XV-XIX. Yüzyıllar Arası Batılı Seyyahların Gözünden Değişen Türk İmgesi, Osmanlı İmparatorluğu, İstanbul ve Ayasofya

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 3, 1842 - 1866, 30.09.2020

Aslıhan Kılınç

Öz

İstanbul tarihin en eski devirlerinden itibaren dünyanın en önemli şehirlerinden birisi olmuştur. Birçok medeniyete beşiklik etmiş ve bu medeniyetlerden geriye kalan kültür ve tarihi mirası barındırmasıyla da ayrı bir önem taşımıştır. Aynı zamanda Osmanlı Devleti ile diğer devletlerarasındaki diplomatik ilişkilerin şekillenmesinde rol oynayan Batılı seyyahların da uğrak yeri olmuştur. Ayasofya ise Batılı seyyahlar tarafından İstanbul’da ziyaret edilen en ünlü yapı olma özelliğini halen korumaktadır. Bu ziyaretlerin çoğu diplomatik ilişkilerde kullanılacak bilgilerin toplanmasına yönelik olsa da seyyahlar eserlerinde, hayran kaldıkları bu şehrin kalıcı sakinleri olan Türkler hakkında önemli bilgiler aktarmıştır. Pero Tafur, Polonyalı Simeon, Ogier Ghislan Busbecq, Frederick Walpole, Arminius Vámbéry, Mme de Gasparin, ve Henry Fanshawe Tozer gibi Batı dünyası için önemli isimler çalışmada yer alan seyyahlardan bazılarıdır. Bu çalışmada 1500-1950 yılları arasında Osmanlı topraklarına gelen Batılı seyyahların İstanbul, Ayasofya ve Türkleri konu alan seyahatname örnekleri ele alınmıştır. Ayrıca çalışmada Osmanlı Devleti’nin en sancılı yıllarında bu toprakları ziyaret eden seyyahların imparatorluğun genel durumu hakkında yaptıkları çarpıcı açıklamalara ve Sultan II. Mahmut ile Sultan II. Abdülhamit dönemlerine ait kısa bilgiler aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, II.Abdülhamit, Seyyah, İstanbul, Ayasofya

XV-XIX. The Changing Turkish Image From The Eyes Of Western Travelers Over The Centuries, The Ottoman Empire, Istanbul and Hagia Sophia

Öz

Istanbul has been one of the most important cities in the world since the oldest times of history. It has been the cradle of many civilizations and has a special importance with the cultural and historical heritage left over from these civilizations. It has also been frequented by Western travelers who played a role in shaping diplomatic relations between the Ottoman Empire and other states. Hagia Sophia (Ayasofya) is still the most famous building visited by Western travelers in İstanbul. Although most of these visits are aimed at gathering information to be used in diplomatic relations, the travelers in their works conveyed important information about the permanent residents of the city they admire, the Turks. Pero Tafur, Polish Simeon, Ogier Ghislan Busbecq, Frederick Walpole, Arminius Vámbéry, Mme de Gasparin, and Henry Fanshawe Tozer are some of the travelers involved in the study. In this study, the travel book samples of the Western travelers who came to the Ottoman lands between the years 1500-1950 about Istanbul, Hagia Sophia and Turks were discussed. Also in the study, the striking statements made by travelers who visited these lands during the most painful years of the Ottoman Empire and the general situation of the empire and Sultan II. Mahmoud and Sultan II. Abdulhamid brief information about the times of was given.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, II. Abdülhamid, Traveler, İstanbul, Hagia Sophia (Ayasofya)

Меняющийся Турецкий Образ Глазами Западных Поломников XV-XIX веков, Османская империя, Стамбул и Собор Святой Софии

Öz

Cтамбул был одним из важнейших городов мира с древнейших времен. Он был колыбелью многих цивилизаций и имеет особое значение, поскольку он содержит культурное и историческое наследие, оставшееся от этих цивилизаций. Его также часто посещают западные путешественники , которые сыграли роль в формировании дипломатических отношений между Османской Империей и другими государствами. С другой стороны, Собор Святой Софии по-прежнему остается самым известным сооружением, которое посещают западные поломники в Стамбуле. Хотя большая часть этих посещений направлена на сбор информации для использования в дипломатических отношениях, путешественники в своих произведениях передали важную информацию о постоянных жителях этого города, которыми они восхищаются. Важные имена для западного мира, такие как Перо Тафур, Симеон Полоцкий, Ожье Гислен де Бусбек, Фредерик Уолпол, Арминий Вамбери, Мадам де Гаспарин и Генри Фаншоу Тозер, - вот некоторые из путешественников, участвовавших в исследовании. В этом исследовании обсуждались образцы путевых листов западных путешественников, которые побывали в Османской Империи в период с 1500 по 1950 годы в Стамбуле, Святой Софии и турках. Кроме того, в исследовании приводятся поразительные заявления путешественников, посетивших эти земли в самые болезненные годы Османской Империи, и краткие сведения о периодах правления султана Махмута II. и султана Абдулхамида II.

