From Consultation to Solidarity: Shūrā as an Activation Code of Individual and Social Potentials

Year 2017, , 109 - 146, 01.04.2017

Hacer Şahinalp

https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001463

Abstract

Potentials Shūrā amounts to consulting someone else’s knowledge and experience in situations where it becomes challenging to find a solution to problems. It appears to be an active power in achieving “the right knowledge leading to the right act,” which is in a dormant state in both the individual and the society. Such a multifaceted concept of shūrā must be considered in connection with certain fundamental principles in the Qur’an such as tawhid, justice, trustworthiness, freedom and responsibility. The indispensability of shūrā can be based on the strong Qur’anic urge to implement it, the nature of man, and the social needs. Taken as such, it is not only a concept that works in the political arena, but it proves to be effective in almost every aspect of life. Here I attempt to show the key role that shūrā, when realized, can assume in finding out and resolving the problems of humanity in general and those of the Muslim part of the world in particular

Keywords

Shūrā, khalīfa, solidarity, tawḥīd, justice, freedom, political and social rights

‘Danışma’dan Dayanışma’ya: Bireysel ve Sosyal Potansiyellerin Aktivasyon Kodu Olarak Şûrâ

Abstract

Karşılaşılan sorunların çözümünün zorlaştığı durumlarda bir başkasının bilgi ve tecrübesine danışmayı ifade eden şûrâ, İslam siyaset düşüncesi bağlamında sıklıkla referansta bulunulan bir kavram olagelmiştir. Bununla birlikte anlam çerçevesi sosyo-politik bir bağlama hapsedilemeyecek ölçüde geniştir. Kur’an’daki kullanımı iyice tetkik edildiğinde, şûrânın hem birey hem de toplumda gizil ve sönük bir durumda bulunan “doğru amele yönlendirecek doğru bilgiyi” elde etmede son derece önemli aktif bir güç olarak konumlandırıldığı görülmektedir. Bu haliyle şûrâ, tevhid, adalet, emanet, hürriyet ve sorumluluk gibi temel Kur’anî ilkelerle birlikte düşünülmesi gereken çok yönlü bir olgudur. Bu makalede şûrâ kavramı, bütün bu delalet çerçevesi dikkate alınarak temellendirilmesinden pratik uygulamalara kadar çok yönlü olarak tetkik edilmekte; fiiliyata geçirildiği takdirde şûrânın genel anlamda insanlığın özelde de İslam coğrafyasının karşılaştığı sorunların çözümünde üstlenebileceği kilit rolün mahiyetine dikkat çekilmektedir

