The Salghurids’ Political, Economic and Public Works in Persian and the Basra Region

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 5, 1441 - 1453, 03.11.2023

Abdurrahman Gülmez

Öz

Since ancient times, the Persian region of Iran has been an important geography that has played a role in the establishment of many civilizations and cultures such as Med, Persian, Sāssānīd, Abbāsīd, Umayyad, Buwayhī and Saljuk etc. Shīrāz, the most important city of the region, was the capital to the states. Since the western part of the region, which is located in the south of Iran, is based on the Persian Gulf, trade came to the fore. Accordingly, all the states established here tried to dominate the coastal cities and therefore the whole gulf. With the weakening of the Saljuks, a new state called The Salghurids was established in the Persian region in the 12th century. This newly established state followed a policy of balance by pledging allegiance (paying homage) to the Mongols in the face of the Mongolian threat from the east. With this policy, this power, which had dominated the Persian region for a long time, expanded the borders of the country to Bahrain when it started to direct the trade in the gulf. With the economic power brought by trade, the people of Salgur revived this region with their public works services to Persian. Especially in Shīrāz, structures such as mosques, madrasas, bridges and water channels etc. built by Salgurians (Salghurids) still exist. When the Salghurian atabegs took against the Mongols in the last period of the state, the Persian region became open to the Mongol invasion and was destroyed by the state. With this danger, both the trade in the region by the Salghurids was disrupted and their public works activities stopped. In the study, it will be tried to clarify the subject by using more Persian works, which are the sources of the period.

Anahtar Kelimeler

Salghurids, the Persian Region, the Persian Gulf, Trade, Public Works.

Salgurluların Fars ve Basra Bölgesindeki Siyasi, İktisadi ve Bayındırlık Faaliyetleri

Öz

Kadim dönemlerden beri İran’ın Fars bölgesi, Med, Pers, Sâsânî, Abbâsî, Emevî, Büveyhî, Selçuklu gibi birçok uygarlığın ve medeniyetin kurulmasında rol almış önemli bir coğrafyadır. Bölgenin önemli gözde şehri Şiraz devletlere başkentlik yapmıştır. İran’ın güneyinde olan bölgenin batı kısmı Basra Körfezi’ne dayandığından ticaret ön plana çıkmıştı. Buna bağlı olarak burada kurulan bütün devletler sahil şehirlerine dolayısıyla bütün körfeze hâkim olmaya çalışmışlardır. Selçukluların zayıflamasıyla 12.yy’da Fars bölgesinde Salgurlular diye yeni bir devlet kuruldu. Yeni kurulan bu devlet doğudan gelen Moğol tehlikesi karşısında Moğollara biat ederek bir denge siyaseti izlediler. Bu siyasetle uzun bir süre Fars bölgesine hâkim olan bu güç körfezdeki ticareti de yönlendirmeye başlamasıyla ülke sınırlarını Bahreyn’e kadar genişletti. Ticaretin getirdiği ekonomik güç ile Salgurlular Fars’a yaptıkları bayındırlık hizmetleriyle bu bölgeyi ihya ettiler. Özelikle Şiraz’da Salgurluların yaptıkları cami, medrese, köprü ve su kanalları gibi yapılar hala mevcuttur. Salgurlu atabeyleri devletin son dönemlerinde Moğollara karşı cephe alınca Fars bölgesi Moğol istilasına açık hale gelerek Moğol devleti tarafından yıkılmıştır. Bu tehlike ile Salgurluların hem bölgedeki ticareti bozulmuş hem de bayındırlık faaliyetleri durmuştur. Araştırmada dönemin kaynakları olan Farsça eserler daha fazla kullanılarak konuya açıklık getirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Salgurlular, Fars Bölgesi, Basra Körfezi, Ticaret, Bayındırlık.

