Archaeologıcal Intellectuals Of The Republican Period

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 19 - 40, 31.03.2024

Erdal Polat

https://doi.org/10.48139/aybukulliye.1359609

Öz

Mustafa Kemal Atatürk followed important policies in the field of education, thinking that a nation that gained its independence should also ensure this in the field of science and culture. Within the scope of these policies in the field of education, students continued to be sent abroad and important steps were taken in the fields of history and culture. Within these policies, sending a large number of students abroad in many fields has pioneered remarkable developments. These developments led to the emergence of important names with their scientific studies in the later stages of history.
Within the scope of Mustafa Kemal Atatürk's mission of historical and cultural development, these names, who returned to Anatolia after their studies abroad, brought new breaths and inventions to archaeological, philological and museological studies. Solutions and suggestions are presented on issues such as institutionalisation in the field of archaeology, cultural problems in Anatolia, the return of artefacts belonging to these lands to their homeland, and the systematic excavation system in classical archaeology. The fact that the foundations of the information age have breezes from Anatolia, the recovery of the artefacts belonging to these lands, the determinations that the civilisations of historical periods lived in Anatolia through linguistic studies have been created with the identities of these names as museologists and linguists as well as archaeologists.
This study includes Arif Müfid Mansel, Ekrem Akurgal, Sedat Alp and Jale İnan, who adopted Mustafa Kemal Atatürk's History Thesis and adopted the "Republic of Science" by conducting archaeological studies in this context, leaving their mark on history, which is the cultural memory of Anatolia.

Anahtar Kelimeler

Archaeological Policies in the Republican Period, Arif Müfid Mansel, Ekrem Akurgal, Sedat Alp, Jale İnan.

Cumhuriyet Dönemi Arkeoloji Münevverleri

Öz

Mustafa Kemal Atatürk, bağımsızlığını kazanan bir milletin bilim ve kültür alanında da bunu sağlaması gerektiğini düşünerek eğitim alanında önemli politikalar izlemiştir. Eğitim alanındaki bu politikalar kapsamında yurt dışına öğrenci göndermeye devam edilmiş tarih ve kültür konularında önemli adımlar atılmıştır. Söz konusu bu politikalar içerisinde yurt dışına birçok alanda çok sayıda öğrenci gönderme dikkate değer gelişmelerin yaşanmasında öncü olmuştur. Bu gelişmeler tarihin ilerleyen süreçlerinde yaptığı bilimsel çalışmalarla önemli isimlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Mustafa Kemal Atatürk’ün tarih ve kültürel kalkınma misyonu kapsamında, yurt dışı öğrenimleri sonrasında Anadolu’ya dönen bu isimler yapmış oldukları arkeoloji, filoloji ve müzecilik çalışmalarına yeni soluk getirmiş ve buluş kazandırmışlardır. Arkeoloji alanında kurumsallaşma, Anadolu’daki kültür sorunları, bu topraklara ait olan eserlerin anavatanlarına kazandırılması, Klasik arkeolojide sistematik kazı sisteminin kazandırılması gibi konularda çözüm ve öneriler sunulmuştur. Bilgi çağının temellerinin Anadolu’dan esintiler taşıyor olması, bu topraklara ait eserlerin yurda geri kazandırılması, dilbilimsel çalışmalarla Anadolu’daki tarihi dönemlerdeki uygarlıkların yaşadığına dair tespitler bu isimlerin arkeolog olmanın yanında müzeci, dilbilimci kimlikleriyle oluşturulmuştur.
Bu çalışma Mustafa Kemal Atatürk’ün Tarih Tezini benimseyip bu minvalde arkeolojik çalışmalar yürüterek “Bilim Cumhuriyeti” ni benimseyen, Anadolu’nun kültür hafızası olan tarihe iz bırakan Arif Müfid Mansel, Ekrem Akurgal, Sedat Alp ve Jale İnan’ı içermekte ve Anadolu arkeolojisine sundukları katkıları anlatmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Dönemi Arkeoloji Politikaları, Arif Müfid Mansel, Ekrem Akurgal, Sedat Alp, Jale İnan.