Keywords

Şûrâ, halife, dayanışma, tevhid, adalet, hürriyet, siyasal ve sosyal haklar

References

• Acar, Mustafa, Ömer Demir. Sosyal Bilimler Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Yayınları,
• Ağaoğulları, Mehmet Ali. Kent Devletinden İmparatorluğa. Ankara: İmge Kitabevi, 1994.
• iyiliğini göz önünde tutar, halkın mutluluğunu sağlarsa, o vakit, monarşi de ideal bir devlet şekli olur…
• Demokrasinin iyi bir devlet şekli olabilmesi için, halk meclisini meydana getiren şahısların, sağlam ve
• üstün bir siyasi terbiyeye sahip olmaları gerekir. Demokratik bir devletin halk meclisi, gerekli olan
• olgunluk ve ahlak seviyesinden yoksun olursa, böyle bir devlet, er geç çökmeye mahkum olur. Bundan
• dolayı, her hangi bir devletin, iyi bir devlet şekli olabilmesi için, anayasanın şekli değil, bu anayasanın ne
• şekilde uygulanmış olacağı önemlidir. Bkz. Kâmıran Birand, İlk Çağ Felsefesi Tarihi (Ankara: AÜİF
• Yayınları, 1987), ss.89-90.
• Akçam, Taner. İşkenceyi Durdurun İnsan Hakları ve Marksizm. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1991.
• Aksu, Ali. “Asr-ı Saadet, Hulefâ-i Râşidîn ve Emevîler Döneminde Fikir Hürriyeti Üzerine Bazı Mülâhazalar (İstişare, Emri bi’l-Ma’ruf Nehyi ani’l-Münker ve Muhalefet Kavramları Bağlamında),” Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5:2 (2001), ss.203-228.
• Akyüz, İsmail. “İslam’da Dinî Pratiklerin Toplumsal Dayanışmaya Etkisi,” JASS International Journal of Social Science 25-1 (2014), ss.461-482.
• Akyüz, Vecdi. Kur’an’da Siyasî Kavramlar. İstanbul: Kitabevi, 1998.
• Altıntaş, Ramazan. “İmam-ı Mâturîdî’de Din-Siyaset İlişkileri,” Milel ve Nihal 7:2 (2010), ss.53-66.
• Ammāra, Muḥammed. İslâm ve İnsan Hakları. Terc. Asım Kanar. İstanbul: Denge Yayınları, 1992.
• ---------. el-İslām ve Ḥuḳūḳu’l-İnsān: Ḍarūrāt ... Lā Ḥuḳūḳ. El-Kuveyt: el-Meclisu’- l-Vaṭan li-s̠ -S̠ekāfeti ve’l-Funūn ve’l-Ādāb, 1405/1985.
• Anay, Harun. “Celâleddin Devvânî Hayatı, Eserleri, Ahlâk ve Siyaset Düşüncesi,” Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 1994.
• Ardoğan, Recep. “İnsan Haklarına Saygının Yükseltilmesinde İslâmî Teolojinin Rolü,” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 45:2 (2004), ss.83- 111.
• ---------. “Şûrâ İlkesi ve Demokrasiyle İlişkisi,” Köprü Üç Aylık Fikir Dergisi 103 (Yaz 2008), ss.143-158.
• ---------. “Teorik Temeller ve Tarihsel Gerilimler Arasında İslâm Kültüründe Siyasal Muhalefet,” Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8:2 (2004), ss.171-189.
• Arı, M. Salih. “Hilfu’l-Fudûl Cemiyetinin Sosyal Dayanışmadaki Rolü,” Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2:2 (1998), ss.375-384.
• Arslan, Ahmet. İlkçağ Felsefe Tarihi: Aristoteles. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2014.
• Aslan, Recep. “İstişârenin Önemi ve Hz. Peygamber’in Uygulamalarından Örnekler,” Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2:1 (Haziran 2014), ss.223-241.
• Atay, Hüseyin. “Allah’ın Halifesi: İnsan,” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi c.18 (1970), ss.71-80.
• Aydın, İbrahim Hakkı, “Filozof İbn Sinâ ve Nörolojik Bilimler,” Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (1993), ss.468-473.
• ---------. “İbn Sina ve Geriatri (Morfolojik ve Ruhi Açıdan),” Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13 (1997), ss.287-295.
• Aydın, Mehmet S. “İkbal’in Felsefesinde İnsan,” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29:1 (1987), ss.83-106.
• Aydın, M. Akif. “Hz. Peygamber ve Dört Halife Dönemi İslam Devlet Yönetimi,” Ömer Turan (ed.), İslam ve Demokrasi Kutlu Doğum Sempozyumu (Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998) içinde, ss. 21-27.
• Aydın, Mustafa. İlk Dönem İslam Toplumunun Şekillenişi. İstanbul: Pınar Yayınları,
• Bābill , Maḥmūd. İslam’da Şûrâ. Terc. Nihat Armağan & Kemal Çobanbeyli. İstanbul:Fikir Yayınları, 1985.
• el-BaŞdād , Aḥmed Mubārak. “Mâverdî’nin Siyasî Düşüncesinde İnsan ve Toplum,” terc. Mustafa Sarıbıyık, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5:2 (2003), ss.77-99.
• el-Buḫārī, Muḥammed b. İsmā īl Ebū Abdillah. el-Cāmi u’l-Musnedu’ṣ-Ṣaḥīḥu’l- Muḫtaṣar. Tah. Muḥammed Zuheyr b. Nāṣir en-Nāṣir. Beyrut: Dāru Ṭavḳi’n-Necāh, 1422/2001.
• Birand, Kâmıran. “İnsanlığın Sırrı,” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi 9:1 (1961), ss.25-37.
• ---------. İlk Çağ Felsefesi Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Yayınları,1987.
• Çuhadar, Mustafa. “Kur’an-ı Kerim’de İnsan,” Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3:2 (2014), ss.373-386.
• Dindar, Bilal. “Sokrates ve J. Poul Sartre Felsefesinde İnsan,” Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1:1 (1986), ss.77-86.
• Doğan, Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul, 2001.
