Orta Asya’da Uzaktan Kumandalı Bir Saatli Bomba: Su Sorunu

Year 2021, Volume: 12 Issue: 1, 113 - 146, 28.06.2021

Dursun Yıldız

Abstract

ÖZET
SSCB merkezi idaresinden ayrıldıktan sonra ekonomik, siyasi, dış ilişkiler gibi alanlarda geçiş dönemi yaşayan Orta Asya ülkelerinde, merkezden kopmanın getirdiği problemler ortaya çıkmıştır. Bölgede 1991 sonrasında Sovyetler Birliği döneminin eş sesliliği yerine geçiş döneminin çok sesliliği etkin olmaktadır. Bu dönüşümden bu yana 30 yıl geçmiş olmasına rağmen, Orta Asya kararlı bir yapıya kavuşamamıştır. Çünkü Soğuk Savaş’ın jeopolitik düzeninin ortadan kalkması ile bölge uluslararası satranç tahtasında ortaya çıkmıştır. Orta Asya’nın uluslararası hayata dönüşü ile küresel güçler bölgedeki çıkarlarına yönelik çeşitli stratejiler ve politikalar üzerinde çalışmaya başlamıştır. Bölgedeki petrol ve doğalgaz zenginliği bu çalışmaları hızlandırmıştır. Bu arada bölge ülkelerinin su kaynakları konusunda yaptıkları açıklamalar ve uygulamalar zaman zaman ülkeler arasındaki gerilimi arttırmıştır. Orta Asya'da işbirliği veya çatışma potansiyeli taşıyan en önemli sorun, su kaynağıdır. Bu nedenle Orta Asya'nın geleceği için su kaynaklarının yönetimi çok önemli bir rol oynayacağı gibi kuruyan Aral Gölü'nün geleceğini de belirleyecek en önemli unsur olacaktır.

Keywords

Orta Asya,, Su Sorunu, Aral Gölü Havzası

References

• Brzezinski, Zbigniev, Büyük Satranç Tahtası, Sabah Kitapları, İstanbul 1998.
• Chait, Elisa. International Water Resources Association. Water Politics of Syr Darya Basin, Central Asia: Question of State Interests. http: //www. envsec. org/centasia/proj/ferghana/reports/Chait. pdf
• Hudson, V. M. -Vore, C. S., Uluslararası İlişkilerin Psikolojisi. (Derleyenler Erol Göka-Işık Kuşçu), Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları, Ankara 2002.
• Erkal, Mustafa. Zihinlerdeki belirsizlikler: Etniklik ve Kimlik, Türkiye ve Siyaset Dergisi, Sayı: Kasım-Aralık 2001.
• Kara, Hasan. “Orta Asya Ülkelerindeki Etnik Yapının Bölge Güvenliğine Etkileri” Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal ofTurkish World Studies, Cilt: VI, Sayı 1, Sayfa: 101-109, İZMİR 2006.
• Karaev, Zainiddin “Water Diplomacy in Central Asia” The Middle East Review of İnternational Affairs. MERİA Volume 9, No. 1, Article 5 -March 2005
• Lowi, Miriam. Water and Power: The Politics of a Scarce Resource in the Jordan River Basin. New York: Cambridge University Press, 1993, p. 10.
• Özey, Ramazan, Türk Dünyası. Özeğitim Yayınları No: 11 İstanbul 1996.
• Shalpykova, Gulnara. “Water Disputes in Central Asia: The Syr Darya River Basin” Master Thesis In Internatıonal Relations At The International University Of Japan 2002
• Uslu, K., Öngel .V,Sözen .İ,2011 “Aral Gölü Havzasındaki Su Kaynaklarının Orta Asya Ülkelerinin Sürdürülebilir Büyümelerine Etkisi” Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F.Dergisi Yıl:2011 Cilt XXX. Sayı: 1 s. 141-162
• Yıldız, Dursun, 2011 a Orta Asya'nın Stratejik Suları. Truva Yayınları. 2011 İstanbul
• Yıldız, Dursun, 2011 b Orta Asya'nın Saatli Bombası: Su Sorunu. Truva Yayınları. 2011 İstanbul
• Yılmaz, Meşküre “Orta Asya’ da Çözülmesi Kaçınılmaz Demokratikleşme Sorunu “ÖNGÖRÜ / TAHLİL, 2010. https://21yyte.org/tr/merkezler/bolgesel-arastirma-merkezleri/orta-asya-arastirmalari-merkezi/orta-asya-da-cozulmesi-kacinilmaz-demokratiklesme-sorunu
• Diagnostic Report On Water Resources In Central Asia http: //www. cawater-info. net/library/eng/water-eng. pdf