler” Bildiri, T. Gökçe ve diğ. (Ed.). Uluslararası Kâtip Çelebi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 26-28 Mart 2015, (ss. 3-22), İzmir: İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi.