Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış

Year 2020, Volume: 2 Issue: 2, 17 - 30, 31.07.2020

Alpay İğci

https://doi.org/10.47139/btdea.755199

Cited By: 1

Abstract

Karadağlıca, Türkçenin Balkan coğrafyasındaki komşularından biridir. Birçok sebepten dolayı bu dil, Türkçe konuşanlar tarafından pek bilinmemektedir. Bu makale, Türkçeye komşu bir dil, üzerine sözler söylenen Karadağlıca konusunda Türkçede genel bilgi oluşturmayı ve durumları aktararak bir toparlama yapmayı amaçlamıştır. Onun yazı dili ve resmî dil olma süreci, dil araştırmaları açısından da tecrübeler sunar. Karadağ içinde, Güney Slav dillerinden Sırpça, Boşnakça ve Hırvatça; Arnavut dillerinden Arnavutça; Altay dillerinden Türkçe ile Karadağlıca komşuluk içindedir. Yazı dili ve ağız olarak Karadağlıca konuşurlarının büyük ve asıl kısmı Karadağ’dadır. Sayım kayıtlarına göre Sırbistan, Hırvatistan ve Slovenya’da da konuşurlar bulunur. Karadağ Cumhuriyeti’nin resmî dili Karadağlıcadır. Karadağ Cumhuriyeti Anayasası 13. maddesinde Karadağlıcanın resmiyeti belirtilmiştir. Takip eden birkaç yıl içinde Karadağlı dilinin yazım kuralları ve kılavuzu, grameri devlet organlarının desteğiyle hazırlanmıştır. Bunun yanında, Karadağ’ın bağımsızlığının öncesinde ve bağımsızlık sonrasında Karadağlıcaya dair çeşitli dil çalışmaları yayınlanmıştır. Dilin kendi adı “Crnogorski jezik”/“Црногорски језик” (/Tsırnogorski yezik/) şeklindedir. Karadağlı dili, ISO 639 listesinde “CNR” koduyla bulunur. Karadağlıcanın alfabesi Latin ve Kiril esaslı iki denk forma sahiptir. Anayasal olarak her iki yazı sisteminin eşit olması sebebiyle, Karadağlı alfabesi iki paralel varyanta sahiptir. Karadağ içinde genel kullanımda Latin esaslı alfabenin daha yaygın olduğu söylenebilir. Karadağlıca, ayrı bir dil olduğunu kanıtlama, Sırpça ve Sırphırvatça çatısında olup olmama gibi tartışmaların konusu olmuştur. Bugünkü sorunların temelde siyasi yaklaşımdan kaynaklandığı söylenebilir. Bu sorunlar da ona dair çeşitli sorunlar doğurabilmiştir.