Kaynakça

• Abbasoğlu, H. (1982). Jale İnan-Elisabeth Alföldi-Rosenbaum, Römische und Frühbyzantinische Portraetplastik aus der Türkei Neue Funde. Belleten, 46 (184), 897-900.
• Akdoğar Akbulut, H. T. (2021). Arif Müfid Mansel (1905-1975). Atatürk Ansiklopedisi içinde (1-4. ss.).
• Akurgal, E. (2004). Bir Arkeoloğun Anıları. Türkiye Bilimler Akademisi.
• Akurgal, E. (2000). Ege Batı Uygarlığının Doğduğu Yer. İzmir Yayıncılık.
• Akurgal, E. (1997). Anadolu’nun Dünya Tarihindeki Yeri ve Önemi. Bilim ve Teknik Dergisi, 335, 80-88.
• Akurgal, E. (1984). Anadolu Tarihinin Oluşmasında Jeomorfolojik Özelliklerin Rolü. Anadolu Araştırmaları, 10, 21-30.
• Akurgal, E. (1982). Türkiye’nin Kültür Sorunları. Belleten, 46 (182), 261-270.
• Akurgal, E. (1975). Ord. Prof. Dr. Arif Müfid Mansel. Belleten, 39 (154), 309-312.
• Akurgal, E. (1956). Tarih İlmi ve Atatürk. Belleten, 20 (80), 571-584.
• Alkım, U. B. (1975). Ord. Prof. Dr. Arif Müfid Mansel’in Yayınları. Belleten, 39 (154), 323-337.
• Anabolu, M. (2004). Hocaların Hocası Ord. Prof. Dr. Arif Müfid Mansel. Anadolu Araştırmaları, 17 (1) 165-171.
• Atay, O. (2004). Bir Bilim Adamının Romanı. (20. Baskı), İletişim Yayınları.
• Başgelen, N. (2011). Atatürk’ün Yurt Dışına Öğrenci Gönderme Projesi ve Eskiçağ Bilimleri Alanında İlk Yetişenler. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Bayram, F. (2008). Perge Kazısı. F. Bayram (Ed.). Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu’nun 30. Yılı Anısına Türkiye Arkeolojisi içinde (206-207 ss.), Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Çığ, İ. M. (2006). Mustafa Kemal Atatürk ve Türkiye’de Arkeoloji. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi; Dün/Bugün/Yarın 108-119, 209-212.
• Darga, M. (1975). Yitirdiğimiz Büyük Değer. Belleten, 39, (154), 319-322.
• Sayılı, A. (2021). Atatürk İdeolojisi. Atatürk ve Bilim. R. Demir (Ed.). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Dirican, M. (1998). Türkiye Arkeolojisinde Bir Hanımefendi Jale İnan. Bilim ve Teknik Dergisi, 369, 84-90.
• Ekinci, M., Genç, U., & Avşar, A. O. (2013). Antalya Müzesi’nde Restorasyonu Yapılan Yorgun Herakles Heykeli.
• Adil Özme (Ed.). 21. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu içinde (107-116 ss), Aygül Ofset Matbaacılık.
• Ergin, M. (2010). Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde Yunan, Roma ve Bizans Dönemlerinin Algılanması ve Arkeoloji. S. Redford, N. Ergin (Ed.). Cumhuriyet Döneminde Geçmiş Bakış Açıları: Klasik ve Bizans Dönemleri içinde (23-48 ss.), Koç Üniversitesi Yayınları.
• Erkut, S. (2008). Konya Karahöyük’te Ele Geçen M.Ö. II. Binyılın İlk Çeyreğinden Buğday Örneği. Belleten, 72 (263), 1-4.
• Erten, E. (2023). Osmanlı İmparatorluğu’nun ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Arkeolojiye Bakış Açıları. Hacı Bayramı Veli Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 21-33.
• Eyice, S. (1976). Türk Trakya Araştırmalarının Öncüsü: Ord. Prof. Dr. Arif Müfid Mansel. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 4-5, 301-330.
• Gülen, T. (2016). Cumhuriyet ile Birlikte Anadolu’ya Işık Tutanlar; Arif Müfid Mansel, Ekrem Akurgal, Halet Çambel ve Sedat Alp. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 1015-1028.
• İnan, A. (1984). Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İnan, A. (1947). Türk Tarih Kurumu’nun Kuruluşuna Dair. Belleten, 11 (42), 173-179.