• Durmuş, Zülfikar. “Sosyal Dayanışmanın Sağlanmasında Kur’an’ın Öngördüğü İdeal Model: Îsâr,” Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 3:1 (2003), ss.17-27.
• Düzgün, Şaban Ali. “İnsan Onuru Ve Toplumsal Yaşam İçin Etik,” Kelam Araştırmaları Dergisi 5:1 (2007), ss.1-12.
• ---------.”İnsanın Yetkinliğini Teolojik Olarak Temellendirmenin İmkanı,” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 46:2 (2005), ss.13-42.
• ---------. Din Birey ve Toplum. Ankara: Akçağ Yayınları, 1997.
• Ebū Zehra, Muḥammed. İslam’da Sosyal Dayanışma. Terc. E. Ruhi Fığlalı & Osman Eskicioğlu. İstanbul: Yağmur Yayınları, 1969.
• Eflatun. Phaidon. Terc. Suut Kemal Yetkin ve Hamdi Ragıp Atademir. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1945.
• Erdoğan, Mustafa. Anayasal Demokrasi. Ankara: Siyasal Kitabevi, 1999.
• Esed, Muhammed. Yolların Ayrılış Noktasında İslam. Terc. Hayrettin Karaman, İstanbul: Nesil Yayınları, 1986.
• el-Fārāb , Ebū Naṣr Muḥammed. el-Med netu’l-Fāḍile. Terc. Ahmet Arslan. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
• Frankl, Victor E. İnsanın Anlam Arayışı. Terc. Selçuk Budak. Ankara: Öteki Yayınevi,1995.
• Freeman, Kathleen. God, Man and State: Greek Concepts. London: Macdonald &Co. Ltd., 1952.
• Freyer, Hans. Din Sosyolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1964.
• Görkaş, İrfan. “Farabi’nin İnsan Tasavvuru,” Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED) 50, (2013), ss.291-305.
• Gümüşoğlu, Hasan. İslam’da İmamet ve Hilâfet. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1999.
• Günay, Ünver. Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Haq, Syed Nomanul. “Islam and Ecology: Toward Retrieval and Reconstruction,” Daedalus, Journal of the American Academy of Arts and Sciences 130:4 (Fall 2001), ss.141-177.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
• İbn S nā, Ebū Al Ḥuseyn b. Al . en-Necāh. Tah. Muḥyidd n Ṣabr el-Kurd . Kahire, 1331 H.
• İbn Teymiyye, Ebū’l- Abbās Taḳiyyudd n. Siyaset: es-Siyasetü’ş-şeriyye. Terc. Vecdi Akyüz. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1985.
• el-İṣfehān , er-RāŞib. el-Mufradāt f İar b ’l-Kur ān. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1986.
• Ketenci, Taşkıner & Metin Topuz. “Aristotales ve Augustinus’un İnsan Anlayışları Üzerine,” Kaygı 20 (2013), ss.1-18.
• Maslow, Abraham H. Motivation and Personality. New York: Harper&Row, 1954.
• el-Mātur d , Ebū Manṣūr Muḥammed b. Muḥammed b. Maḥmūd es-Semerḳand . Te v lātu’l-Ḳur ān. Tah. Mehmet Boynukalın. İstanbul: Dāru’l-M zān, 2005.
• Muslim b. el-Ḥaccāc, Ebū’l-Haṣen el-Kuşeyrī. el-Musnedu’s-Saḥīḥu’l-Muḫtaṣar. Tah. Muḥammed Fu ād Abdu’l-Bāḳī. Beyrut: Dāru İḥyā i’t-Turās̠ i’l- Arabī, 1985.
• Mustafa, Nevin A. İslam Siyasî Düşüncesinde Muhalefet. Terc. Vecdi Akyüz. İstanbul: İz Yayıncılık, 1990.
• Özburun, Yusuf Özkan. “Medeniyetlerin Kırılma Noktasında Üstün İnsan Kamil İnsana Karşı,” Köprü Üç Aylık Fikir Dergisi 87 (Yaz 2004), ss.29-40.
• Özdoğan, Öznur. “Kendini Gerçekleştirme Açısından İnsan-Din İlişkisi,” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37:1 (1997), ss.359-364.
• Özkan, Tekin. “Şûrâ Kavramı ve Siyasî Niteliği,” Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 2006.
• Öztürk, Yaşar Nuri. “Kur’an’da İnsan Kavramı,” İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (2001), ss.1-15.
• ---------. Kur’an’daki İslam. İstanbul: Yeni Boyut Yayınları, 1999.
• ---------. Kur’an’ın Temel Kavramları. İstanbul: Yeni Boyut Yayınları, 2011.
• Rahman, Fazlur. “İslam’da Şûrâ İlkesi ve Toplumun Rolü,” terc. Adil Çiftçi, İslâmiyât 2:2 (1999), ss.155-163.
• Şahinalp, Hacer. “Kur’an’da Din Hürriyeti,” Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2010.
• Şer at , Al . İnsanın Dört Zindanı. Terc. Hüseyin Hatemi. İstanbul: İşaret Yayınları,
• eṭ-Ṭaber , Ebū Ca fer Muḥammed b. Cer r. Taberi Tefsiri. Terc. Hasan Karakaya & Kerim Aytekin. İstanbul: Hisar Yayınları, 1996.
• Tabor, James D. Studies in Judaism: Things Unutterable, Paul’s Ascent to Paradise in its Greco-Roman, Judaic and Early Christian Contexts. New York: Oxford Press, 1986.
• Udeh, Abdulḳādir. İslâm ve Siyâsî Durumumuz. Terc. Beşir Eryarsoy. İstanbul: Pınar Yayınları, 1995.
• Uzman, Mazhar Osman. Tababet-i Ruhiye. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları,
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Azim Dağıtım, tsz.
• Yurdaydın, Hüseyin G. “Devlet ve Din, Halifelik ve Laiklik,” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26:1 (1984), ss.173-181.
• Yıldızer, Refik, “Etik Bir İdeal Olarak Tanrı-İnsan vs İnsan-ı Kamil: Antik Yunan Düşüncesinde ‘Teşebbüh-ü bi’l-Vacip’ Düşüncesi,” www.karakalem.net/?article=3520 (26.04.2016).
• http://www.felsefe.gen.tr/filozoflar/aristoteles_ve_madde_form_iliskisi_nedir.asp (23.03.2016).