Keywords

Karadağlıca, Karadağlı kültürü, Güney Slav dilleri, Karadağ, cnr, resmî dil

References

• Anayasa: ‘Karadağ Cumhuriyeti Anayasası’, Ustav Crne Gore. 19 oktobar 2007, Podgorica: Ustavotvorna skupština Republike Crne Gore.
• AR-Sayım 2011: Censusi i popullsisë dhe banesave 2011. Tiranë: Instituti i statistikes.
• BH-Sayım 2013: Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini (Etnička/Nacionalna pripadnost, vjeroispovjest i maternji jezik). Sarajevo: Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine, 2019.
• Blic (2010, 6 Aralık). Mali Iđoš uveo crnogorski jezik. (Erişim tarihi: 13.06.2020) https://www.blic.rs/vesti/drustvo/mali-idos-uveo-crnogorski-jezik/mddm3gd
• Council of Europe. Reservations and Declarations for Treaty No.148 - European Charter for Regional or Minority Languages. “Bosnia and Herzegovina” (Erişim tarihi: 13.06.2020) https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/148/declarations?p_auth=63PpH3zN
• Crnogorski govori. Rezultati dosadašnjih ispitivanja i dalji rad na njihovom proučavanju, Zbornik radova s naučnoga skupa, Naučni skupovi, knj. 12, Odjeljenje umjetnosti, knj. 3, Titograd: Crnogorska akademija nauka i umjetnosti (CANU), 1984.
• Crnogorski jezik u javnoj upotrebi. Podgorica: Institut za crnogorski jezik i književnost, 2011
• Čirgić, Adnan. Dijalektologija crnogorskoga jezika. Cetinje: Fakultet za crnogorski jezik i književnost, 2017.
• Čirgić, Adnan. Crnogorski jezik u prošlosti i sadašnjosti. Podgorica: Institut za crnogorski jezik i književnost, 2011.
• Čirgić, Adnan. Crnogorski jezik u prošlosti i sadašnjosti. Podgorica: Matica crnogorska, 2010b.
• Čirgić, Adnan. Povodom standardizacije crnogorskog jezika. Matica, Br: 43 (2010a), 7-48.
• Čirgić, Adnan. Rječnik govora Podgoričkih muslimana. Cetinje: Institut za crnogorski jezik i jezikoslovlje, 2007.
• Čirgić, Adnan. “Jezik u Crnoj Gori nije srpski”. Matica, Br: 29/30 (2007), 415-422.
• Čirgić, Adnan, Ivo Pranjković ve Josip Silić. Gramatika crnogorskoga jezika. Podgorica: Ministarstvo prosvjete i nauke Crne Gore, 2010.
• Damjanović, Dragiša. Bečki književni dogovor i crnogorski jezik. Matica, Br: 64 (2015), 157-176.
• Đurović, Žarko L. Crnogorski jezik u Gorskom vijencu, Cetinje: Izdavački centar „Cetinje“, 2002.
• FCJK / Fakultet za crnogorski jezik i književnost. O Fakultetu. (Erişim tarihi: 11.06.2020) http://www.fcjk.me/
• Glušica, Rajka. “Crnogorski jezik mora biti ustavna kategorija”. Matica, Br: 29/30 (2007), 399-402.
• HR-Sayım 2011: Popis stanovništva, kućanstava i stanova 2011. (Stanovništvo prema državljanstvu, narodnosti, vjeri i materinskom jeziku - Statistička izvješća 1469). Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske, 2013.
• İğci, Alpay. “Türkçede Kullanılan Dil Adlarının Yapısı”. XI. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı - 2019, (16-18 Ekim 2019 Samsun/Türkiye), 205-219.
• KD-Sayım 2011: (2011). Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Crnoj Gori 2011. godine. Saopštenje, Broj: 83, 12.07.2011. godine, Podgorica: Zavod za statistiku Crne Gore.
• Kujović, Dragana. Antroponimi orijentalnog porijekla i pseudoorijentalnog porijekla u Crnoj Gori. Podgorica: Matica crnogorska, 2008.
• Lakić, Igor. “Crnogorski jezik – kako i zašto”. Matica, Br: 6 (2001), 117-122.
• Martinović, Jovan J. Antički natpisi u Crnoj Gori. Podgorica: Matica crnogorska, 2011.
• Matica crnogorska. O Matici. (Erişim tarihi: 11.06.2020) http://www.maticacrnogorska.me/omatici.html
• Ministarstvo prosvjete (2009, 24 Temmuz). Održana druga konferencija za novinare povodom donošenja Pravopisa crnogorskog jezika s pravopisnim rječnikom. (Erişim tarihi: 10.06.2020) http://www.mps.gov.me/pretraga/36727/175576.html
• Nikčević, Milorad. Crnogorske filološke studije: Status i recepcija. Podgorica; Fakultet za crnogorski jezik i književnost, 2017.
• Nikčević, Milorad. Crnogorske filološke teme. Podgorica: Institut za crnogorski jezik i književnost, 2010.
• Nikčević, Vojislav. “Crnogorski kao državni jezik”. Matica, Br: 29/30 (2007), 409-414.
• Nikčević, Vojislav. Gramatika crnogorskoga jezika. Podgorica: Dukljanska akademija nauka i umjetnosti, 2001.
• Nikčević, Vojislav. Crnogorski jezik, tom II. Podgorica: Matica crnogorska, 1997.
• Nikčević, Vojislav. Crnogorski jezik, tom I. Cetinje: Matica crnogorska, 1993.
• Norma i kodifikacija crnogorskoga jezika. Zbornik radova s međunarodnoga naučnog skupa, Cetinje: Institut za crnogorski jezik i jezikoslovlje, 2005.
• Otašević, Dušan. Njeguški rječnik. Podgorica: Institut za crnogorski jezik i književnost, 2012.
• Perović, Milenko, Josip Silić ve Ljudmila Vasiljeva. Pravopis crnogorskoga jezika i rječnik crnogorskoga jezika (pravopisni rječnik). Podgorica: Ministarstvo prosvjete i nauke Crne Gore, 2009.
• Pulević, Vukić. Crnogorske onomastičke studije. Podgorica: Institut za crnogorski jezik i književnost, 2012.
• Radio-televizija Vojvodine (2010, 16 Eylül). Opština Mali Iđoš menja statut zbog Crnogoraca (Erişim tarihi: 13.06.2020) https://www.rtv.rs/sr_lat/vojvodina/opstina-mali-idjos-menja-statut-zbog-crnogoraca_211787.html
• Radoman, Aleksandar. Savremena književna montenegristika: Utemeljivači. Podgorica: Fakultet za crnogorski jezik i književnost, 2018.
• Silić, Josip. Crnogorski jezik: Naučno-metodološke osnove standardizacije crnogorskoga jezika. Podgorica: Ministarstvo prosvjete i nauke Crne Gore, 2010.
• SL-Sayım 2002: Popis 2002, Statistične informacije (št. 92/2003). Statistični urad Republike Slovenije.
• SR-Sayım 2011: Попис становништва, домаћинстава и станова 2011. у Републици Србији (Етноконфесионални и језички мозаик Србије). Editörler: Др Владимир Ђурић, Проф. др Дарко Танасковић, Проф. др Драган Вукмировић, Петар Лађевић, Београд: Републички завод за статистику, 2014.
• Vračar, Milenija ve Vjenceslava Ševaljević. “Kodifikacija crnogorskog jezika”. Bosniaca 2017; 22, 47-52.
• Vuković, Ćedo. “Obzorje crnogorskog jezika”. Matica, Br: 13/14 (2003), 73-79.
• Кордић, Сњежана. Црногорска стандардна варијанта Полицентричног стандардног језика. Језичка ситуација у Црној Гори - норма и стандардизација, Подгорица, Бранислав Остојић (Хрсг.), 2008.