İlkokul 3. ve 4. Sınıf Öğrencilerinin Dijital Oyun Bağımlılıkları İle Sorumluluk Değeri Kazanım Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Year 2025, Volume: 16 Issue: 1, 1584 - 1611

Zarif Safa Soylu , Yaşar Çelik

Abstract

Bu araştırmanın amacı ilkokul öğrencilerinin dijital oyun bağımlılıkları ile sorumluluk değeri kazanım düzeyleri arasındaki ilişkinin, sınıf seviyesi ve cinsiyet değişkenleri açısından incelenmesidir. Araştırma, nicel verilere dayanan ilişkisel tarama modelinde bir araştırmadır. Araştırmanın evrenini 2022-2023 eğitim öğretim yılında Samsun ili Ladik ilçesinde 3. ve 4. sınıfa öğrenim gören 269 ilkokul öğrencisi oluşturmaktadır. Evrenin tamamına ulaşıldığı için örneklem seçimine gidilmemiştir. Araştırmanın verileri, “Çocuklar için Dijital Bağımlılık Ölçeği” ve “Sorumluluk Değer Ölçeği” ile toplanmıştır. Verilerin analizinde bağımsız gruplar için t testi ve basit doğrusal korelasyon testi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda 3. ve 4. sınıf öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı ölçeği puanı ve bu ölçeğin alt boyutları ile cinsiyet değişkeni arasında anlamlı farklılık gözlemlenirken; sınıf seviyesi değişkeni arasında anlamlı fark gözlenmemiştir. Sorumluluk değeri kazanım düzeyi ile cinsiyet değişkeni puanları arasında anlamlı farklılık olduğu tespit edilmiştir. Sorumluluk değeri kazanım düzeyi puanları ile sınıf seviyeleri değişkenleri arasında, ölçeğin toplam puanı ile temizlik ve düzen alt boyutu puanları arasında anlamlı fark gözlenirken, diğer boyutlar arasında anlamlı fark gözlenmemiştir. Bununla birlikte öğrencilerin dijital oyun bağımlılığı puanları ile sorumluluk değeri kazanım düzeyi arasında anlamlı ilişki olduğu görülmüştür.