Kaynakça

• Aktaş, Y. (2020). Salgurlular’da Naibe Türkan Hatun ve Atabeg Âbiş Hatun’un İdaresi. Mavi Atlas, 8 (2), 490-506.
• Âl-i Dâvûd, S. A. (Tarih yok). Atabekan-e Fars. Dâʾiretü’l-Maʿârif-e Bozurg-e İslamî, C.6. 490-500.
• Arab, A. (1389). Ticaret-e Kiş Der Karn 6 ve 7 Hicri Kameri. Pejuheşe Der Tariğ, Şomare 1, 38-51.
• Bakirvosuqi, M. (1384). ĞAlî ce Fars ve MemAlî ke Hem Civar An, İntişarat-e Semt. Bakirvosuqi, M. (1380). Tariğe Muhacerat Akvame Der ĞAlî ce Fars, İntişarate Danişname Fars.
• Bayindir, E.A. (1319). Coğrafyaye ĞAlî ce Fars, Ğurremşehr.
• Belhi, İ. (1384). Farsname. (Haz. Guy Le Strange, Reynold A. Nicholson), Tahran.
• Bilgin, O. (1993). Cüneyd-i Şîrâzî. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 8, (s.182-184). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Esteğri, E. İ. (1961). MesAlî k ve MemAlî k. (Haz. İrac Efşar), Tahran.
• Fekihi, A. A. (1357). Al Buye ve Evza’ Zaman-e İşan Ba Nemudari Az Zendegi Merdom An ‘Asr, Naşr Seba.
• Ğalî Fe, M. 1387)). Ticaret-e Deryaye ĞAlî ce Fars-Çin Der Seddehaye Miyane Be Rivayete Nazar-e Çini. Mecelle Tariğ Revabt-e Ğaricî, Şomare 36. Payiz, 1-19.
• Hizmetli, S. (2001). Karmatîler TDV İslam Ansiklopedisi, C. 24, (s. 510-514). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İbnü’l Esir, E. İ. C. (1991). el-Kâmil fi’t-târîḫ. (Yayımevi yok).
• Makdîsî, E. M. (1361). Ahsenü’t-Teḳasim fi Maʿrifeti’l-EḳAlî m, (Çev. Alî Naki Münzevî), Tahran.
• Mednî, A. (Tarih Yok). Derya Neverdi Der Ğelice Fars ve Pişineyi Tariği An. Mecmu’e Makalat-e Seminar-e ĞAlî ce Fars, C. 2, Bi Ca, Bi Tariğ.
• Merçil, E. (1992). Büveyhîler. TDV İslam Ansiklopedisi, C.6, (s. 496-500). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Merçil, E. (2009). Salgurlular. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 36, (s. 29-31). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Merçil, E. (1991). Fars Atabegleri Salgurlular. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Mostafavî, S. M. T. (1343). İklim-e Pars. İntişarat-e Encumen-e Asar-e Milli.
• Müstevfî Gazvinî, H. A. (1364). Tarih-i Güzide, (Haz. Abdül Hüseyin Nevayî), Tahran.
• Polo, M. (1979). Marko Polo Seyahatnamesi. (Haz. Filiz Dokuman). Tercüman Gazetesi Yayınları.
• Rezevî, S. E. (1387). Rahhaye Ticari Der Asr İlğaniyan. Pejuheşnam-e Tariğ, Şomare 11, 71-90.
• Samî Şîraz, A. (1363). Şehr-e Cavidan, 3. Baskı, Şîraz.
• Spuler, B. (1372). Tariğ-e Moğol. (Tercüme Mahmud Mir Aftab). İntişarate İlmi ve Ferhengi.
• Strange, L. G. (1377).Coğrafyay-e Tarih-e Serzeminhay-e Hilafet-e Şarki. (Çev. Mahmut İrfan). Tahran.
• Şîrâzî, E. M. C. (1328). Şeddü’l-İzâr Fî Ḥaṭṭi’l-Evzâr ʿan Züvvâri’l-Mezâr, Matba-e Meclis.
• Şirazî, Ş. A. F. (1346). Tarih-e Vassâf, Tashih Abdul Muhammed Âyetî, İntişarat-e Bunyad Fergengi.
• Şirazî, E. Ğ. Z. (1310). Şirazname. (Tashih Behmen Kerimi). Neşr Ruşnaî.