Anahtar Kelimeler

Османская Империя, Абдульхамид II, Путешественники, Поломники, Стамбул, Собор Святой Софии ( Айя Софья)

Kaynakça

• BUSBECQ, Ogier Ghislan de, Türk Mektupları, (çev. Derin Türkömer), Kasım 2005.
• CANAYE, Philippe du Frense, Fresne Canaye Seyahatnamesi 1573, (çev. Teoman Tunçdoğan), İstanbul, Şubat 2009.
• CHATEAUBRİAND, Paris İstanbul Kudüs Bir Seyyahın Günlüğü, İstanbul 2004.
• CRAİLHEMLİ, Adam Werner, Padişahın Huzurunda Elçilik Günlüğü 1616-18, (çev. Türkish Noyan), İstanbul, Aralık 2011.
• ÇETİN Zeynep, Avrupalı Gezginler Gözüyle 19. Yüzyılda Batı Anadolu, Yüksek Lisans Tezi, Aydın 2013.
• DELLA VELA, Pietro, The Pilgrim, The Travels of the Pietro Delle Vale Translated, Abridged and Introduced By George Bull, 1929.
• DERSCWAM, Hans, İstanbul ve Anadolu’ya Seyahat Günlüğü, (çev. Yaşar Önen), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1987.
• GERALD, Maclean, Doğuya Yolculuğun Yükselişi, (çev. Dilek Şendil), İstanbul, Ekim 2006.
• GERLAC, Stephan, Türkiye Günlüğü 1573-1576, (çev. Türkish Noyan), Ocak 2007.
• GYLLIUS Petrus, (Pierre, Gilles), İstanbul’un Tarihi Eserleri, (çev. Erendiz Özbağoğlu), İstanbul 1997
• GÜRLER Serpil, XVII.- XVIII ve XIX. Yüzyıllarda Fransız Seyahatnamelerinde Osmanlı Toplumu, Doktora Tezi, Ankara 2010.
• HERZL, Theodor Siyonizmin Kurucusu Theodor Herzl’in Hatıraları ve Sultan Abdülhamid, Neşre haz. Ergun Göze, İstanbul. 1995.
• İLDEM, Arzu Etensel, “Bir Yazın Türü Olarak Doğu Seyahatmaneleri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, Yayın Yılı:1942, C.33, S.1-2, ss.231-241.
• KARADAĞ, Gülay Avrupal Gezginlerin Seyahatnamelerine Göre 19. Yüzyılda Batı Türkistan Hanlıkları, Yüksek Lisans Tezi, Afyon 2006.
• KUŞ Ayşegül, (2018), Tozer’in Turkish Armenia And Eastern Asia Minor Adlı Yapıtında Yozgat Ve Çevresinde Yaşanan Kıtlığın (1873-1875) Doğal Ve Sosyoekonomik Nedenleri, Otam, 44 /Güz, ss.107-132
• KUŞ, Ayşegül, Batılıl Seyyah ve Araştırmacılara Göre 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Doğu Karadeniz Bölgesi, Samsun 2016. KUTAY Cemal, Sahte Derviş, İstanbul 1998.
• LAYARD Austen Henry, Discoveries in the Ruins of Nineveh and Babylon, Harpers and Brothers, London 1853.
• MOUNSEY Augustus H., Journey Through the Caucasus and the Interior of Persia, London 1872,
• ÖKE Mim Kemal, Vámbéry Belgelerle Bir Devletlerarası Casusun Yaşam Hikâyesi, İstanbul 1985.
• ÖZCAN Altay Tayfun, “Trifon Karabey Seyahat Raporuna Göre 16. Yüzyılda Kudüs”, Belleten, C.28, TTK 2010, S.270, ss.369-388.
• POLONYALI Simenon, Tarihte Ermeniler (1608-1619), (çev: Hrant D. Andreasyan), 2. Baskı. Mayıs 1999.
• REİNHOLD, Lubenau, Reinhold Lubenau Seyahatnamesi Osmanlı Ülkesinde 1587-1589, (Çev. Türkish Noyan), C.I-II, İstanbul, Haziran 2012.
• RİCCİ Giovanni, Türk Saplantısı, Yeniçağ Avrupasında Korku, Nefret ve Sevgi, (çev. Kemal Atakoy), İstanbul, Şubat 2005.
• SCHEFER, Charles, Bertrandon De La Braquire’nin Deniz Aşırı Seyahati, İstanbul 2000.
• TAFUR, Pero, Travels and Adventures 1435-1439, Translated and Edited with and introduction by Molcolm Letts, Gorgas Pres, Newyork 1929.
• TAVERNİER, Jean-Baptiste, Tavernier Seyahatnamesi, (Editör Stefanos Yerasimos), (Çev. Teoman Tunçdoğan), İstanbul 2006.
• TOURNEFORT, Joseph de, Tournefort Seyahatnamesi, (çev. Ali Berktay-Teoman Tunçdoğan), İstanbul, Ocak 2008.
• UYGUR Fatma, XIX. Yüzyıl Fransız Seyyah Ve Diplomatı Edouard Antoıne Thouvenel’e Göre Osmanlı Devleti, Doktora Tezi, Ankara 2015.
• YILMAZ Özgür, Osmanlı Şehir Tarihleri Açısından Yabancı Seyahatnamelerin Kaynak Değeri, Tarih İncelemeleri Dergisi, 27/ 2, 2013, ss.587-614.