• İnan, A. (1939). Atatürk ve Tarih Tezi. Belleten. Cilt 3, Sayı 10 (Nisan), s. 243-246.
• İnan, A. (1938). Türk Tarih Kurumu’nun Arkeoloji Faaliyetleri. Belleten, 2 (5-6), 5-12.
• İnan, J. (1992). Heraklesstatue vom Typus des Herakles Farnese aus Perge. MOYƩIKOƩ. ANHP Festschrıft Für Max Wegner Zum 90, 222-231.
• İnan, J. (1984). Side Apollon Tapınağı (N, 1) Kazısı ve Onarımı 1983 Yılı Çalışmaları. VI. Kazı Sonuçları Toplantısı içinde (345-364 ss.), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları. İnan, J. (1970). 1970 Kremna Kazısı Raporu. Türk Arkeoloji Dergisi, 32, 51-101.
• Kağnıcı, G. (2016). Türkiye’de Eskiçağ Tarihçiliği ve Sedat Alp. Ahmet Şimşek (Ed.). Türk Tarihçileri içinde (85-97 ss.), Pegem Akademi.
• Kâhya, T. (2014). Antalya’da Bir Arkeoloji Çınarının Gölgesinde: Prof. Dr. Jale İnan. Aktüel Arkeoloji Dergisi. 26-28.
• Mansel, M. A. (1963). Side Müzesi’nin Açılışı. Belleten, 27 (105), 121-131.
• Okyar, A. (1988). Bir imtihandan hatıralar. Erdem Dergisi, 5 (12), 884-894.
• Oralalp, F. (1996). Hititlerin Üç Bin Yıllık Suskunluğunu Bozan Türk Bilgini Sedat Alp. Bilim ve Teknik Dergisi, 340, 68-77.
• Özdoğan, M. (2006). Arkeolojinin Politikası ve Politik Bir Araç Olarak Arkeoloji. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Özgünel, C. (1986). Cumhuriyet Dönemi Türk Arkeolojisi. Belleten, 50 (198), 895-914.
• Özodaşık, M. (1997). Cumhuriyet Eğitiminde Yeni Bir Nesil Yetiştirme Çalışmaları (1923-1950). (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Polat, E. (2023). Cumhuriyet Dönemi’nin İlk Kadın Arkeoloğu: Jale İnan. B. Koçlar, E. Çalış, M. Çabaz (Ed.). Cumhuriyetimizin 100. Yılına Armağan içinde (13-28 ss.) Berikan Yayınları.
• Süel, A. (2007). Ord. Prof. Dr. Dr. H. C. Sedat Alp (1 Ocak 1913-9 Ekim 2006). TÜBA-AR, 10, 15-26.
• Şengör, A. M. C. (1997). İskenderiye Feneri ve Dostum Ekrem Akurgal. Bilim ve Teknik Dergisi, 335, 80-88.
• Tarhan, T. (2011). Başkent Tuşpa. K. Köroğlu, E. Konyar (Ed.). Urartu Doğu’da Değişim içinde (256-295 ss.), Yapı Kredi Yayınları.
• Tulunay, E. (2002). Ord. Prof. Dr. Arif Müfid Mansel Hocamızı Anarken. Anadolu Araştırmaları, 16, 553-556.
• Ulu, C. (2014). 1416 Sayılı “Ecnebi memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun ve Cumhuriyetin İlk Yıllarındaki Uygulamaları. Tarih Okulu Dergisi, 17, 495-525.
• Yıldırım, R. (1996). Atatürk’ten Günümüze Eskiçağ Tarihi ve Arkeoloji Çalışmaları. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2 (6), 33-47.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) (30-18-1-2-88-80-9).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) (30-18-1-2-99-61-16).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) (30-11-1-0-271-19-11).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) (30-11-1-0, 268, 6, 6).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) (30-18-1-2, 379, 227, 12).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) (30-11-1-0, 205, 15, 11).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) (30-11-1-0, 267, 33, 15).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA): Dosya No: 299, Gömlek No: 22.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA): Dosya No: 516, Gömlek No: 259.
• https://www.ttk.gov.tr/onceki-baskanlar/ord-prof-dr-sedat-alp-16-4-1982-17-10-1983/
• https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1169.pdf