Keywords

Dijital Oyun, Sorumluluk Değeri, Değerler Eğitimi

References

• Akbaş, O. (2004). Türk milli eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim II. kademede gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi.
• Akçay, D. ve Özcebe, H. (2012). Okul öncesi eğitim alan çocukların ve ailelerinin bilgisayar oyunu oynama alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Çocuk Dergisi, 12(2),66-71. https://doi.org/10.5222/j.child.2012.066
• Aktaş, G. (2011). Farklı sosyo-ekonomiksosyo-ekonomik ve kültürel özelliklere sahip ailelerde kız çocuklarına ilişkin aile içi kültürel tanımlamalar (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi.
• Alp, İ. ve Levent, F. (2020). Dijital dönüşümün öğrencilerin değerleri üzerindeki etkisine ilişkin öğretmen görüşleri. Turkish Studies, 15(3), 1611-1633. https://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.37035.
• Arslan, A. (2021). Ortaokul öğrencilerinde oyun bağımlılığı ile sorumluluk duygusu davranışı ve sosyal beceriler arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Aydın, C. S. ve Ata, R. (2024). Use of digital games in mathematics education in Turkey: A systematic review study, Inonu University Journal of the Faculty of Education, 25(2), 570-596. https://doi.org/: 10.17679/inuefd.1415803
• Baş, H. T. (2021). Anne baba tutumlarının ilköğretim 3. ve 4. Sınıf öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı üzerindeki etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi.
• Bingöl, Ç. (2021). Pandemi sürecinde uzaktan ders alan okul çağı çocuklarında dijital oyun bağımlılığı beslenme tutum ve davranışları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri, 14. Baskı, Pegem Akademi.
• Can, A. (2022). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi, 10. Baskı, Pegem Akademi. https://doi.org/10.14527/9786053644484
• Cevizci, A. (1997). Felsefe sözlüğü (Genişletilmiş 2. Baskı). Ekin Yayınları.
• Çalışkan, G. (2023) Dil öğretiminde dijital eğitim materyalleri: Kitap ve oyun. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö13), 112-126. https://doi.org/10.29000/rumelide.1379034.
• Dinçer, B. ve Kolan, H. İ. (2020). Ortaokul öğrencilerinin bilgisayar oyun bağımlılığı düzeyleri ile sorumluluk davranışı arasındaki ilişki. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(6), 2319-2330. https://doi.org/10.24106/kefdergi.833550
• Elmacıgil, Y. A. (2021) İlkokul çağındaki çocuklarda bilgisayar oyun bağımlılığı ile akran zorbalığı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Üsküdar Üniversitesi.
• Erboy, E. ve Vural, R. A. (2010). İlköğretim 4 ve 5 sınıf öğrencilerinin bilgisayar oyun bağımlılığını etkileyen faktörler. Ege Eğitim Dergisi, 11(1), 39-58.
• Eskili, Y. (2023) İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı ile öğrenme ve çalışma sorumluluğu arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi.
• Eyimaya, A.Ö., Uğur, S. ve Sezer, T.A. (2020). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinde dijital oyun bağımlılığının uyku ve diğer bazı değişkenlere göre incelenmesi. Türk Uyku Tıbbı Dergisi, 7(2), 83-90. https://doi.org/10.4274/jtsm.galenos.2020.30502
• Fang, M. Tapalova, O., Zhiyenbayeva, N., & Kozlovskaya, S. (2021). Impact of digital game-based learning on the social competence and behavior of preschoolers. Education and Information Technologies, 27, 3065-3078. https://doi.org/10.1007/s10639-021-10737-3.
• Farchakh Y., Haddad C., Sacre H., Obeid S., Salameh P., & Hallit S. (2020) Video gaming addiction and its association with memory, attention and learning skills in Lebanese children. Child Adolesc Psychiatry Ment Health. 14(1), 46. https://doi.org/10.1186/s13034-020-00353-3
• Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS (3rd ed.). SAGE Publications. Printed by Oriental Press, Dubai.
• Fraenkel, J.R., Wallen, N.E., & Hyun, H.H. (2012). How to design and evaluate research in education (Eight Edition). New York
• Gökçearslan, Ş. ve Durakoğlu, A. (2014). Ortaokul öğrencilerinin bilgisayar oyunu bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi (23), 419-435.
• Green, B. S., & Salkind, N. J. (2005). Using SPSS for Windows and Macintosh: Analyzing and Understanding Data (4th Edition). Person.
• Griffiths, M. (2005). Components model of addiction within a biopsychosocial framework. Journal of Substance Use,10 (4), 191-197.
• Griffiths, M. D., & Davies, M. N. (2005). Does video game addiction exist? In J. Goldstein ve J. Raessens (Eds.), Handbook of computer game studies (ss. 359-368). MIT Press.
• Guba, E. G., & Lincoln, Y. S. (1982). Epistemological and methodological bases of naturalistic inquiry. Educational Communication and Technology Journal, 30 (4), 233-252.
• Hartmann, T., & Klimmt, C. (2006). Gender and computer games: Exploring females dislikes. Journal of Computer-Mediated Communication, 11(4), 910-931.
• Hazar, Z. ve Hazar, M. (2017). Çocuklar İçin Dijital Oyun Bağımlılığı Ölçeği. Journal of Human Sciences, 14(1), 203-216. https://doi.org/doi:10.14687/jhs.v14i1.4387
• Hoeft, F., Watson, C. L., Kesler, S. R., Bettinger, K.E., & Reiss, A. L. (2008). Gender differences in the mesocorticolimbic system during computer game-play. Journal of Psychiatric Research, 42, 253-258
• Hong, J. C., & Liu, M. C. (2003). A Study on thinking strategy between experts and novices of computer games. Computers in Human Behavior, 19(2), 245-258.
• Hopkins, W. G. (1997). New view of statistics.
• Horzum, M. B. (2011). İlköğretim öğrencilerinin bilgisayar oyunu bağımlılığı düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36(159), 56-68.
• Horzum, M.B., Ayas, T. ve Çakır-Balta, Ö. (2008). Çocuklar için bilgisayar oyun bağımlılığı ölçeği. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(30), 76-88.
• Karasar, N. (1998). Bilimsel Araştırma Yöntemi-Kavramlar, İlkeler, Teknikler, Nobel Yayın Dağıtım, 8. Basım, Ankara.
• Kaya, B.A. (2013). Çevrimiçi oyun bağımlılığı ölçeğinin geliştirilmesi (Yüksek Lisans Tezi), Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• Kesici, A. (2018). Lise öğrencilerinin sorumluluk düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(3), 965-985. https://doi.org/10.17152/gefad.380376
• Kesici, A. (2020). The effect of conscientiousness and gender on digital game addiction in high school students. Journal of Education and Future, (18), 43-53. https://doi.org/10.30786/jef.543339.
• Kirriemuir J. (2002). Video gaming, education and digital learning technologies. D-lib Magazine. 8(2), 1-12.
• Köse, Z. (2013). 13-14 yaş grubu ergenlerin bilgisayar oyunlarını oynama alışkanlıklarının ve sosyalleşme durumlarının araştırılması (Kütahya ili örneği) (Yüksek lisans tezi), Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Kurt Topraklı, C. ve Kavlak, S. (2025). Dijital Oyun Bağımlılığı: Fizyolojik, Psikolojik ve Sosyal Boyutlarıyla Bir Derleme. Ulusal Eğitim Dergisi, 5(2), 20259. https://www.uleder.com/index.php/uleder/article/view/557
• Kurtbeyoğlu, Ş. (2018). Ortaokul öğrencilerinin demografik özelliklerinin oyun bağımlılığı ile ilişkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi.
• Küçükşen, K. ve Budak, H. (2017). “Lise Öğrencilerinin Sosyal Değer Tercihlerinin Küresel Sosyal Sorumluluk Düzeylerine Etkisi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(3), ss.1813-1826.
• Mumcu, T. (2024). Çocuklar için dijital medya içerikleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 34, 3, 1435-1446. https://doi.org/10.18069/firatsbed.1481482.
• Onay, İ., ve Çelik, Y. (2022). Sorumluluk değeri etkinliklerinin ilkokul 4.‎ sınıf öğrencilerinin sorumluluk‎ kazanım‎ düzeylerine etkisi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (44), 77-89. https://doi.org/10.54614/AUJKKEF.2022.888282.