Müzekki'n Nüfus'ta Fütüvvet

Yıl 2020, Sayı: 12, 7 - 20, 29.12.2020

Ahmet Özkan

https://doi.org/10.47098/bayburt-ilahiyat.826417

Öz

Fütüvvet. İslam’ın ilk yıllarından itibaren Müslümanların gündeminde olmuş bir kavramdır. En geniş anlamıyla Hz. Peygamber’in güzel ahlakını yaşamayı ve yaşatmayı amaç edinir. Bu yönüyle zaman zaman tasavvuf ile eş anlamda kullanılmıştır. Bu konuya özel yazılmış fütüvvetnâmeler olduğu gibi diğer tasavvufî eserler içinde fütüvvete özel bölümler ayrılmıştır. Tasavvufi eserlerde izah edilen birçok husus adına fütüvvet denmese de fütüvvet ile aynı çizgidedir.
Eşrefoğlu Rûmî, XV. Yüzyılda yaşamış, kendi devrinde Türkçe yazmış olduğu eserleri ve söylediği şiirleri ile tasavvuf kültürünün halka benimsetilmesinde büyük gayretleri olmuş bir mutasavvıftır. Onun en çok bilinen eseri “Müzekki’n-Nüfûs” ise kendi devrinde olduğu kadar sonraki devirlerde de meşhur olmuş, Osmanlı Devleti’nde en çok okunan ilk beş kitap arasına girmiştir. Tasavvufi ahlak kitabı olarak nitelendirilen bu eser aynı zamanda fütüvvetnâmelerde fet’aların özellikleri olarak zikredilen ahlaki hususları içermektedir. Bu makalede, Eşrefoğlu’nun Müzekki’n-Nüfûs adlı eserinde yer alan fütüvvet unsurları incelenmiş, fütüvvetnâmeler ile mukayese edilerek söz konusu unsurlar tespit edilmiş ve değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fütüvvet, Müzekki'n-Nüfûs, Eşrefoğlu Rûmî, Güzel Ahlak

Kaynakça

• Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsârü’l musannifîn I-II, Milli Eğitim Bakanlığı Yay., Ankara 1951.
• Bursevî, Abdullah Veliyyüddîn, Menâkıb-ı Eşrefzâde, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, Nu: 3480/2.
• Çakır, Adalet, Mehmet Rif’at Efendi’nin Nefhatü’r Riyâzi’l-Âliye Adlı Eserinin Işığında Anadolu’da Kadirîlik, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2006
• Çelebi, Asaf Halet, Eşrefoğlu Divanı, Ahmet Halit Kitabevi, İstanbul 1944.
• Eşrefoğlu, Rûmî, Müzekki’n-nüfûs, (Haz. Abdullah Uçman), İnsan Yay., , İstanbul2007.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi, İrfan Yayınları, İstanbul, 1991.
• İbn Arabi, Futuhât-ı Mekkiyye, (çev. Ekrem Demirli), Litera Yayıncılık, İstanbul 2017.
• İbn Fürek, El-İbâne AnTuruki’l-Kâsıdîn, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul 2014, s. 302.
• İbn Hüseyn es-Sülemî, Tasavvufta Fütüvvet, haz. Süleyman Uludağ, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1977.
• Kara, Mustafa. “XIV ve XV. Yüzyıllarda Osmanlı Toplumunu Besleyen Türkçe Kitaplar”, İslâmi Araştırmalar Dergisi, XII (II), Ankara 1999.
• Kâtip Çelebi Hacı Halîfe Mustafa b. Abdullah, Keşfü’z-zünûn an-esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn, (Tah. Şerafettin Yaltkaya), Kilisli Rifat Bilge, MEB Yay., Ankara 1994.
• Kuşeyrî, Abdulkerim b. Hevâzin Abdulmelik er-Risâletü’l-Kuşeyriyye, Dâru’l-Minhâc, Cidde 2017, s. 506-508.
• Pakalın, M. Zeki. Tarih Deyimleri Sözlüğü, İstanbul, 1971.
• Parmaksızoğlu İsmet, “Eşrefoğlu” Türk Ansiklopedisi, Milli Eğitim Bakanlığı Yay., Ankara 1968, XV.
• Pekolcay Necla - Uçman Abdullah, “Eşrefoğlu Rumî”, DİA, TDV. Yay., İstanbul1995, XI, 480-482.
• Turan, Namık Sinan. “Selçuklu ve Osmanlı Anadolu’sunda Ahiliğin Sosyo-Ekonomik Gelişim Süreci”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, Sy. 52, İstanbul, 2007 (s.s. 151-187).
• Uçman, Abdullah. Müzekki’n-Nüfûs”, DİA, TDV. Yay., İstanbul 2006, XXXII.
• Uludağ Süleyman, “Fütüvvet”, DİA, TDV Yayınları, İstanbul 1996, c. 3 (ss. 259-261)
• Uludağ Süleyman, “Nefis”, DİA, TDV Yayınları, İstanbul 2016, c. 32, (ss. 526-529).
• Uludağ Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet Yayınları, İstanbul, 1991.