THE VOİCE OF THE STREET: ANKARA CHILDREN GAMES AND TRANSFORMATION

Year 2025, Volume: 13 Issue: 42, 500 - 512, 25.03.2025

Petek Ersoy İnci

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1552087

Abstract

Play exists at every stage of life. It can even be said that human beings are born into play. On the other hand, in childhood, which is the most special period of human beings, there are many developments that shape adult life. In this respect, the games played in this special period are unforgettable and remain as a memory. Children's games have an important place in terms of ensuring both physical and psychological development of children. In addition to having fun during the game, children socialise by experiencing many different emotions such as defence, defeating the opponent and developing new moves to win. The game contributes to children's language development as well as enabling them to play more systematically thanks to nursery rhymes. In this article, an overview of children's games in Ankara will be presented based on the data provided by informants from three different generations who spent their childhood in different neighbourhoods of Ankara. The reason for conducting such a study is to shed light on the daily life of Ankara as well as the differences in play between generations. As a result of the field research, it has been revealed that the oral games or rhymes included in this study are no longer alive. Another issue that the informants shared with the researcher is the fact that the toys and the way of life that existed in their childhood but are not present today have disappeared while they were telling about the games filtered from their childhood memories. According to the researcher, this is because toys are silent witnesses of childhood and in this respect they are historical documents. It is not only the toy that is nostalgic, but also the longing for childhood. The most important reason for this transformation is the urban change that Ankara has undergone. The effects of this change are especially related to the neoliberal effects that come along with modernisation. In order to reveal how children's games and toys are affected by the urban change in Ankara, a total of 17 informants from three different generations were interviewed, in-depth interviews were conducted and a literature review was conducted. In order to both measure the consistency of the information given by the informants about play and toy culture and to share it with the reader, childhood albums were examined in accordance with the permission of the in formants and one of them used in the text.

Keywords

Ankara, children games, rhymes, toy

SOKAĞIN SESİ: ANKARA ÇOCUK OYUNLARI VE DÖNÜŞÜM

Abstract

Oyun, hayatın her evresinde vardır. Hatta insan oyunun içine doğmuştur bile denebilir. Öte yandan insanoğlunun en özel dönemi olan çocukluk döneminde yetişkin hayatına yön veren pek çok gelişme olur. Bu açıdan bu özel dönemde oynanan oyunlar unutulmaz, bir hatıra olarak kalır. Çocuk oyunları, çocukların hem fizikî hem de psikolojik gelişiminin sağlanması açısından önemli bir yere sahiptir. Çocuklar oyun sırasında eğlenmenin yanı sıra savunma, rakibini alt etme ve kazanmaya yönelik yeni hamleler geliştirmek gibi pek çok farklı duyguları yaşayarak sosyalleşir. Oyun, tekerlemeler sayesinde daha sistemli oynamayı sağlamanın yanı sıra çocukların dil gelişimine de katkı sunar. Bu yazıda çocukluğunu Ankara’nın farklı semtlerinde geçirmiş üç farklı jenerasyondan olan kaynak kişilerin sunduğu verilerden hareketle Ankara çocuk oyunlarına yönelik bir bakış sunulacaktır. Böyle bir çalışma yapılmasının nedeni, kuşaklararası oyun farklılığına değinmek olduğu kadar, Ankara’nın günlük yaşantısına da ışık tutmaktır. Yapılan alan araştırmaları sonucunda ortaya çıkmıştır ki, bu çalışmaya dâhil edilen sözlü oyunlar ya da tekerlemeler artık yaşamamaktadır. Kaynak kişilerin araştırmacıyla paylaştıkları bir diğer konu, çocukluk hatıralarından süzülüp gelen oyunları anlatırken çocukluklarında var olan; ancak günümüzde yer almayan oyuncakların ve yaşantı şeklinin de ortadan kalktığı gerçeğidir. Araştırmacıya göre söz konusu bu durum, oyuncakların çocukluk döneminin sessiz tanıkları oluşu ve bu açıdan tarihî bir belge niteliği taşımasıdır. Nostaljik olan sadece oyuncak değil, çocukluğa duyulan özlemdir. Söz konusu bu dönüşümde en önemli neden, Ankara’nın da geçirdiği kentsel değişimdir. Bu değişimin etkileri özellikle modernleşmeyle beraber gelen neoliberal etkilerle ilintilidir. Ankara’daki kent değişiminden çocuk oyun ve oyuncaklarının nasıl etkilendiğini ortaya koymak için üç farklı nesilden toplamda 17 kaynak kişiyle görüşülmüş, derinlemesine mülâkatlar gerçekleştirilmiş ve literatür taraması yapılmıştır. Kaynak kişilerin oyun ve oyuncak kültürü hakkında verdiği bilgilerin tutarlılığını hem ölçmek hem de okuyucu ile paylaşmak için çocukluk albümlerine kaynak kişilerin izinleri doğrultusunda bakılmış ve bir tanesi metin içinde kullanılmıştır.

Keywords

Ankara, çocuk oyunları, tekerleme, oyuncak, oyun

References

• Boym, Svetlana. 2009. Nostaljinin Geleceği. İstanbul: Metis Yayınları.
• Cross, Gary. 2018. Tüketilen Nostalji. İstanbul: The Kitap İletişim Medya.
• Ergin, Muharrem. 1971. Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Ersoy İnci, Petek. 2013. Somut Olmayan Kültürel Miras ve Ankara/Kazan Yöresi Çocuk Oyunları. 2. Uluslararası Ankara-Kazan ve Çevresi Halk Kültürü Sempozyumu ve Uluslararası Sanat Çalıştayı, Ankara, 97-105.
• Huizinga, Johan. 1995. HOMO LUDENS: Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine bir Deneme. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kaynak, Serra. 2021. Çağlar Boyu Bebek. (Rahmi M. Koç Müzesi Dünya Bebekleri Koleksiyonu Sergisinden Örneklerle). İstanbul: Rahmi M. Koç Müzesi,Yapı Kredi Yayınları.
• Küçüktaşdemir, Güliz. 2019. “Kentli Hareketliliği Kentsel İç Mekân Örneği Olarak Esat Mahallesi, Gündelik Yaşam ve Yapısal Dönüşüm”, Ankara Araştırmaları Dergisi, 7.cilt, 1. Sayı, 197-211.
• Oğuz, M. Öcal ve Petek Ersoy. 2007. Türkiye’de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Çocuk Oyunları (Genişletilmiş İkinci Baskı). Ankara: Gazi Üniversitesi THBMER Yayınları.
• Onur, Bekir. 2005. Türkiye’de Çocukluğun Tarihi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Onur, Petek. 2018. “Nostaljiyi Yeniden Yaratmak: Ankara’nın Kale, Hamamönü ve Hamamarkası Mahallelerinde Kent Kültürü”, Ankara Araştırmaları Dergisi, 6.cilt, 145-166.
• Sennett, Richard. 1969. “The Folk Society”, Classic Essays on The Culture of Cities, New York, Appleton-Century-Crofts, 180-205.
• Üstün Dökmen Akademi Çocuk Zirvesi. 2021, Çocuk ve Oyuncak Oturumu, Sunay Akın'ın Konuşması. (22-23 Mayıs), (Saat aralığı: 19.05-19.15).