OSMANLI MEMURLARINDA ŞUUR BOZUKLUĞUNA (MUHTELL-İ ŞUUR) VE DEMANSA (ATEH) BAĞLI MALULEN EMEKLİLİK

Year 2021, , 374 - 394, 19.09.2021

Gazi Özdemir

https://doi.org/10.33692/avrasyad.995001

Abstract

Emeklilik, çalışma hayatında bulunan insanların ihtiyarlık, sağlık veya sakatlıklar sebebiyle bu görevinden isteyerek ya da zorunluluktan ayrılmasıdır. Malulen emeklilik ise görevini yürüten bir çalışanın kaza, savaş ve benzeri gerekçelerle hastalık, yaralanma ve sakatlık neticesinde görevini yapamayacak durumda olanların emekli edilmesi anlamına gelmektedir. Her toplumun emeklilik sistemi, kendi tarihi seyri içinde şekillenmiş ve sosyal güvenlik sistemini oluşturmuştur. Günümüzde sosyal güvenlik hizmetleri arasında yer alan emeklilik uygulamalarının Sanayi Devrimi ile sistemli hale geldiği bilinmektedir. Osmanlı Devleti’nde kuruluştan itibaren emeklilik işlemleri var olup bu işlemler belirli şartlar altında sultanın ihsanı olarak uygulanmaktaydı. Ülkede yaşanan ekonomik bunalımlar ve dünyada dönüşen sosyal güvenlik uygulamaları sebebiyle Osmanlı Devleti’nde de değişim yaşandı. Bu bağlamda askeri, ilmiye ve mülkiye tekaüd sandıkları kuruldu ve mevzuatları oluşturuldu. Bu araştırmada Osmanlı kurumlarında görev yapan memurların malulen emeklilik durumları ve tekaüd sandıklarının mevzuat süreçleri incelendi. Araştırmada nitel araştırma yöntemi, retrospektif/regresif tekniği kullanıldı. Veriler, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivinde (BOA) Belge Tarama Sistemi (BETSİS) üzerinde açık erişime sunulan kayıtlar üzerinden muhtell-i şuur ve ateh kavramlarının yer aldığı belgelerden ve alanyazından elde edildi. Veriler, içerik analizi ile değerlendirildi. Verilerin sayısallaştırılmasında ve betimsel analizinde Pivot Table’dan yararlanıldı. Emeklilik uygulaması içinde yer alan malulen emeklilik işlemlerinde mevzuatların daha çok savaş ve sakatlanma üzerinde yoğunlaştığı görüldü. Akıl sağlığına bağlı hastalıklar içinde yer alan muhtell-i şuur ve ateh ile ilgili maluliyetlerle ilgili boşluklar olduğu anlaşıldı. Bu boşlukların uygulamalarda gözetim, tanı ve tedavi süreçleriyle ilgili işlemlerde mağduriyetler yaşattığı ortaya çıktı. Bunun yanında muhtell-i şuur ve ateh rahatsızlığıyla emeklilik işlemlerinin askeri, ilmiye ve mülkiye içinde dağılımında % 67’lik payla mülkiye görevlilerinin bulunduğu tespit edildi.

Keywords

Emeklilik, malul, muhtell, şuur, ateh, demans, Emeklilik, malul, muhtell, şuur, ateh, demans

References

• Ahmet Cevdet Paşa. 1884. Mecelle-i Ahkâm-i Adliye. İstanbul: Matbaa-yı Osmaniye.
• Aksu, Cevat (Yazar). 2004. “Dar-I Şurâ-yı Askerî (Kuruluşundan 1876 Yılına Kadar)”. Yüksek Lisans, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Akyıldız, Ali. 2014. Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme. 4. bs. İstanbul: İletişim Yayınları