HOCA DEHHÂNÎ DİVANI’NIN DİL BİLGİSEL ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE

Year 2018, , 261 - 283, 28.11.2018

Ebru Güvenen

https://doi.org/10.33692/avrasyad.509968

Abstract

Oğuzların, Eski Türkçe Dönemi’nden beri var olduğu bilinmektedir. Varlıkları; hem devlet
(Köktürk ve Uygur Devleti) içinde hem de dilde kendini göstermiĢtir. Eski Türkçe döneminden
beri tarih sahnesinde oldukları bilinen Oğuzların dilinin yazı dili konumuna gelmesi, 13. yüzyıla
rastlamaktadır. Bu durum, Oğuz Türkçesinin Arapça ve Farsçaya karĢı kazandığı baĢarıdır.
Oğuzcanın ilk basamağı olan Eski Anadolu Türkçesi içerisinde Beylikler Dönemi, Türkçe
eser bolluğunun yaĢandığı bir dönemdir. Bu dönem sanatçıları, Türkçeyi kullanma konusunda
bilinçli bir tutum sergilemiĢtir. Eserlerinden, Türkçe ile edebî eserlerin de yazılabileceğini ispat
etme çabasında oldukları anlaĢılmaktadır. Bu dönem sanatçılarından biri de Hoca Dehhânî’dir.
Divan’ı bulunana değin yaĢadığı yüzyıl ile ilgili farklı görüĢler bulunan Hoca Dehhânî,
adından genellikle din dıĢı konularda yazdığı Ģiirlerle söz ettirmiĢtir. Divan’ının bulunmasıyla
ġeyhoğlu ve Ahmedî’nin çağdaĢı olduğu ve 14. yüzyılda yaĢadığı kesinlik kazanmıĢtır.
Divan’ındaki Ģiirlerden, onun dinî-tasavvufî ifadeler de kullandığı anlaĢılmaktadır. Arapça ve
Farsça terkipleri neredeyse hiç kullanmamıĢ olması, anlatımını deyim, atasözü ve kalıp
ifadelerle zengin ve güçlü kılması, onun Türkçeyi bilinçli bir Ģekilde kullandığını göstermektedir.
Eserinin konu yelpazesindeki geniĢlik, kendisinin dil ve üslubundaki bilinçli tutum,
Beylikler Dönemi ile örtüĢmektedir. Bu durum, çalıĢmamızın hareket noktasını oluĢturmaktadır.
Bu çalıĢmada, Divan’ın dil bilgisel özelliklerinin, Beylikler Dönemi ile ne ölçüde örtüĢtüğü
belirlenmeye çalıĢılacaktır. Eser, ses ve Ģekil bilgisel açıdan değerlendirilecek, Beylikler Dönemi
ile benzerlik ve farklılıkları ortaya konacaktır.

Keywords

Beylikler Dönemi, Hoca Dehhânî, Divan, ses bilgisi, Ģekil bilgisi

References

• AKAR, Ali, (2018), Oğuzların Dili Eski Anadolu Türkçesine Giriş. Ötüken NeĢriyat, Ġstanbul.