Türk – Amerikan Müttefikliğinde ‘Peşrev’ Dönemi: Ödünç Verme-KiralamaProgramında Türkiye

Year 2019, , 1525 - 1543, 01.07.2019

Efe Sıvış

https://doi.org/10.33431/belgi.561138

Abstract

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından müttefiklik
ilişkisi kuran Türkiye ve ABD’nin iş birliği savaşın başlangıcından kısa bir
süre sonraya dayanmaktadır. Roosevelt Hükümeti’nin Mihver bloğuna karşı olan
İttifak devletleri nezdinde başlattığı destek süreci Amerikan Kongresi’nden
geçen Ödünç Verme-Kiralama Yasası ile ifadesini buldu. Bu çalışmada Türkiye’nin
de yardım kapsamına alındığı Ödünç Verme-Kiralama Programı, Amerikan Dışişleri
Bakanlığı belgelerinin Türkiye dosyalarından faydalanılmak suretiyle
incelenmiştir. Çalışmada Türkiye’nin uygulamaya yönelik eleştirileri,
girişimleri ve söz konusu girişimlerin Anglosakson muhatapları nezdindeki
yansımaları yer almaktadır. Diğer yandan dönemin Alman hükümetinin Türkiye’nin
söz konusu programa alınmasına yönelik verdiği tepkiler Amerikan arşiv
belgelerinden izlenmiştir.

Keywords

Ödünç Verme-Kiralama Programı, Türk – Amerikan İlişkileri, Türk Dış Politikası, Amerikan Dış Politikası, Amerikan Yardımları

References

• U.S. National Archives, Decimal File 867.24, Internal Affairs of States, Turey, Political Affairs. Records of the Department of State Relating to Internal Affairs of Turkey
• Ali Balcı, Türkiye Dış Politikası: İlkeler, Aktörler, Uygulamalar, Alfa, İstanbul, 2017
• Ayşegül Kars Kaynar, İhsan Seddar Kaynar, ABD-Türkiye İlişkilerinin Gelişiminde “Ödünç Verme ve Kiralama Anlaşması”, Övgü Kalkan Küçüksolakj, Abdullah Muhsin Yıldız (ed.), Current Debates in International Relations & Law: Current Debates in Social Sciences Series Volume 24, IJOPEC, 2018, 109-120.
• Baskın Oran, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, 2006, İletişim Yayınları, İstanbul
• Boris V. Sokolov, The Role of Lend‐lease in Soviet Military Efforts, 1941–1945, The Journal of Slavic Military Studies, S.7, N.3, 1994, s. 567-586.
• Charles Smith, Lend-Lease to Great Britain 1941-1945, Southern Quarterly; Hattiesburg , V.10, Iss. 2, 1972, s. 195-208
• Çağrı Erhan, Avrupa’nın İntiharı ve İkinci Dünya Savaşı Sonrasında Temel Sorunlar, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, S.51, 1996, s. 259-273
• Edward R. Stettinius Jr., Lend-Lease: Weapon for Victory, Macmillan Co., New York, 1944
• Edward Weisband, Turkish Foreign Policy, 1943-1945: Small State Diplomacy and Great Power Politics, Princeton University Press, New Jersey, 2015
• Foreign Relations of the United States: The Conferences at Washington, 1941-1942, and Casablanca, 1943, Washington: U.S. Government Printing Office - Volume 8414 of Department of State publication, 1968
• Francis Walton, Miracle of World War II, Macmillan Co., New York, 1956
• George C. Herring, Aid to Russia, 1941-1945: Strategy, Diplomacy, the Origins of the Cold War, New York, Columbia University Press, 1973
• Haluk Ülman, İkinci Cihan Savaşının Başından Truman Doktrinine Kadar Türk-Amerikan Münasebetleri, 1939-1947, AÜSBF Yayınları, Ankara
• Leon Martel, LendLease, Loans, and Coming of the Cold War: A Study of the Implementation of Foreign Policy, Westview Press, Boulder, 1979
• Şevket Süreyya Aydemir, İkinci Adam, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1984
• Türk Dış Politikasında 50 Yıl – İkinci Dünya Savaşı Yılları (1939-1946), T.C. Dışişleri Bakanlığı, Ankara, 1973
• Necmeddin Sadak, Amerika Birleşik Devletlerinin Yardım Kararı, Akşam, Mart 11, 1941
• Nuri Karakaş, Türk Amerikan Siyasi İlişkileri (1939-1952), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2013
• Nuri Karakaş, Amerikan “Ödünç Verme ve Kiralama” Yardımlarında Türkiye, Tarih İncelemeleri Dergisi, s. 24(1), 2009, s. 21-52