Klasik Arap Şiirinde Örnek Bir Şair ve Komutan Ka‘ka‘ b. ‘Amr et-Temîmî

Year 2020, Volume: 24 Issue: Özel Sayı, 57 - 83, 31.12.2020

Muhammet Emin Uzunyaylalı

Abstract

Ka‘ka‘ b. ‘Amr et-Temîmî, Hulefâ-î Râşidîn devrinin ünlü kumandanlarındandır. İslamiyeti ne zaman seçtiği ve Müslüman olmadan önceki hayatı hakkında kaynaklarda bilgi bulunmamaktadır. Hz. Peygamber’in sahabelerinin zikredildiği önemli bazı tabâkât kitaplarında kendisine sahabe olarak yer verilmiş hatta Ka‘ka‘’dan kendi terminolojisi içerisinde zayıf olarak kabul edilen iki hadiste rivayet edilmiştir. Tarihî olarak üzerinde ittifak edilen husus Ka‘ka‘’ın Hz. Ebubekir döneminde başlayan fetih hareketlerinde oldukça aktif bir rol üstlendiği ve İslam orduları içerisinde mensubu olduğu Temîm kabilesinden oluşturduğu birliklere kumanda ederek fetih hareketlerinin sonuçları açısından belirleyici olduğudur. Ka‘ka‘ b. ‘Amr et-Temîmî gösterdiği kahramanlık ile İslam ordusuna moral ve motivasyon kaynağı olması, cesur askerî hamleleriyle savaşların seyrini değiştirecek çapta etkiler meydana getirmesinin yanı sıra, İslamî fetih hareketleri dönemi için tarihi vesika sayılacak detaylı betimleme ve anlatımlara sahip şiirler de söylemiştir.
Çalışmamızda tarihsel kronolojiye uygun olarak fetih hareketleri kapsamında Ka‘ka‘ b. ‘Amr et-Temîmî’nin katıldığı bazı savaşlar ve onlarla ilgili söylediği meşhur şiirleri ele alınarak, hem edebî kişiliği hem de savaşçı yönünün değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Keywords

İslamî Fetihler Dönemi, Ka‘ka‘ b. ‘Amr et-Temîmî, Sahabe, Muhadramûn, Kadisiye Savaşı

References

• el-Kurtubî, İbn Abdilberr Cemâleddîn Yûsuf bin Abdullah b. Muhammed b. Abdilberr. el-İstîâb fî Esmâi’l-Eshâb. Kahire: Dâru’l-Cîl, I- IV,1992. el-Basrî, Ebû ‘Amr Halîfe b. Hayyât b. Halîfe eş-Şeybânî. Târîhu Halîfe b. Hayyât, Riyad: Dâru Taybe, 1958. Ahmet Âdil. et-Tarîk ilâ Dımaşk Fethu’ş-Şâm. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1980. eş-Şâfiî, İbn Asâkir Ebu’l-Kâsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh b. Abdillâh b. Hüseyn ed-Dımaşkî. Târîhu Medîneti Dımaşk, I- XXXV. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996.
• el-Kûfî, İbn A‘sem Ahmed b. Muhammed b. Ali b. A‘sem. Kitâbu’l-Futûḥ, I-V, Beyrut: Dâru’l-Evdâ, 1991. el- Askerî, Ebû Hilâl, Dîvânu’l-Meânî. Beyrut: Dâr’ul Kutubi’l- ‘Ilmiyye, 1994. Aycan, İrfan,” Temîm (Benî Temîm)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.Bâşemîl, Muhammed Ahmed. el-Kâdisiyye ve Meâriku’l-Irâk, Kahire: Mektebetu Dâri’t-Turâs, 1982. el-Belâzurî, Ahmed b. Yahya b. Câbir b. Davud. Futûhu’l- Buldân, I-II, Beyrut: Dâr ve Mektebetu Hilâl, 1988.
• Darekutnî , Ebu’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. ed-Du‘afâ ve’l-Metrûkîn, Riyad: Mektebetu’l-Mearif, 1984. İbnu’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. Usdu’l-Ğâbe fî Ma‘rifeti’s-Sahâbe. I- VIII, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l- ‘Ilmiyye, , t.y.
• el-Endelusî, Ahmed b. Muhammed b. Abdirabbih, el-‘Ikdu’l-Ferîd, I-IX, Dâru’l- Kutubi’l- ‘Ilmiyye, Beyrut 1983. Fayda, Mustafa. “Celûla Savaşı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• el-Askalânî, İbn Hacer Ebu’l-Fazl Şihâbuddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. el-İsâbe fî Temyîzi Sahâbe. I-VIII. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘Ilmiyye, 1995. Hamad el-Câsir. Cemheretu Ensâbi’l- Usari’l- Mutehâddira fî Necd. I-II. Riyad: Dâru’l-Yemâme, 1981.
• Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi. trc. Mehmet Yazgan, İstanbul: Beyan Yayınevi, 2009. el-Humeyrî Ebû Abdillah Muhammed b. Abdilmuni‘m. er-Ravdu’l- Muâtır fî Haberi’l-Akdâr. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Muessesetu Nâsır li’s-Sakâfe, Metâbiu‘ Dâri’s-Serrâc, 1980.
• el-İfrîkî, İbn Manzûr Ebu’l-Fazl Cemâluddîn Muhammed b. Mukerrem b. Ali b. Ahmed el-Ensârî er-Ruveyfî. Lisânu’l-‘Arab. I-XV. Beyrut: Dâru Sâdır, 1993. et-Tarbişî, Mutâ‘. Şi‘ru ‘Amr b. Ma‘dîkerib ez-Zubeydî. Dımaşk: Mucemu’l Luğati’l-Arabiyye, 1985.
• Sallabî, Ali Muhammed Muhammed. Hz.Ömer (ra.) Hayatı Şahsiyeti ve Dönemi. İstanbul: Ravza Yayınları, 2006. Sarıçam, İbrahim. “Nihavend”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• es-Seâlebî, Abdulmelik b. Muhammed b. İsmail. Simâru’l- Kulûb fî Mudâf ve’l-Mensûb. Sayda: el-Mektebetu’l- ‘Asriyye, 2003. et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî. Târihu’l-Umem ve’l- Mulûk. thk. Ebû Suheyb el-Keremî. Ürdün: Beytu’l-Efkâri’d-Devliyye, 2009.
• Tomar, Cengiz. “Şam”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2010. el-Hamevî, Yâkût Ebû Abdillâh Şihâbuddîn Yâkût b. Abdillâh er-Rumî el-Bağdâdî. Mu‘cemu’l-Buldân. I-V, Beyrut: Dâru Sâdır, 1995.
• ez-Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayruddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Alî b. Fâris ed-Dımaşkî. el-‘Alâm. I-VIII. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyin, 2002.